คนที่เคยดูภาพยนตร์เรื่อง The Monuments Men หรือชื่อไทยว่า กองทัพฉกขุมทรัพย์โลกสะท้าน มาก่อน คงพอเข้าใจความเกี่ยวโยงระหว่างสงครามและศิลปะ เรื่องราวของกลุ่มเจ้าหน้าที่ภัณฑารักษ์ในพิพิธภัณฑ์ศิลปะที่จำเป็นต้องออกมาทำภารกิจฉกชิง ป้องกัน และขนย้ายงานศิลปะมูลค่ามหาศาล เพื่อปกป้องสมบัติของประเทศจากภัยสงคราม สงครามไม่เพียงแต่ทำลายชีวิตและทรัพย์สิน และยังอาจทำลายไปถึงรากเหง้าประวัติศาสตร์ การโจมตีของรัสเซียที่กระทำต่อยูเครนนอกจากความสูญเสียและความเสียหายที่มีต่อประชาชนและระบบโครงสร้างพื้นฐานแล้ว ชิ้นงานศิลปะหรือสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์กำลังโดนลูกหลงถูกทำลายลงไปพร้อมกัน ไม่ว่าผลลัพธ์ใครจะเป็นผู้ชนะก็ตาม
St. Sophia Cathedral หรือ วิหารเซนต์โซเฟีย เป็นหนึ่งในโบราณสถานสำคัญของยูเครนที่เสี่ยงต่อการโดนทำลาย โบสถ์เก่าแก่อายุกว่าพันปีในกรุงเคียฟ ที่สร้างมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 11 คนที่พอศึกษาประวัติศาสตร์มาบ้างคงพอวัดได้ว่าอาสนวิหารนี้เกิดก่อนรัสเซียรวมเป็นชาติเสียอีก
โบสถ์นี้ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกโดยยูเนสโก ปี 1990 ร่วมกับมหาวิหารอารามหลวงแห่งหมู่ถ้ำพอร์จเชตกาลาฟร่า (Kyiv Pechersk Lavra) ว่ากันว่าถูกสร้างขึ้นในปี ค.ศ. 1037 โดยเจ้าชายยาโรสลาฟ ผู้ชาญฉลาด (Duke Yaroslav the Wise of Kyiv) เพื่อฉลองชัยชนะเหนือชนเผ่าเร่ร่อนเปเชเนก (Pechenegs) ทว่าอีกสายก็บอกว่าสร้างในปี ค.ศ. 1011 โดยพระเจ้าวลาดิเมียร์มหาราช (Vladimir the Great) ตามหลักฐานที่ค้นพบจากกำแพงภายในอาสนวิหาร ซึ่งทฤษฎีหลังถูกยอมรับในวงกว้างมากกว่า และรัฐบาลก็ถือเอาปี 1011 เป็นปีก่อสร้างตั้งแต่นั้นมา
คุณค่าของวิหารเซนต์โซเฟียไม่ได้ติดอยู่กับว่า ‘เก่า’ แต่ยังคงคุณค่าในเชิงของตัวแทนของวัฒนธรรมและยุคสมัย ตัวโบสถ์เป็นสถาปัตยกรรมแบบไบแซนไทน์ โดม 12 เสา (เดิมมี 13 เสา) วางลดหลั่นแบบสมมาตร ประดับไม้กางเขนแบบคริสต์ออร์โธดอกซ์ ด้านในมีภาพโมเสกและเฟรสโกพื้นหลังสีทองหายากประทับทั่วอาคาร ซึ่งประดับไว้ตั้งแต่ศตวรรษที่ 17 ผลงานการออกแบบของสถาปนิกชาวอิตาลี Octaviano Mancini ซึ่งถูกเชิญมาคุมงานบูรณะในสมัยนั้น สวยงาม อลังการ ไม่แตกต่างจากโบสถ์ดังในยุโรป
นอกจากนี้ยังถูกใช้เป็นสถานที่สำคัญในพิธีกรรมระดับชาติ ไม่ว่าจะเป็นหลุมฝังศพของราชวงศ์ยาโรสลาฟ เป็นที่ตั้งของโรงเรียนและห้องสมุดแห่งแรกของชาวคีวานรุส (Kyivan-Rus) ใช้จัดพิธีราชาภิเษกและพระราชพิธีอื่นๆ ลงนามสนธิสัญญา และรับบุคคลสำคัญจากต่างประเทศ
วิหารเซนต์โซเฟียผ่านร้อนผ่านหนาวมากว่าพันปี อยู่มาตั้งแต่ยุคแรกเริ่มสร้างชาติจวบจนปัจจุบัน ผ่านเหตุการณ์ความกริ้วโกรธของผู้มีอำนาจมาหลายครั้ง ตั้งแต่การสู้รบระหว่างชนเผ่า สงครามศาสนาระหว่างคริสต์คาทอลิกกับออร์โธดอกซ์จนเกือบกลายเป็นซาก ผ่านสมรภูมิสงครามโลกที่แม้ไม่ได้อยู่ในฐานะสนามรบ แต่ก็ผ่านมาได้อย่างสง่างาม และเราเชื่อว่าไม่มีมนุษย์คนไหนอยากเห็นรากเหง้าของชนชาติพังไปต่อหน้า และยิ่งจะเจ็บปวดมากหากตัวแทนของยุคสมัยที่หลงเหลืออยู่น้อยนิดสูญสิ้นไปกับไฟสงครามมากกว่าผุพังตามกาลเวลา
ภาพ: Shutterstock
อ้างอิง:
