ปี 2022 นับเป็นปีที่เศรษฐกิจโลกถูกท้าทายหลายด้านจากทั้งสถานการณ์โควิดที่ยังคงมีความไม่แน่นอน และสงครามในยุโรประหว่างรัสเซีย-ยูเครนที่ส่งผลลบต่อความสามารถในการผลิตและขนส่งสินค้าสำคัญหลายชนิด ไม่ว่าจะเป็นพลังงานหรือสินค้าโภคภัณฑ์อาหารต่างๆ ผลักค่าครองชีพในหลายพื้นที่ทั่วโลกพุ่งสูง ด้านของตลาดแรงงานเองก็เผชิญกับความท้าทายเช่นกัน จากการปรับตัวหาจุดสมดุลของการทำงานรูปแบบใหม่ที่คงจะไม่เหมือนเดิมอีกต่อไปนับตั้งแต่เกิดการระบาด

เราคงได้ยินถึงการลาออกครั้งใหญ่หรือ The Great Resignation เมื่อปี 2021 จากความไม่พอใจของพนักงานในสภาพแวดล้อมการทำงาน กฎเกณฑ์ต่างๆ ที่บริษัทบังคับใช้ หรือค่าแรงที่ไม่เป็นธรรมในสายตาของพวกเขาเมื่อเทียบกับความรับผิดชอบที่ต้องแบกรับ ปัจจัยเหล่านี้นำมาสู่การตัดสินใจลาออกเป็นจำนวนมากของพนักงานทั่วโลก โดยเฉพาะในสหรัฐอเมริกา แต่ปัญหาไม่จบเพียงเท่านี้ เพราะปี 2022 เป็นจุดเริ่มต้นของกระแสที่สะเทือนแวดวงธุรกิจการทำงานนั่นคือ ‘Quiet Quitting’ ซึ่งยังคงเป็นประเด็นความกังวลอยู่

ข่าวที่เกี่ยวข้อง:

• ส่องปรากฏการณ์ Quiet Quitting ที่คนรุ่นใหม่ไม่เชื่อ ‘วัฒนธรรมการทำงานหนักแล้วจะได้ดี’ พร้อมคำแนะนำสำหรับองค์กรเพื่อรับมือ
• Quiet Quitting คนรุ่นใหม่ไม่เชื่อ การทำงานหนัก แล้วจะได้ดี…จริงหรือ
• Quiet Quitting อาจไม่ใช่วิธีแก้ปัญหาที่ยั่งยืน ผู้เชี่ยวชาญแนะ ทำ 3 สิ่งนี้เป็นอันดับแรก

การมาของเทรนด์ Quiet Quitting

สำหรับ Quiet Quitting การลาออกแบบเงียบๆ หรือสภาวะหมดไฟไร้แรงทำงาน เริ่มเกาะกระแสและแพร่กระจายอย่างรวดเร็วมาตั้งแต่ช่วงปลายปี 2022 จากคลิปวิดีโอใน TikTok โดย Zaid Khan วิศวกรวัย 24 ปีที่อาศัยอยู่ในนิวยอร์ก โดยเนื้อหาในวิดีโอพูดถึงกระแส Quiet Quitting ว่า “ผมไปได้ยินเกี่ยวกับเทรนด์ Quiet Quitting มา เทรนด์ที่พนักงานยังเลือกจะทำงานให้กับบริษัทแต่ไม่ได้ทุ่มเทให้กับงานอีกแล้ว ไม่อินกับวัฒนธรรมที่ต้องทำงานแบบสุดตัว เราแค่ทำตามหน้าที่ แต่งานไม่ใช่สิ่งที่มากำหนดว่าชีวิตเรามีค่าหรือไม่” หรือสรุปสั้นๆ ก็คือ “วิถีการทำงานแบบให้พอรอดผ่านไปวันๆ” กำลังเป็นหนึ่งในปัญหาหลักของตัวพนักงานเอง บริษัทต่างๆ รวมถึงระบบเศรษฐกิจโดยรวมที่จะถูกกระทบหากปัญหานี้ไม่ได้รับการแก้ไขอย่างจริงจัง

