EEC เปลี่ยนประเทศไทยจริงหรือ กระทบเราอย่างไร คุยกับ ดร.คณิศ แสงสุพรรณ

เมกะโปรเจกต์ที่ทั้งคนไทยและต่างชาติจับตามองในหลายปีที่ผ่านมาคือ เขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก หรือ EEC นอกจากจะใช้ดึงดูดนักลงทุนเอกชนทั้งในประเทศและต่างชาติ ยังเป็นความหวังให้คนใน 3 จังหวัดฝั่งตะวันออกอย่าง ฉะเชิงเทรา ชลบุรี ระยอง กลายเป็นพื้นที่ทองคำ

ทว่าปัญหาที่สั่งสมมา ทั้งเชิงระบบปัญหาหน้างานเชิงพื้นที่ และการสร้างความเข้าใจกับคนท้องถิ่น ทีม EEC ต้องทำงานอย่างไร และจะตอบคำถามที่คนไทยสงสัยว่า EEC จะสร้างประโยชน์ให้ประเทศอย่างไร

เคน นครินทร์ พูดคุยกับ คณิศ แสงสุพรรณ เลขาธิการคณะกรรมการเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (EEC) ใน The Secret Sauce: Executive Espresso

ทำไม EEC เป็นอนาคตของประเทศไทย

คณิศเล่าว่า โครงการ EEC ตั้งใจสร้างเป็นต้นแบบการพัฒนาเชิงพื้นที่ เป็นครั้งแรกที่ทำโครงการพัฒนาพร้อมกันทั้ง 3 จังหวัด ผ่านการทำตั้งแต่โครงสร้างพื้นฐาน การสร้างเมือง วางผังเมืองให้พร้อมต่อการขยายตัวในอนาคต ซึ่งจะพัฒนาคุณภาพชีวิตคนในพื้นที่ และส่งผลดีต่อเศรษฐกิจไทยในภาพรวม

ทั้งนี้สาเหตุที่ EEC ต้องเร่งให้เกิดขึ้นเร็วที่สุด เพราะในช่วง 12-14 ปีที่ผ่านมา ตั้งแต่เกิดสึนามิที่ภูเก็ต ประเทศไทยประสบกับปัญหามาตลอด ทั้งการเมือง เศรษฐกิจ รวมถึงอัตราการลงทุนที่ต่ำจนสร้างความกังวล

เมื่อ 3 ปีก่อนยิ่งเห็นชัดเจนว่า ความสามารถในการแข่งขันของไทยใช้แข่งกับประเทศเพื่อนบ้านยาก เช่น ด้านเทคโนโลยี ไม่สามารถแข่งกับมาเลเซีย สิงคโปร์ หรืออนาคตอาจจะแพ้อินโดนีเซีย เวียดนาม ได้หากไม่รีบปรับตัว ซึ่งผลการศึกษายืนยันว่า หากเศรษฐกิจประเทศเติบโตต่ำกว่า 3% จะไม่สามารถจ้างงานเด็กจบใหม่ได้ทั้งหมด

“อันตรายนะ คำว่า 3% ไม่ได้หมายความว่า (เศรษฐกิจ) โตต่ำอย่างเดียว แต่หมายความว่ามันจะมีคนว่างงานถ้าเราโตต่ำ EEC ก็เลยกลายเป็นตัวไดรฟ์เศรษฐกิจของประเทศขึ้นไปอีกระดับหนึ่ง ไปอยู่จุดที่เราควรจะเป็น”

ดังนั้นเมื่อไทยต้องหาทางพัฒนา เมื่อ 3 ปีก่อนจึงมีการพูดคุยกับรัฐบาลและเกิด ‘10 อุตสาหกรรมเป้าหมาย’ (10 S-Curve) ขึ้น โดยเป้าหมายของ EEC จะสร้างการลงทุนใหม่ราว 3 แสนล้านบาทต่อปี ผ่านการปรับโครงสร้างการผลิต และวิถีชีวิตคน ที่สำคัญจะขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทยจาก GDP ที่โตอยู่ 3% ให้เติบโตไปถึง 4.5-5% ซึ่งจะทำให้พ้นกับดักประเทศรายได้ปานกลาง

คนไทยจะได้อะไรจาก EEC

ภายในโครงการ EEC มีส่วนประกอบหลายอย่าง ทั้งสนามบินอู่ตะเภาและเมืองการบินภาคตะวันออก รถไฟความเร็วสูงเชื่อม 3 สนามบิน ฯลฯ ที่จะพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของไทย พัฒนาเศรษฐกิจในภาพรวม

หากมองด้านความคุ้มค่าการลงทุน กรณีรถไฟความเร็วสูง ผลประโยชน์ของประเทศวัดที่ประมาณ 6.5 แสนล้านบาท (ในช่วง 50 ปี) ซึ่งต้องใช้เงินลงทุนราว 2 แสนล้านบาท ดังนั้นเมื่อมองผลประโยชน์ในประเทศ ตัวโครงการถือว่าคุ้มทุน

แต่หากมองด้านงบการเงินอาจจะไม่คุ้ม เพราะจากเม็ดเงินที่ใช้ในโครงการรวม 2 แสนล้านบาท ทางรัฐบาลต้องจ่ายเงินลงทุน 1 แสนล้านบาท

“ตอนนี้มันกำลังเกิดอีกหนึ่งภาพ เนื่องจากเราทำรถไฟความเร็วสูง รัฐต้องจ่ายเงินประมาณแสนล้านเพื่อไปทำสนามบิน สนามบินเอกชนต้องจ่ายเงินให้รัฐ เพราะว่าเอาที่สนามบินมาพัฒนา อย่างน้อยที่สุดตอนนี้ที่เราพอทราบมา เงินที่ได้จากสนามบินไม่ต่ำกว่าแสนล้าน หมายความว่าเมื่อเอารถไฟกับสนามบินมาเชื่อมกันเป็นโครงการเดียวกัน รัฐบาลอาจจะไม่ต้องจ่ายเงินเลย”

จากความร่วมมือระหว่างรัฐและเอกชน หรือ PPP ทำให้โครงการ EEC ไม่ต้องใช้งบประมาณเพิ่มเติม และไม่ต้องเพิ่มหนี้สาธารณะ ทั้งนี้จะเห็นว่าทุกโครงการมีเอกชนไทยที่เป็นบริษัทใหญ่ พาพันธมิตรมาร่วมลงทุน เช่น กลุ่มซีพี, บริษัท บีทีเอส กรุ๊ป โฮลดิ้งส์ จำกัด (มหาชน), บางกอกแอร์เวย์ส

สะสาง 3 ปัญหา EEC โครงการไหนได้ไปต่อ

ในโครงการ EEC ทุกเรื่องเป็นเรื่องใหม่ ทั้งความร่วมมือกับหน่วยงานต่างๆ การทำ Policy Sandbox การแก้กฎระเบียบ ยกตัวอย่างเช่น EEC สามารถสร้างความร่วมมือระหว่างรัฐและเอกชนได้เพราะมี PPP ซึ่งดึงกระทรวงการคลัง ซึ่งเคยทำ PPP มาช่วยเขียนระเบียบจนเสร็จ จากจุดอ่อนเดิมที่ใช้เวลา 40 เดือน ทำให้เหลือ 8 เดือน สามารถเริ่มต้นสร้างรถไฟหรือสนามบินได้ในระยะเวลาค่อนข้างเร็ว โดยใช้เวลาเพียง 2 ปี ซึ่งตัวหน่วยงานที่มาทำงานก็ได้รูปแบบการทำงานใหม่ไปปรับใช้

ขณะที่ปัญหาการลงทุนในไทย จากผลการสำรวจใน 3 อันดับแรกที่จะกระตุ้นให้คนมาลงทุนได้คือ

เมืองต้องอยู่ได้ เพราะการดึงคนเก่งด้านเทคโนโลยีมาทำงานต้องมีสภาพแวดล้อมให้ครอบครัวเขาอยู่ได้ด้วย เช่น โรงเรียน ฯลฯ
บุคลากรไทยยังมีไม่เพียงพอ
สิทธิประโยชน์ทางภาษี ซึ่งภาครัฐต้องมีการปรับเปลี่ยนให้เหมาะสม

ปัญหาใหญ่คือ ข้อ 2 หรือเรื่องบุคลากรของไทย เพราะตอนนี้ไทยมีคนจบปริญญาตรีที่ว่างงานหรือทำงานต่ำระดับ (Underemployment) 2 แสนคน มีความต้องการช่างฝีมือชั้นดี 5 หมื่นคน แต่กลับไม่มีคนไปสมัคร เป็นปัญหาซัพพลายไซส์การผลิตคนที่ไม่ตรงความต้องการของตลาด ซึ่งหากดูความต้องการของผู้ประกอบการแล้ว จะพบว่ายังไม่มีคนทำงานเรื่องอุตสาหกรรมใหม่อย่างการบิน หุ่นยนต์ ดังนั้นภาครัฐจึงต้องทำงานร่วมกับเอกชนมากขึ้น

“ฝั่งหนึ่งเราผลิตคนที่ไม่เป็นที่ต้องการของตลาด ในขณะที่ตลาดก็เรียกร้องคนอีกฝั่งหนึ่งแต่เราก็ไม่สามารถทำได้ ปัญหานี้มันลึกมาก แล้วมันก็เกี่ยวข้องกับหลายกระทรวง มีทั้งกระทรวงแรงงาน กระทรวงศึกษาธิการทั้งกระทรวง ตั้งแต่ทบวงมหาวิทยาลัย โรงเรียน อาชีวะ พวกนี้เกี่ยวกันหมด”

ช่วง 1-2 ปีที่ผ่านมา ตั้งแต่เริ่มโครงการในโซน EEC เช่น โครงการอาชีวศึกษาที่เป็นสัตหีบโมเดล โดยให้สถาบันฯ ร่วมกับเอกชน ทำหลักสูตรรับเด็กมาเรียน ซึ่งผู้ที่เข้ามาเรียนไม่ต้องจ่ายค่าเรียนทั้งหมด และตอนเรียนจะได้รับค่าอาหารกลางวัน 4,000 บาท ซึ่งเมื่อเข้าปีที่สองจะต้องเข้าไปฝึกที่โรงงาน และค่าแรงวันละ 300 บาท สุดท้ายเมื่อเรียนจบ บริษัทฯ จะรับทุกคนเข้าทำงานโดยมีค่าแรงขั้นต่ำ 20,000 บาทต่อเดือน ในอนาคตโครงการนี้จะขยายผลเพื่อให้รับคนมาเรียนเพิ่มเป็น 6,000 คน

ทั้งหมดนี้เกิดจากความร่วมมือระหว่างสถาบันการศึกษากับเอกชน ซึ่งพร้อมจะใส่เงินสนับสนุนอยู่แล้ว แต่ยังต้องใช้เวลาอีกสักพัก ตอนนี้ทั้งรัฐบาล กระทรวงแรงงานเริ่มเปลี่ยนแปลงในทางเดียวกัน เรื่องต่อไปที่จะทำคือระบบ Retrain การเรียนรู้เรื่องอื่นๆ เพิ่มเติมเป็นหลักสูตรระยะสั้น 3-6 เดือน โดยเอกชนและรัฐจะออกค่าใช้จ่าย 50 ต่อ 50 ส่วนหนึ่งเอกชนสามารถนำไปลดหย่อนภาษีได้ด้วย

“เราทำเพื่อสร้าง New Generation ขึ้นมาใหม่ที่สามารถที่จะเดินให้ EEC ต่อได้ในอนาคต ถ้าไม่มีอันนี้ 1. การลงทุนไม่มา ถ้าไม่มีคน เขาไม่มา สมัยก่อนเวลาพูดถึงการลงทุนภาคเอกชนจะพูดถึงเครื่องจักร เดี๋ยวนี้ไม่ใช่แล้ว จะถามว่าเอาคนมากี่คน เทรนเรื่องอะไรกับใคร”

นอกจากนี้ยังมีความร่วมมือเรื่องเทคโนโลยีขั้นสูง เช่น มีเทคโนโลยีใหม่ไม่ต้องซื้อเครื่องที่แพง แต่ยืมเครื่องจักรได้ ซึ่งจะต่อยอดภาคเอกชนทำธุรกิจง่ายขึ้น และเพิ่มความสามารถในการแข่งขันกับประเทศอื่นมากขึ้น

อัปเดต 5 โครงการใหญ่ EEC ปรับพื้นฐานประเทศไทย

ขณะนี้การพัฒนาเชิงพื้นที่ กฎหมาย และตัวแผนถือว่าเดินหน้าไปได้ด้วยดีแล้ว ขณะที่เฟส 2 การทำเรื่องโครงสร้างพื้นฐาน โครงการขนาดใหญ่มีความคืบหน้า 70% โดยมี 5 โครงการใหญ่ เช่น

โครงการท่าเรืออุตสาหกรรมมาบตาพุดระยะที่ 3 (เสร็จแล้ว)
โครงการรถไฟความเร็วสูงเชื่อม 3 สนามบิน (ดอนเมือง-สุวรรณภูมิ-อู่ตะเภา) ลงนามบันทึกความเข้าใจ (MOU) แล้ว
โครงการสนามบินอู่ตะเภาและเมืองการบินภาคตะวันออก คาดว่าปลายเดือนนี้จะดำเนินการเรียบร้อย
โครงการท่าเรือแหลมฉบัง ระยะที่ 3 คาดว่าจะแล้วเสร็จในช่วงปลายปี
โครงการศูนย์ซ่อมบำรุงอากาศยานอู่ตะเภา (MRO) คาดว่าจะเสร็จสิ้นในช่วงต้นปีหน้า

ส่วนเฟส 3 จะเน้นไปที่การลงทุน โดยเน้นเฉพาะใน 10 อุตสาหกรรมหลัก ซึ่งในภาพรวมทุกโครงการน่าจะเสร็จสมบูรณ์ภายในปี 2566 หรือต้องใช้เวลาอีก 4-5 ปี กว่าที่ EEC จะสามารถเดินหน้าขับเคลื่อนการเติบโตของเศรษฐกิจประเทศไทยได้

