การระบาดของโควิด-19 คือเรื่องใหญ่ของคนทั้งโลก แต่หนึ่งในประเทศที่ต้องเผชิญวิกฤตผู้ติดเชื้อมากเป็นอันดับต้นๆ ก็คือสหรัฐอเมริกา และเพราะการเลือกตั้งประธานาธิบดีคนใหม่ใกล้เข้ามาแล้ว เราจึงชวนผู้อ่านมาทบทวนสถานการณ์โควิด-19 ในสหรัฐฯ และการรับมือตั้งแต่ระยะแรกที่พบการระบาด ไปจนถึงสิ่งที่น่าจะเกิดขึ้นหลังการเลือกตั้งจากนโยบายที่ตัวแทนสองพรรคใหญ่ได้หาเสียงเอาไว้

เรามาทบทวนสิ่งที่เกิดขึ้นแล้วกันก่อน

หลังพบการระบาดของโควิด-19 ในจีน วันที่ 31 มกราคม 2020 รัฐบาลสหรัฐฯ ภายใต้การนำของ โดนัลด์ ทรัมป์ ประกาศจำกัดการเดินทางของผู้ที่ใม่ใช่พลเมืองอเมริกันที่เดินทางจากจีนแผ่นดินใหญ่เข้าสหรัฐฯ ที่ใช้คำว่าจำกัดก็เพราะสำนักข่าว AP รายงานว่ามาตรการนี้ไม่ครอบคลุมการเดินทางมาจากฮ่องกงและมาเก๊า โดยในเดือนกุมภาพันธ์ก็ยังคงมีผู้เดินทางเข้าสหรัฐฯ จากสองเขตปกครองนี้กว่า 5,600 คน กระทั่งลดลงเรื่อยๆ จนเหลือ 150 คนในเดือนเมษายน โดยไม่มีคำอธิบายว่าทำไมสองเขตปกครองนี้จึงได้รับการยกเว้น

อีกไม่กี่วันต่อมา เขาไปพูดในการแถลงนโยบายประจำปี (State of the Union) ระบุว่ากำลังประสานงานและทำงานอย่างใกล้ชิดกับจีน พร้อมกับให้คำมั่นว่ารัฐบาลจะทำทุกขั้นตอนที่จำเป็นเพื่อปกป้องพลเมืองจากโควิด-19 จากนั้นเขาก็ยังมีท่าทีชมเชยจีนกับการรับมือโรคระบาดนี้ พร้อมแสดงท่าทีว่าโควิด-19 อยู่ในช่วงที่รับมือได้ และการระบาดจะลดลง 

เข้าสู่สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนมีนาคม ทรัมป์ในลักษณะที่ ‘ใจเย็น’ โพสต์ข้อความลงทวิตเตอร์ในวันที่ 9 มีนาคม โดยชี้ว่าจำนวนผู้เสียชีวิตจากไข้หวัดใหญ่ในสหรัฐฯ มีนับหมื่นคนต่อปี และในขณะนั้นมีผู้ติดเชื้อโควิด-19 ในหลักร้อยและเสียชีวิตในหลักสิบ แต่ปรากฏว่าหลังโพสต์ข้อความดังกล่าวเพียง 2 วัน องค์การอนามัยโลก (WHO) ก็ประกาศให้โควิด-19 เป็น ‘การระบาดใหญ่’ และตามมาด้วยการที่ทรัมป์ประกาศแบนการเดินทางจากยุโรปในวันเดียวกัน และอีก 2 วันถัดมาก็เป็นทรัมป์เองอีกครั้งที่ประกาศภาวะฉุกเฉินระดับชาติเพื่อการรับมือกับโควิด-19

อีกด้านหนึ่งในช่วงต้นเดือน ทรัมป์ลงนามกฎหมายงบประมาณ 8.3 พันล้านดอลลาร์สหรัฐเพื่อการรับมือกับโควิด-19 ทั้งการทดสอบ การพัฒนาวัคซีน และจัดซื้ออุปกรณ์ PPE ซึ่งจริงๆ แล้วทำเนียบขาวของบส่วนนี้ไปเพียง 2.5 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ก่อนที่สมาชิกสภาคองเกรสจะเห็นตรงกันว่างบประมาณเพียงเท่านี้ไม่เพียงพอ และเพิ่มให้อีกกว่า 2 เท่าตัว 

แต่โดยรวมแล้วสถานการณ์ยังคงเลวร้ายลง ยอดผู้ติดเชื้อรายใหม่ต่อวันเพิ่มจากหลักร้อยเป็นกว่า 2 หมื่นรายภายในเดือนมีนาคมเพียงเดือนเดียว เช่นเดียวกับผู้เสียชีวิตที่เพิ่มขึ้นจากหลักหน่วยไปเกือบแตะหลักพันรายต่อวัน และรัฐส่วนใหญ่ทยอยออกคำสั่งให้คนอยู่บ้าน 

เมื่อเข้าสู่ครึ่งหลังของเดือนมีนาคม ทรัมป์ออกคำแนะนำให้หลีกเลี่ยงการรวมตัว รวมถึงการไปบาร์หรือร้านอาหาร เริ่มมีการปิดพรมแดน และท่าทีของทรัมป์ก็เริ่มเปลี่ยนไป เขายอมรับว่าหากสหรัฐฯ ควบคุมจำนวนผู้เสียชีวิตจากโควิด-19 ตามที่ Imperial College London ได้ประมาณการเอาไว้ในกรณีเลวร้ายที่สุดที่ 2.2 ล้านคนให้อยู่ที่ 1-2 แสนคนได้ก็ถือว่า “เราทุกคนร่วมกันทำงานได้ดีมาก” ณ เวลานี้โควิด-19 ไม่ใช่แค่ ‘ไข้หวัดใหญ่’ สำหรับทรัมป์อีกต่อไปแล้ว เช่นเดียวกับท่าทีของเขาที่มีต่อจีนซึ่งเริ่มเปลี่ยนไปเช่นกัน เมื่อเขาเลือกใช้คำว่า ‘China Virus’ หรือไวรัสจีน เมื่อพูดถึง ‘Coronavirus’ และเขายืนยันว่านี่ไม่ใช่การเหยียด แต่เป็นการใช้คำอย่างแม่นยำเท่านั้น

ปลายเดือนมีนาคม สภาคองเกรสผ่านกฎหมายงบประมาณ 2 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ เพื่อให้ความช่วยเหลือแก่ครอบครัวชาวอเมริกัน ผู้ที่ต้องตกงาน ภาคธุรกิจ และให้ความช่วยเหลือแก่ภาคสาธารณสุขเพิ่มเติม และในช่วงนี้ต่อมาจนถึงเมษายน ทรัมป์ยังใช้กฎหมาย Defense Production Act สั่งให้ผู้ผลิตสินค้าที่มีความจำเป็นต่อความมั่นคงของประเทศผลิตสินค้าเพื่อรับมือกับการระบาด เช่น เครื่องช่วยหายใจ และเพื่อยืนยันการจัดหาวัตถุดิบอาหารจำพวกเนื้อสัตว์ให้ชาวอเมริกันอย่างต่อเนื่อง

และแล้วก็มาถึงปฏิกิริยาระดับนานาชาติอีกครั้งในวันที่ 14 เมษายน เมื่อทรัมป์ประกาศว่าได้ระงับการให้เงินสนับสนุนแก่องค์การอนามัยโลก โดยระบุเหตุผลว่าองค์การอนามัยโลกรับมือกับสถานการณ์โควิด-19 ได้ไม่ดี และล้มเหลวในการสื่อสารข้อมูลอย่างทันเวลาและโปร่งใส ส่วนในประเทศเองก็เริ่มมีการออกคำแนะนำการกลับมาเปิดเมือง มาตรการดูแลกลุ่มผู้สูงอายุและบ้านพักคนชราให้ปลอดภัย พร้อมกับคำสั่งจากทรัมป์ให้ระงับการออกกรีนการ์ดแก่บุคคลที่ต้องการย้ายถิ่นฐานมาพำนักถาวรในสหรัฐฯ 60 วัน เพื่อปกป้องตำแหน่งงานของชาวอเมริกันเมื่อเศรษฐกิจฟื้นตัว ช่วงเวลานี้มีการประท้วงต่อต้านมาตรการล็อกดาวน์ที่เกิดขึ้นตามเมืองต่างๆ ด้วย