การที่พนักงานมีทัศนคติทำงานแบบขอให้ผ่านไปวันๆ นั้นไม่ใช่เรื่องใหม่ ตั้งแต่ปี 2000 บริษัท Gallup ที่ปรึกษาและวิจัยสำหรับองค์กรชั้นนำ เริ่มเก็บข้อมูลและเผยว่า สัดส่วนของพนักงานชาวอเมริกันที่ ‘รู้สึกไม่มีส่วนร่วมกับงานเลย’ อยู่ในกรอบช่วง 13-20% ขึ้นอยู่กับแต่ละปี โดยข้อมูลล่าสุดของปี 2022 แสดงให้เห็นว่า มีพนักงานชาวอเมริกันจำนวน 18% ‘รู้สึกไม่มีส่วนร่วมกับงานเลย’ และ 32% ที่ ‘รู้สึกมีส่วนร่วมกับงาน’ นั่นแปลว่ามีเพียง 1 ใน 3 ของแรงงานทั้งหมดคือบุคลากรที่เป็นตัวแปรสำคัญในการขับเคลื่อนให้องค์กรไปข้างหน้าได้ แต่อีก 2 ใน 3 อยู่ในกลุ่มที่ไม่มุ่งมั่นกับงานมากเท่าที่ควร

การเปลี่ยนเทรนด์ของพนักงานที่เจตนาไม่ใส่ใจกับงานที่รับผิดชอบ (เส้นสีแดง) ที่เพิ่มขึ้นตั้งแต่ปี 2020 ในขณะที่เทรนด์ของพนักงานที่ตั้งใจทำงานลดลงหักหัวลงในช่วงเวลาเดียวกัน (เส้นสีเขียว)

ชนวนความกดดันที่นำไปสู่ Quiet Quitting

สาเหตุที่สถานการณ์ตลาดแรงงานกำลังเผชิญกับปัญหานี้มากขึ้น มาจากการที่พนักงานรู้สึกถูกถาโถมด้วยแรงกดดันและความคาดหวังที่มากเกินไป “ในโลกที่มีแต่ความไม่แน่นอนที่เพิ่มขึ้น ผู้คนต่างมองหาความหมายของงาน ไม่ใช่การทำงานที่น่าเบื่อและทำให้พนักงานรู้สึกเหมือนเครื่องจักรเครื่องหนึ่งในสายการผลิตขนาดใหญ่” Thomas Roulet ผู้ช่วยศาสตราจารย์แห่งมหาวิทยาลัยเคมบริดจ์กล่าว เขามองว่าการที่ผู้นำไม่สามารถทำให้พนักงานรู้สึกมีแรงจูงใจกับงานที่เกิดจากการขาดอิสระที่เพียงพอและข้อจำกัดในการต่อรองปริมาณงานและความรับผิดชอบที่ต้องดูแล มีส่วนทำให้พนักงาน Burnout และนำไปสู่ Quiet Quitting ในที่สุด

ข้อมูลแบบสำรวจปี 2021 จาก SHRM สมาคมบริหารจัดการทรัพยากรบุคคลพบว่า พนักงานจำนวนกว่าครึ่งต้องแบกรับภาระที่มากขึ้นจากการที่คนในทีมลาออก ในขณะที่ 3 ใน 10 คนอยู่ในภาวะกระเสือกกระสนเพื่อเร่งปั่นงานให้เสร็จทันเวลา และรู้สึกผูกพันกับองค์กรของตนน้อยลง ท่ามกลางความวุ่นวายไม่เป็นระเบียบในการบริหารจัดการนี้ ผนวกกับ ‘ความคาดหวังที่สูงเกินไปขัดแย้งกับทรัพยากรที่มี’

ความรู้สึกลบต่างๆ ไม่ว่าจะเครียด กังวล โกรธ เศร้า ของพนักงานทั่วโลก พุ่งสูงในทุกมิติตามรายงานประจำปี 2022 ของ Gallup

นอกจากนี้ เรายังสามารถเห็นถึงความเห็นที่แตกต่างอย่างชัดเจนในคะแนนประเมินเรื่องการดูแลเอาใจใส่สุขภาพโดยรวมของพนักงานในองค์กร ในมุมของฝ่ายทรัพยากรบุคคลบริษัทที่เห็นด้วยว่า ‘องค์กรตนใส่ใจความสุขของพนักงาน’ มีอยู่ถึง 92% แต่เมื่อถามพนักงานในเรื่องเดียวกันผลกลับกลายเป็นว่ามีเพียง 52% เท่านั้นที่เห็นด้วย ในขณะที่พนักงานอีก 48% รู้สึก ‘เฉยๆ’ หรือ ‘ไม่เห็นด้วย’ 

ความต่างนี้ชี้ให้เห็นถึงความเชื่อมั่นของพนักงานต่อองค์กรที่กำลังลดลง ซึ่งหมายถึงแนวโน้มในแง่ของการมีส่วนร่วมกับองค์กรหรือประสิทธิภาพในการทำงานก็จะต่ำลงไปอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้เช่นกัน

