หลายประเทศในเครือจักรภพเตรียมแผนลงประชามติ ว่าด้วยเรื่องการเป็นสาธารณรัฐ หลังสิ้นสุดรัชสมัยควีนเอลิซาเบธที่ 2

ภายหลังกรณีสวรรคตของสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 แห่งสหราชอาณาจักร หนึ่งในคำถามสำคัญที่หลายฝ่ายให้ความสนใจคือ สถาบันกษัตริย์และราชวงศ์อังกฤษจะเป็นอย่างไรต่อไป จะยังคงมั่นคงและมีเสถียรภาพอยู่หรือไม่ หลังผลัดแผ่นดินเปลี่ยนรัชสมัย นับเป็นหนึ่งในความท้าทายที่สมเด็จพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 3 และสมาชิกราชวงศ์อังกฤษอาจต้องเผชิญหลังจากนี้

ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา หลายประเทศในราชอาณาจักรเครือจักรภพต่างเริ่มทยอยส่งสัญญาณเกี่ยวกับแผนการลงประชามติ ฟังเสียงประชาชน ว่าด้วยเรื่องการเป็นสาธารณรัฐ สิ่งที่ดูเหมือนจะเป็นเป้าหมายสูงสุดของการประกาศเอกราชโดยสมบูรณ์จากบรรดาประเทศที่เคยตกเป็นอาณานิคมทั้งหลาย

ประเทศล่าสุดที่เปลี่ยนเป็น ‘ระบอบสาธารณรัฐ’ สำเร็จ

• บาร์เบโดส 

หนึ่งในประเทศสมาชิกเครือจักรภพ ตัดสินใจเปลี่ยนระบอบการปกครองจากระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุขภายใต้รัฐธรรมนูญ (Constitutional Monarchy) มาเป็นระบอบสาธารณรัฐ (Republic) 

ยุติบทบาทของควีนเอลิซาเบธที่ 2 ในฐานะประมุขของประเทศ (Head of State) โดยรัฐสภาบาร์เบโดสมีมติแต่งตั้งให้ ซานดรา ปรูเนญา มาซัน ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ยุติบทบาทดังกล่าว พร้อมขึ้นดำรงตำแหน่งประธานาธิบดีคนแรกของสาธารณรัฐบาร์เบโดส เมื่อวันที่ 30 พฤศจิกายน 2021 นับเป็นประเทศล่าสุดในประชาคมโลกที่ตัดสินใจเริ่มต้นระบอบสาธารณรัฐ

ในช่วง 30 ปีที่ผ่านมา นอกจากบาร์เบโดสแล้ว ประเทศที่มีลักษณะเป็นเกาะเล็กๆ ตั้งอยู่ในแถบมหาสมุทรอินเดียอย่าง มอริเชียส ก็เป็นอีกหนึ่งประเทศอดีตเครือจักรภพที่ประกาศเอกราชจากสหราชอาณาจักรและเปลี่ยนรูปแบบการปกครองเป็นระบอบสาธารณรัฐสำเร็จ เมื่อปี 1992 

ตัวอย่างประเทศในเครือจักรภพที่มีแผนจะจัดการลงประชามติ

• แอนทีกาและบาร์บิวดา 

นายกรัฐมนตรีแกสตัน บราวน์ ของแอนทีกาและบาร์บิวดา ประเทศหมู่เกาะเล็กๆ ในแถบทะเลแคริบเบียน หนึ่งในประเทศสมาชิกเครือจักรภพ ประกาศเตรียมแผนการจัดลงประชามติ ว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองเป็นระบอบสาธารณรัฐ ภายในระยะเวลา 3 ปีนับจากนี้ หลังสิ้นสุดรัชสมัยของควีนเอลิซาเบธที่ 2 

โดยบราวน์จะผลักดันแผนการดังกล่าวอย่างจริงจัง หากเขาตัดสินใจลงสมัครรับเลือกตั้งอีกครั้งในปี 2023 พร้อมเน้นย้ำว่าท่าทีดังกล่าวไม่ได้เป็นไปด้วยจุดยืนที่จะเป็นปฏิปักษ์ต่อสถาบันกษัตริย์หรือราชวงศ์อังกฤษแต่อย่างใด หากมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองเกิดขึ้นจริง แอนทีกาและบาร์บิวดาก็จะยังคงรักษาสายสัมพันธ์อันดีกับสหราชอาณาจักรและบรรดาเครือจักรภพอื่นๆ ต่อไป