พฤษภาคม 2020 ทรัมป์ยังคงย้ำว่าเขาทำผลงานในการรับมือกับโควิด-19 ได้ดีและรวดเร็ว พร้อมทั้งเรียกร้องให้มีการเปิดสถานประกอบพิธีกรรมทางศาสนา ซึ่งทรัมป์ยืนยันว่าเป็นสถานที่สำคัญ โดยบอกว่าหากผู้ว่าการรัฐคนใดไม่ปฏิบัติตามก็อาจสั่งการในเรื่องนี้แทนที่ แต่ทว่าไม่ชัดเจนว่าทรัมป์มีอำนาจในเรื่องนี้จริงหรือไม่ นอกจากนี้ยังปรากฏภาพทรัมป์ออกไปตีกอล์ฟท่ามกลางคำแนะนำเจ้าหน้าที่รัฐว่าชาวอเมริกันสามารถออกไปนอกบ้านได้ภายใต้การระมัดระวังตนเอง ส่วนการเดินทางจากต่างประเทศนั้นมีการสั่งจำกัดการเดินทางจากบราซิลเพิ่มเติม เพราะยอดผู้ติดเชื้อที่เพิ่มสูงขึ้นต่อเนื่อง และปิดท้ายเดือนด้วยการที่ทรัมป์ประกาศแผนการถอนตัวออกจากองค์การอนามัยโลก โดยกล่าวหาว่าองค์การอนามัยโลกอยู่ภายใต้การควบคุมของจีน และจะโยกเงินสนับสนุนไปใช้ในด้านสาธารณสุขระดับโลกอื่นๆ แทน

แม้ในเดือนนี้แนวโน้มการระบาดในสหรัฐฯ จะยังทรงตัวจนถึงลดลงเล็กน้อย แต่ก็ยังมีรายงานผู้ติดเชื้อรายใหม่ในหลักหมื่นถึง 3 หมื่นรายต้นๆ ต่อวัน ขณะที่ยอดผู้เสียชีวิตก็แตะหลัก 1 แสนราย

เดือนมิถุนายน มีการประกาศโดยสำนักวิจัยเศรษฐกิจแห่งชาติสหรัฐฯ ว่าเศรษฐกิจของสหรัฐฯ เข้าสู่ภาวะถดถอยครั้งใหม่ หลังการถดถอยครั้งล่าสุดเกิดขึ้นในปี 2007-2009 และตั้งแต่ช่วงกลางเดือนพบจำนวนผู้ติดเชื้อรายใหม่ต่อวันสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องอีกครั้งจากราว 2 หมื่นรายต่อวันไปอยู่ที่กว่า 4.8 หมื่นรายในช่วงสิ้นเดือน ทรัมป์ยืนยันเมื่อวันที่ 18 มิถุนายนว่าจะไม่มีการล็อกดาวน์รอบที่สอง พร้อมทั้งขยายเวลาระงับการออกกรีนการ์ดและวีซ่าทำงานชั่วคราวสำหรับแรงงานต่างชาติไปจนสิ้นปี และเกิดกรณีที่ทรัมป์เอ่ยปากบอกว่าต้องการให้ชะลอการตรวจหาเชื้อโควิด-19 เพราะยิ่งตรวจก็ยิ่งเจอ ทำเอาที่ปรึกษาทำเนียบขาวถึงกับต้องกล่าวตามหลังว่านี่เป็นการกล่าวตลกๆ ของผู้นำสหรัฐฯ เท่านั้น

