นีฟ คอลิเออร์-สมิธ ผู้แทนโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ (UNDP) ประจำประเทศไทย กล่าวปาฐกถาพิเศษภายในงาน Thailand Rule of Law Fair งานแฟร์เพื่อความแฟร์ ในหัวข้อ ‘Investing in the Rule of Law for a Sustainable Future’ ซึ่งจัดขึ้นโดยสถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย (TIJ) ร่วมด้วยเครือข่าย RoLD, The World Justice Project (WJP) และ THE STANDARD บนพื้นที่ TIJ Common Ground อาคาร TIJ ถนนแจ้งวัฒนะ ระหว่างวันที่ 7-8 กุมภาพันธ์ 2025
ผู้แทน UNDP ประจำประเทศไทย เริ่มต้นปาฐกถาพิเศษด้วยการกล่าวถึงสถานการณ์หลักนิติธรรมในระดับโลก โดยระบุว่า เมื่อกว่า 30 ปีที่แล้ว รายงานการพัฒนามนุษย์ฉบับแรกของ UNDP บ่งชี้ว่า “ประชาชนคือความมั่งคั่งที่แท้จริงของประเทศต่างๆ” และตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา แนวคิดเรื่องการพัฒนามนุษย์ได้กลายเป็นหลักการสำคัญในข้อตกลงระดับโลก ไม่ว่าจะเป็นยุทธศาสตร์การลดความยากจน (Poverty Reduction Strategies), เป้าหมายการพัฒนาแห่งสหัสวรรษ (Millennium Development Goals: MDGs) และในปัจจุบันก็คือเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) โดยเฉพาะ SDG 16 ซึ่งเน้นการบูรณาการเรื่องธรรมาภิบาล สันติภาพ และหลักนิติธรรม
SDG 16 ได้กำหนดเป้าหมายที่ชัดเจนสำหรับทุกประเทศ เพื่อสร้างสังคมที่ประชาชนสามารถเข้าถึงความยุติธรรมได้อย่างทั่วถึง มีสถาบันที่โปร่งใสและรับผิดชอบ และมีการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนอย่างไม่มีเงื่อนไข นอกจากนี้แนวคิดเรื่อง ‘ความมั่นคงของมนุษย์’ ได้รับการยอมรับมากขึ้น ซึ่งเน้นถึงความต้องการขั้นพื้นฐานของประชาชน ศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ และความปลอดภัยในการดำรงชีวิต มากกว่าการวัดความมั่นคงผ่านอาณาเขตทางภูมิศาสตร์เท่านั้น
อย่างไรก็ตาม ข้อมูลจาก UNDP ระบุว่า 6 ใน 7 ของประชากรโลกรู้สึกไม่มั่นคงในชีวิต ขณะที่ดัชนีชี้วัดหลักนิติธรรมของ World Justice Project แสดงให้เห็นว่ามีประชากรกว่า 6 พันล้านคนอาศัยอยู่ในประเทศที่หลักนิติธรรมอ่อนแอลงในช่วงปี 2022-2023 ยิ่งไปกว่านั้นในปี 2024 เป็นปีที่โลกเผชิญกับความขัดแย้งและสงครามมากยิ่งขึ้น ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจโลก และอาจมีส่วนทำให้เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยเฉพาะ SDG 16 ล่าช้าหรือถดถอยกว่าที่ควรจะเป็น
ผู้แทน UNDP ประจำประเทศไทย ระบุว่า UNDP, UNODC และ UNHCR มีหน้าที่ติดตามความก้าวหน้าของ SDG 16 ในระดับโลก โดยรายงานฉบับล่าสุดบ่งชี้ว่า ปี 2025 อาจเป็นปีที่โลกเดินทางมาถึงทางแยกว่าจะเกิด ‘การล่มสลาย’ หรือ ‘การก้าวไปข้างหน้า’ สำหรับสันติภาพ ความยุติธรรม และสถาบันที่เข้มแข็ง และถึงแม้ว่าระบบจะเผชิญความท้าทายต่างๆ มากมาย แต่ด้วยแนวคิด นวัตกรรม และความมุ่งมั่นจากเวทีการจัดงานเช่นนี้ โดยผู้แทน UNDP ประจำประเทศไทย เชื่อว่ามันจะสามารถแก้ไขได้ และประเทศไทยมีบทบาทสำคัญในเรื่องนี้
ประเทศไทยมีความก้าวหน้าอย่างมากในด้านหลักนิติธรรม รัฐบาลได้ให้ความสำคัญกับหลักนิติธรรมเป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์ 4 ปีข้างหน้า โดยประเทศไทยได้รับการจัดอยู่ในอันดับที่ 78 จาก 142 ประเทศในดัชนีหลักนิติธรรมของ WJP ประจำปี 2024 และเป็นหนึ่งในประเทศที่มีการปรับปรุงมากที่สุดในปีนี้
นอกจากนี้ประเทศไทยยังมีการออกกฎหมายสำคัญเพื่อเสริมสร้างความยุติธรรมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน เช่น พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย และพระราชบัญญัติสมรสเท่าเทียม ที่ให้การรับรองสิทธิของบุคคลทุกเพศในการสร้างครอบครัว
อย่างไรก็ตาม ทุกประเทศยังคงเผชิญกับความท้าทายในการพัฒนา เช่น การปราบปรามคอร์รัปชัน การเสริมสร้างประสิทธิภาพของกระบวนการยุติธรรมทางอาญา อีกทั้งการคุกคามนักปกป้องสิทธิมนุษยชน ซึ่งมีส่วนในการขับเคลื่อน SDG 16 ยังคงเป็นปัญหาใหญ่ที่ต้องได้รับการแก้ไข
ผู้แทน UNDP ประจำประเทศไทยให้คำมั่นว่า UNDP จะทำงานร่วมกับประเทศไทย เพื่อจัดการกับความท้าทายเหล่านี้ พร้อมทั้งระบุว่า สังคมที่ยุติธรรมและครอบคลุมเป็นรากฐานของการพัฒนาที่ยั่งยืน ประเทศไทยมีความก้าวหน้าอย่างมาก แต่เพื่อให้บรรลุเป้าหมาย SDG 16 อย่างสมบูรณ์ จำเป็นต้องมีการลงทุนในหลักนิติธรรมอย่างต่อเนื่อง โดย UNDP จะสนับสนุนประเทศไทยต่อไป เพื่อให้มั่นใจว่าจะไม่มีใครถูกทิ้งไว้ข้างหลัง และสร้างสังคมที่ยุติธรรมสำหรับทุกคน
ภาพ: Thailand Rule of Law Fair 2025