ผลสำรวจพนักงานและผู้บริหารทรัพยากรบุคคลเสียงแตกเกี่ยวกับเรื่องความสุขในที่ทำงาน 

แนวโน้ม Quiet Quitting ในประเทศไทย

สำหรับประเทศไทยนั้นแม้ว่าจะยังไม่มีการศึกษาวิจัยอย่างจริงจังว่าสังคมไทยกำลังประสบปัญหา Quiet Quitting อยู่หรือไม่ แต่ตามรายงานประจำปี 2022 ของ Gallup อาจส่งสัญญาณความน่าเป็นห่วง เนื่องจากผลสำรวจเผยว่าคนไทยอยู่ใน 3 อันดับแรกของประเทศที่มีทั้งภาวะความเครียดและความกังวลสูงในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 

มากไปกว่านั้น หากเราดูการเปลี่ยนแปลงจากปีก่อนๆ จะพบว่าคนไทยมีอัตราความเครียดและความกังวลเพิ่มขึ้นถึง 5% และ 4% ตามลำดับ ซึ่งถือว่าเป็นการเพิ่มขึ้นที่มากที่สุดเมื่อเทียบกับทุกประเทศในภูมิภาคเดียวกัน ปัจจัยเหล่านี้เป็นตัวบ่งชี้ต้นตอปัญหา เพราะมันสามารถทำให้พนักงานรู้สึกหมดไฟกับงานจากความเหนื่อยล้าทางร่างกายและจิตใจ ซึ่งมีแนวโน้มสูงที่ปัญหาเหล่านี้อาจนำไปสู่ Quiet Quitting ได้

ข้อมูลลำดับและการเปลี่ยนแปลงระดับความเครียดและความกังวลของคนไทยเมื่อเทียบกับประเทศในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

Quiet Quitting หนึ่งในอุปสรรคการเติบโตทางเศรษฐกิจ

การที่พนักงานรู้สึกมีส่วนร่วมกับองค์กรน้อยลงตั้งแต่หลังโควิด และเทรนด์ Quiet Quitting ที่มีแนวโน้มเพิ่มขึ้น ล้วนมีส่วนทำให้ผลิตภาพของพนักงาน (Employee Productivity) ลดลง และนั่นเป็นสิ่งที่องค์กรไม่ควรมองข้าม เพราะมันไม่เพียงแค่ส่งผลเสียกับผลกำไรของบริษัทและอัตราค่าแรงของพนักงานเท่านั้น แต่ยังเป็นตัวฉุดรั้งความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอีกด้วย

Gallup ประเมินว่าในแต่ละปีนั้นเศรษฐกิจโลกสูญเสียมูลค่าถึง 7.8 ล้านล้านดอลลาร์ หรือคิดเป็น 11% ของ GDP ทั่วโลก จากผลิตภาพที่หายไป ซึ่งเป็นจำนวนเงินที่เพียงพอต่อการซื้อ iPhone 13 ให้กับคนอเมริกันประมาณ 23 เครื่องต่อคน โดยมีถึง 1.5 ล้านล้านดอลลาร์ที่เป็นสัดส่วนมูลค่าความเสียหายจาก Quiet Quitting การสูญเสียนี้นำไปสู่การขึ้นค่าแรงที่ไม่เพียงพอต่อการยังชีพ หรืออัตราว่างงานที่สูงขึ้นจากการที่บริษัทไม่สามารถสร้างผลกำไรได้เพียงพอ

ผลิตภาพของพนักงานเป็นปัจจัยหนึ่งที่มีส่วนสำคัญในการบ่งชี้สุขภาพทางเศรษฐกิจ โดยดูว่าผลผลิตที่ได้ออกมานั้นคุ้มค่ากับต้นทุนที่เสียไปหรือไม่ ข้อมูลโดย BLS องค์กรเก็บสถิติแรงงานของสหรัฐฯ เผยว่า ค่าเฉลี่ยผลิตภาพของพนักงานในปี 2022 ลดลงไปต่ำที่สุดในรอบ 49 ปีที่ -1.7% ซึ่งอยู่ในระดับเดียวกันกับปี 1974 ในช่วงที่เกิดวิกฤตน้ำมันครั้งใหญ่ครั้งหนึ่งของโลกที่สร้างความเสียหายอย่างมากในระบบเศรษฐกิจ ดังนั้นการทรุดลงของผลิตภาพในปี 2022 จึงเป็นสัญญาณที่ไม่ค่อยดีเท่าไรกับสภาพเศรษฐกิจในอนาคต