มาถึงเดือนกรกฎาคม เริ่มต้นด้วยข่าวที่กระทรวงสาธารณสุขสหรัฐฯ กว้านซื้อยาเรมเดซิเวียร์ ซึ่งเป็นยาต้านไวรัสที่ใช้รักษาผู้ป่วยโควิด-19 กว่า 5 แสนชุด นำมาซึ่งเสียงวิจารณ์ถึงการเหลือยาไว้ให้กับประเทศอื่นๆ ได้ใช้ และทรัมป์ก็ยังทำตามที่ลั่นวาจาเอาไว้ คือแจ้งความจำนงถอนตัวออกจากองค์การอนามัยโลกอย่างเป็นทางการ ส่วนด้านธุรกิจ มีการผ่านกฎหมายขยายเวลาโครงการเงินกู้เพื่อช่วยเหลือธุรกิจขนาดเล็กต่อไปถึงต้นเดือนสิงหาคม 

อย่างไรก็ตาม เดือนนี้ก็เป็นเดือนที่การระบาดในรอบที่สองขึ้นสู่จุดสูงสุด มีหลายเมืองและร้านค้าประกาศกฎเกณฑ์ต่างๆ เช่น บังคับให้ประชาชนสวมหน้ากากอนามัย หรือการสั่งห้ามขายแอลกอฮอล์หลังเวลาที่กำหนด และเดือนนี้เช่นกันที่ชาวโลกได้เห็นใบหน้าของทรัมป์ที่สวมหน้ากากอนามัยต่อสาธารณะเป็นครั้งแรก ซึ่งถือเป็นการเปลี่ยนท่าทีที่เขาเคยแสดงไว้ก่อนหน้าว่าไม่ต้องการที่จะสวมหน้ากากอนามัย อีกด้านหนึ่ง สถานที่สาธารณะหลายแห่งกลับมาเปิดให้บริการ และมีเสียงกดดันจากทรัมป์ให้โรงเรียนกลับมาเปิดเรียนในฤดูใบไม้ผลิ ท่ามกลางเสียงกังวลจากครูและผู้ปกครอง 

เดือนสิงหาคม การระบาดมีแนวโน้มลดลงอีกครั้ง มีการยกเลิกคำแนะนำด้านการเดินทางระดับที่ 4 ซึ่งระบุให้พลเมืองอเมริกันเลี่ยงทุกการเดินทางไปยังต่างประเทศ กลับมาใช้คำแนะนำเป็นระดับ 1-4 ตามสถานการณ์ในประเทศปลายทาง และมีการออกมาตรการต่างๆ เช่น คำสั่งที่เพิ่มกำลังการผลิตยาและเวชภัณฑ์ภายในประเทศเพื่อป้องกันการขาดแคลน บันทึกข้อตกลงการยืดระยะเวลาช่วยเหลือหนี้เงินกู้ของนักศึกษา คำสั่งให้ความช่วยเหลือผู้เช่าและเจ้าของบ้านเพื่อป้องกันการขับไล่ผู้เช่าและบรรเทาผลกระทบทางการเงิน คำสั่งเลื่อนกำหนดจ่ายภาษีเงินเดือน บันทึกข้อตกลงขยายเวลาเงินช่วยเหลือคนว่างงาน ตลอดจนการสั่งซื้อชุดตรวจโควิด-19 

และมาจนถึงเดือนตุลาคมก็มีการยืนยันอย่างชัดเจนว่าทรัมป์ติดเชื้อโควิด-19 พร้อมกับสตรีหมายเลขหนึ่งอย่าง เมลาเนีย ทรัมป์ หลังจากใช้เวลารักษาตัวในศูนย์การแพทย์แห่งชาติวอลเตอร์ รีด 3 คืน เขาก็กลับไปรักษาตัวต่อที่ทำเนียบขาว ท่ามกลางภาพการถอดหน้ากากทันทีที่เขาเดินทางไปถึงทำเนียบ ขณะที่สหรัฐฯ เองมีแนวโน้มจะพบการระบาดรอบที่สาม หลังยอดผู้ติดเชื้อรายใหม่ต่อวันเพิ่มสูงขึ้นอีกครั้ง และยังมีความพยายามเพิ่มกำลังการผลิตชุดตรวจโควิด-19 อยู่