บราวน์ชี้ว่า “หลายประเทศกำลังพิจารณาบทบาทของสถาบันกษัตริย์ การก้าวไปสู่จุดที่เป็นสาธารณรัฐ อาจเรียกได้ว่าเป็นเป้าหมายสูงสุดของกระบวนการการประกาศเอกราชที่จะก้าวไปสู่การเป็นรัฐที่มีอำนาจอธิปไตยอย่างแท้จริง”

• ออสเตรเลีย

กรณีสวรรคตของควีนเอลิซาเบธที่ 2 ปลุกกระแสเรียกร้องให้จัดการลงประชามติดังกล่าวขึ้นอีกครั้งในออสเตรเลีย โดยนายกรัฐมนตรีแอนโทนี อัลบาเนซี ที่สังกัดพรรคเลเบอร์ ก็เป็นสมาชิกฝ่ายรีพับลิกัน สนับสนุนการเป็นสาธารณรัฐ และมีความพยายามจะจัดการลงประชามติภายในระยะ 4 ปีในช่วงที่เขายังคงดำรงตำแหน่งผู้นำประเทศ

อย่างไรก็ตาม อัลบาเนซีประกาศว่าออสเตรเลียยังไม่เหมาะสมที่จะจัดการลงประชามติในช่วงเวลานี้ เนื่องจากพลเมืองออสเตรเลียจำนวนไม่น้อยยังคงอยู่ในช่วงที่เศร้าเสียใจ สิ่งที่เราจะทำได้คือเคารพและชื่นชมการอุทิศตนของควีนเอลิซาเบธที่ 2 ที่มีต่อออสเตรเลีย

• จาเมกา 

เมื่อช่วงต้นปี 2022 นายกรัฐมนตรีแอนดรูว์ โฮลเนสส์ของจาเมกา ก็เริ่มส่งสัญญาณถึงราชวงศ์อังกฤษถึงความฝันอันสูงสุด ต้องการเป็นประเทศเอกราช หวังเป็นประเทศสาธารณรัฐตามรอยบาร์เบโดส และเตรียมยุติบทบาทของกษัตริย์จากราชวงศ์อังกฤษในฐานะประมุขของประเทศเช่นเดียวกัน

จากความสำเร็จของบาร์เบโดส ปลุกกระแสเรียกร้องให้ราชวงศ์อังกฤษชดเชยความผิดที่เคยได้สร้างประวัติศาสตร์บาดแผลเกี่ยวกับการใช้แรงงานทาสในประเทศแห่งนี้ มีชาวแอฟริกันกว่า 6 แสนรายเคยถูกบังคับมาใช้แรงงานในสวนกล้วยและไร่อ้อยในจาเมกา เพื่อสร้างผลประโยชน์และความมั่งคั่งให้แก่จักรวรรดิอังกฤษ และกระแสต้านทานสถาบันกษัตริย์อาจยิ่งทวีความเข้นข้นขึ้นไปอีกหลังสิ้นสุดรัชสมัยของควีนเอลิซาเบธที่ 2

โฮลเนสส์เคยกล่าวว่า “จาเมกาเป็นประเทศที่มีความภาคภูมิใจในชาติของตนเองมาก และเรากำลังจะก้าวเดินไปข้างหน้า เราตั้งใจที่จะเติมเต็มความปรารถนาอันแรงกล้าของเราด้วยการเป็นประเทศที่มั่งคั่ง พัฒนาอย่างเต็มที่ และมีเอกราช”

ในวันที่โลกก้าวไปข้างหน้า สถาบันกษัตริย์มีแนวโน้มจะถูกตั้งคำถามเกี่ยวกับบทบาท หน้าที่ รวมถึงเผชิญหน้ากับกระแสลมของการเปลี่ยนแปลงและความท้าทายต่างๆ มากมาย เป็นสิ่งที่สมเด็จพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 3 และบรรดาสมาชิกราชวงศ์ทั้งหลายต่างต้องเผชิญไม่ช้าก็เร็ว 

แฟ้มภาพ: Carl Court / Pool / AFP

อ้างอิง: 

• https://www.bbc.com/news/world-62867569
• https://www.theguardian.com/world/2021/nov/30/at-the-stroke-of-midnight-barbados-becomes-the-worlds-newest-republic 
• https://www.reuters.com/world/jamaica-pm-tells-british-royals-island-nation-wants-be-independent-2022-03-23/