ทั้งนี้การคัดเลือก 10 อุตสาหกรรม มุ่งเน้นเทคโนโลยีใหม่ซึ่งเหมาะสมกับการพัฒนาประเทศ เช่น 1. Robotics & Automations เพราะพื้นฐานอุตสาหกรรมรถยนต์ของไทยแข็งแกร่ง 2. อุตสาหกรรมการบิน ที่ไทยจะมีศูนย์ซ่อมเครื่องบิน 3. Medical Hub ซึ่งการรักษาพยาบาลในเมืองไทยอยู่ในระดับที่ดี และต้องพัฒนาแบบมีเทคโนโลยีใหม่ๆ จะเป็นประโยชน์ต่อคนไทยและการเป็นศูนย์กลางการรักษา ฯลฯ ทั้งหมดนี้เพื่อพัฒนาบุคลากร เทคโนโลยี และความเชี่ยวชาญของไทยให้แข่งกับประเทศอื่นๆ ได้ดียิ่งขึ้น

อนาคต EEC เมืองต้นแบบด้านเศรษฐกิจและชีวิตคนไทยที่อาจจะ ‘น่าอยู่กว่ากรุงเทพฯ’

EEC เป็นแค่ตัวอย่างในการพัฒนาเชิงพื้นที่แตกต่างจาก ‘Eastern Seaboard’ ที่เคยทำมาก่อน ทั้งนี้ EEC จะสร้างเทคโนโลยีใหม่ให้เกิดขึ้น รวมถึงเป็นตัวอย่างการพัฒนาพื้นที่อื่นๆ ในประเทศไทยไปสู่แนวทางใหม่ตามศักยภาพของแต่ละพื้นที่ ซึ่งเน้นสร้างประโยชน์กับเยาวชนไทยในอนาคต

การพัฒนาพื้นที่หรือสร้างโครงการใหม่ๆ จะยั่งยืนไปถึงอนาคตได้ และอาจทำให้ประเทศพ้นกับดักความยากจนภายในเวลา 20 ปี แต่ความท้าทายนี้ต้องอาศัยพลังของคนรุ่นใหม่ ดังนั้นจึงต้องสร้างคนไทยในอนาคตตั้งแต่วันนี้

ต้องยอมรับว่าโลกปัจจุบันได้รับผลกระทบจากเทคโนโลยีสูงมาก ส่วนหนึ่งเพราะการผสานระหว่างโลกดิจิทัลและเทคโนโลยีมาอยู่บนจุดเดียวกัน ซึ่งกลายเป็นวิถิชีวิตการทำงานในยุคนี้ ซึ่งหากถ้าคนไทยปรับตัวจะแข่งขันยากขึ้น เช่น อีคอมเมิร์ซจากเดิมคนอยากเริ่มทำธุรกิจต้องไปเดินสำรวจตลาด แต่ปัจจุบันไม่มีอีกแล้ว เรียกว่าความรู้ที่สั่งสมมา 30 ปี อาจจะใช้ในปัจจุบันได้เพียง 10% ดังนั้นคนรุ่นนี้ต้องเรียนเพิ่มอีก 90% ที่เหลือ และต้องเรียนรู้ตลอดเวลา

“ใน 5-10 ปีข้างหน้า EEC จะเป็นชีวิตใหม่ที่น่าอยู่มากกว่าอยู่กรุงเทพฯ ทั้งรายได้และชีวิตความเป็นอยู่ รถก็คงจะไม่ติด เพราะเราใช้รถไฟฟ้าแทนที่รถประจำทาง ชีวิตก็จะเปลี่ยนไป และเป็นต้นแบบในเชิงของประเทศ คิดว่าถ้าเราเดินแบบนี้แล้วคนอื่นเดินได้ เราก็จะก้าวพ้นระยะที่เราเป็นอยู่ เทียบกับประเทศรุ่นเดียวกันเราจะสามารถแข่งขันได้ ซึ่งประเทศแถวๆ นี้เขาก็กำลังทำ ดังนั้นเราจะต้องเปลี่ยนให้เร็วด้วย”

สุดท้ายสิ่งสำคัญในการพัฒนา EEC คือ การรักษาสิ่งแวดล้อมควบคู่กับการพัฒนา หากทุกอย่างเป็นไปในแนวทางนี้ คนไทยจะมีสภาพความเป็นอยู่ที่น่าอยู่มากขึ้น

สามารถฟังพอดแคสต์ The Secret Sauce
ผ่านแอปพลิเคชันต่างๆ ที่คุณสะดวกหรือใช้อยู่แล้วได้เลย