ส่วนภาพรวมการคิดค้นและพัฒนาวัคซีนสำหรับป้องกันโควิด-19 ตลอดช่วงที่ผ่านมา สหรัฐฯ มีโครงการที่ชื่อ Operation Warp Speed ที่มีเป้าหมายผลิตและจัดส่งวัคซีนที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพกว่า 300 ล้านโดส เป็นความร่วมมือกันระหว่างหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชนจำนวนมาก และมีการให้งบประมาณสนับสนุนการพัฒนาและผลิตวัคซีนมาตั้งแต่ช่วงเดือนมีนาคม โดยตัวโครงการเองคาดว่าจะเริ่มได้วัคซีนตั้งแต่ช่วงเดือนมกราคม ปี 2021 อย่างไรก็ตาม ทรัมป์ต้องการผลักดันให้ได้วัคซีนก่อนการเลือกตั้งวันที่ 3 พฤศจิกายน 

ทว่า ณ กลางเดือนตุลาคม เป้าหมายดังกล่าวของทรัมป์ดูจะเป็นไปได้ยาก เมื่อหลายบริษัทยาออกมาแสดงท่าทีว่าจะไม่ขออนุมัติฉุกเฉินเพื่อปล่อยวัคซีนป้องกันโควิด-19 จนกว่าจะถึงช่วงปลายเดือนพฤศจิกายนเป็นอย่างน้อย ส่วนผู้ผลิตวัคซีนบางรายก็อยู่ระหว่างระงับการทดสอบวัคซีน เพราะอาสาสมัครเกิดอาการป่วย

ทั้งหมดนี้เป็นเพียงบางส่วนของสถานการณ์สำคัญเกี่ยวกับโควิด-19 และการรับมือภายใต้รัฐบาลของทรัมป์ ซึ่งได้รับเสียงตอบรับที่ไม่ค่อยดีนัก ผลการสำรวจประชาชนใน 14 ประเทศโดย Pew Research Center พบว่าชาวอเมริกันกลุ่มตัวอย่างกว่า 52% ประเมินว่าประเทศของตนเองรับมือกับโควิด-19 ได้ไม่ดี และถือเป็นประเทศที่มีกลุ่มตัวอย่างเห็นว่าประเทศตัวเองรับมือได้ไม่ดีสูงที่สุดเป็นอันดับ 2 รองจากสหราชอาณาจักร 

นอกจากนี้เมื่อมาดูจำนวนกลุ่มตัวอย่างจากอีก 13 ประเทศที่ระบุว่าสหรัฐฯ รับมือกับโควิด-19 ได้ดี กลุ่มตัวอย่างกลุ่มนี้ยังมีจำนวนน้อยกว่ากลุ่มตัวอย่างที่เห็นว่าประเทศของตนเอง องค์การอนามัยโลก และจีนรับมือได้ดีด้วย นอกจากนี้หนังสือเล่มใหม่ที่ชื่อ ‘Rage’ ของบ๊อบ วูดเวิร์ด สื่อมวลชนอาวุโสที่เคยรายงานในคดีวอเตอร์เกต ยังเผยบทสัมภาษณ์ที่ทรัมป์เคยระบุเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ว่า เขาทราบอยู่แล้วว่าโควิด-19 เป็นอันตราย และยังมีบทสัมภาษณ์ในเดือนมีนาคมที่ระบุว่าเขาไม่ต้องการให้ความสำคัญกับการระบาดของโควิด-19 เนื่องจากไม่ต้องการสร้างความตื่นตระหนก แต่โฆษกของทำเนียบขาวก็ยืนยันว่าทรัมป์ไม่เคยไม่ให้ความสำคัญกับเรื่องนี้แต่อย่างใด ส่วนเจ้าตัวเองก็ออกมาปฏิเสธในงานอีเวนต์ของ ABC News เช่นเดียวกัน พร้อมบอกว่าไม่เสียใจกับการรับมือของรัฐบาลที่ผ่านมา 