แนวโน้มการเกิด Recession ในอนาคตกับปัญหา Quiet Quitting 

ปี 2023 ความกังวลเรื่องเศรษฐกิจซบเซา (Recession) เป็นสิ่งที่นักเศรษฐศาสตร์หลายคนให้ความสำคัญและมองว่ามีแนวโน้มจะเกิดขึ้นในอนาคตอันใกล้ โดยปกติแล้วสภาวะเศรษฐกิจซบเซามักทำให้เกิดการเลิกจ้างพนักงานเป็นจำนวนมาก แต่หากมองถึงตลาดแรงงานปัจจุบันที่อยู่ในสภาวะตึงตัว หมายความว่าบริษัทต่างๆ ไม่มั่นใจที่จะเลิกจ้างพนักงานของตนจากความไม่มั่นใจว่าจะสามารถหาพนักงานใหม่ที่มีความสามารถเท่าเดิมมาทดแทนได้หรือไม่

ในขณะเดียวกันตัวพนักงานเองก็ยังจำเป็นต้องพึ่งพารายได้จากงานที่ทำอยู่และไม่อยากเจอความเสี่ยงกับการเปลี่ยนงานใหม่ จึงจำเป็นต้องแบกรับภาระที่หนักฝืนธรรมชาติ ในสภาวะแบบนี้พนักงานบางคนอาจใช้ Quiet Quitting เป็นเครื่องมือในการรักษาจิตใจตัวเองจากที่ผู้คนเริ่มหันมาให้ความสำคัญกับสภาพจิตใจมากขึ้น และยังสามารถทำงานต่อและสร้างรายได้ให้ตัวเองได้

อย่างไรก็ตาม แม้สถานการณ์ตอนนี้ดูเหมือนว่าพนักงานจะมีแต้มต่อบ้างจากการที่บริษัทหลายแห่งยังคงเก็บรักษาพนักงานของตัวเองไว้ แต่นักเศรษฐศาสตร์ Matt Notowidigdo แห่งมหาวิทยาลัยชิคาโก ออกมาเตือนว่า เพราะเรายังไม่เข้าสู่สภาวะเศรษฐกิจซบเซาแบบเต็มตัว พนักงานจึงยังไม่ถูกเลิกจ้าง แต่หากในอนาคตเมื่อถึงเวลานั้น การเลิกจ้างครั้งใหญ่อาจเป็นสิ่งที่หลีกเลี่ยงไม่ได้

ท่ามกลางความท้าทายข้างหน้าของความเสี่ยงเศรษฐกิจซบเซา ดูเหมือนว่าเทรนด์ Quiet Quitting คงจะอยู่เป็นปัญหาไปอีกสักระยะในระหว่างที่เศรษฐกิจยังพอเดินไปข้างหน้าได้ สำหรับบางคนเมื่อการลาออกไม่ใช่ทางออกที่ดีที่สุด การยอมทนทำงานแบบให้พอไปได้แต่ยังมีรายได้จึงอาจเป็นหนึ่งในตัวเลือก แม้จะเป็นวิธีการที่แก้ปัญหาได้แค่ในระยะสั้น 

ฉะนั้น ความท้าทายข้างหน้าคือการหาจุดสมดุลระหว่างพนักงานและบริษัทในการสร้างวัฒนธรรมการทำงานร่วมกันอย่างมีความสุข เพื่อให้ธุรกิจดำเนินต่อไปได้ในสภาพเศรษฐกิจที่ท้าทายอย่างในปัจจุบัน สุดท้ายแล้วความสุขและความใส่ใจของพนักงานไม่เพียงแต่จะเป็นประโยชน์กับองค์กร แต่รวมไปถึงการเติบโตและความเจริญรุ่งเรืองของเศรษฐกิจด้วย

อ้างอิง:

• https://teambuilding.com/blog/quiet-quitting-statistics 
• https://venngage.com/blog/quiet-quitting/ 
• https://www.npr.org/2023/01/25/1150816271/employee-engagement-gallup-survey-workers-hybrid-remote 
• https://www.newsweek.com/why-more-americans-are-quiet-quitting-1777657 
• https://www.theguardian.com/money/2023/jan/02/quiet-quitting-trend-2023-great-resignation 
• Here’s why dis-engaged workers can be bad for business | World Economic Forum (weforum.org) 
• https://news.yahoo.com/recession-could-add-more-fuel-163213863.html 
• https://data.bls.gov/pdq/SurveyOutputServlet 
• https://www.gallup.com/workplace/349484/state-of-the-global-workplace.aspx?thank-you-report-form=1 
• https://www.nytimes.com/2023/02/26/business/economy/staffing-layoffs.html