“ผมคิดว่าเราทำงานได้ยอดเยี่ยม” คือคำยืนยันของทรัมป์

คำถามต่อไปคือ แล้วการเลือกตั้งประธานาธิบดีที่กำลังจะมาถึงนี้ ทรัมป์บอกว่าจะทำอะไรต่อไปเกี่ยวกับโควิด-19 หากได้กลับมาทำงานในทำเนียบขาวอีกหนึ่งสมัย 

นโยบายหลักของทรัมป์ในฐานะตัวแทนพรรครีพับลิกันซึ่งประกาศไว้ในเว็บไซต์หาเสียง ได้แก่ การพัฒนาวัคซีนให้ได้ภายในสิ้นปี 2020, การกลับสู่ภาวะปกติในปี 2021 (ทรัมป์ใช้คำนี้ และถูกวิจารณ์ว่าเป็นถ้อยคำที่ดูคลุมเครือ), ผลิตยาและเวชภัณฑ์ที่สำคัญสำหรับบุคลากรสาธารณสุขทั้งหมดในสหรัฐฯ, เต็มเติมคลังยาและเวชภัณฑ์ และเตรียมพร้อมสำหรับการระบาดใหญ่ในอนาคต 

เขาย้ำระหว่างการออกรายการโทรทัศน์เมื่อกลางเดือนตุลาคมที่ผ่านมาเกี่ยวกับการฟื้นตัวของสหรัฐฯ จากวิกฤตโควิด-19 ว่า เขาเชื่อว่าเศรษฐกิจของสหรัฐฯ จะฟื้นตัวอย่างรวดเร็วในปีหน้า และที่ผ่านมาก็มีการทุ่มงบประมาณ ตลอดจนจัดส่งอุปกรณ์ทางการแพทย์จำนวนมาก เช่น เครื่องช่วยหายใจ และหน้ากากอนามัยไปให้โรงพยาบาล เขายังยันยันว่าที่ผ่านมาเขารับมือกับโควิด-19 ได้ดี

ส่วน โจ ไบเดน ตัวแทนพรรคเดโมแครต ย้ำจุดยืนว่าหากได้นั่งเก้าอี้ประธานาธิบดีเขาจะรับฟังข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ ทำให้มั่นใจว่าการตัดสินใจทางสาธารณสุขจะมาจากข้อมูลโดยผู้เชี่ยวชาญ รวมถึงจะฟื้นคืนความเชื่อมั่น ความโปร่งใส ตลอดจนความรับผิดชอบของรัฐบาล และนโยบายของเขา เช่น การแก้ไขระบบการทดสอบและการติดตามผู้สัมผัสโรคของทรัมป์ด้วยวิธีการต่างๆ, บังคับใช้กฎหมายการผลิตเพื่อความมั่นคง เพื่อเพิ่มการผลิตหน้ากากอนามัย เฟซชิลด์ และอุปกรณ์ป้องกันส่วนบุคคล (PPE) อื่นๆ ให้เกินกว่าความต้องการและเติมเต็มในคลังได้ รวมถึงเรียกร้องให้มีการออกข้อบังคับสวมหน้ากากอนามัยในทุกรัฐ, ฟื้นคืนความสัมพันธ์กับองค์การอนามัยโลก, ฟื้นคืนโครงการวิจัยด้านการติดตามเชื้อโรคที่ชื่อ PREDICT, ให้คำแนะนำเกี่ยวกับการรับมือโควิด-19 อย่างชัดเจน คงเส้นคงวา และตั้งอยู่บนหลักฐานที่ปรากฏ, ตั้งกองทุนหมุนเวียนสำหรับรัฐบาลระดับรัฐและท้องถิ่นป้องกันปัญหาขาดแคลนงบประมาณ, มีแพ็กเกจช่วยเหลือโรงเรียนในการปรับตัวกับโควิด-19 และช่วยเหลือธุรกิจรายย่อยในด้านต้นทุนการดำเนินงานให้ปลอดภัย, ลงทุนเพื่อแผนการผลิตและแจกจ่ายวัคซีนให้ชาวอเมริกันทุกคนได้รับโดยไม่มีค่าใช้จ่าย, ไม่นำการเมืองมามีบทบาทกับการกำหนดความปลอดภัยและประสิทธิภาพของวัคซีน, ทำให้มั่นใจว่าทุกคนในสหรัฐฯ ได้รับการป้องกันและดูแลตามที่สมควรได้รับ และไม่ให้ผู้บริโภคถูกโก่งราคาเมื่อมียาและการรักษาใหม่ๆ ออกสู่ตลาด, ปกป้องผู้สูงอายุและกลุ่มเสี่ยงอื่นๆ, ตั้งหน่วยขึ้นมากำกับดูแลและให้คำแนะนำเกี่ยวกับความไม่เสมอภาคทางสาธารณสุขและเศรษฐกิจ ฯลฯ เขายังโจมตีทรัมป์ระหว่างการออกรายการโทรทัศน์ว่าทรัมป์ปกปิดความร้ายแรงของไวรัสนี้

นี่คือภาพรวมของสถานการณ์โควิด-19 ก่อนการเลือกตั้ง และสิ่งที่คู่ชิงตำแหน่งประธานาธิบดีสัญญาไว้ว่าจะทำหากได้เป็นผู้นำของสหรัฐฯ จากการเลือกตั้งในวันที่ 3 พฤศจิกายนนี้

พิสูจน์อักษร: ภาสิณี เพิ่มพันธุ์พงศ์

อ้างอิง:

• https://coronavirus.jhu.edu/data/cumulative-cases
• https://www.cnbc.com/2020/09/15/trump-claims-he-up-played-the-coronavirus-after-he-admitted-downplaying-it.html
• https://www.cnbc.com/2020/09/09/trump-admits-downplaying-coronavirus-dangers-new-bob-woodward-book-says.html
• https://www.cnbc.com/2020/03/18/coronavirus-criticism-trump-defends-saying-chinese-virus.html
• https://www.cnbc.com/2020/03/17/trump-dissed-coronavirus-pandemic-worry-now-claims-he-warned-about-it.html
• https://www.cnbc.com/2020/07/04/coronavirus-trump-signs-extension-of-ppp-small-business-relief-fund.html 
• https://www.cnbc.com/2020/08/06/trump-says-its-possible-us-could-have-coronavirus-vaccine-before-2020-election.html 
• https://www.cnbc.com/2020/03/19/coronavirus-outbreak-trump-blames-china-for-virus-again.html 
• https://www.aljazeera.com/news/2020/4/23/a-timeline-of-the-trump-administrations-coronavirus-actions
• https://www.aljazeera.com/news/2020/07/24/who-reports-record-daily-coronavirus-cases-live-updates/ 
• https://www.aljazeera.com/news/2020/3/17/outrage-as-trump-calls-coronavirus-chinese-virus 
• https://edition.cnn.com/2020/02/06/health/wuhan-coronavirus-timeline-fast-facts/index.html
• https://edition.cnn.com/2020/05/23/politics/trump-golf-course-sterling-virginia/index.html
• https://edition.cnn.com/2020/09/09/politics/bob-woodward-rage-book-trump-coronavirus/index.html 
• https://edition.cnn.com/2020/04/22/politics/immigration-executive-order-trump/index.html 
• https://edition.cnn.com/2020/02/06/health/wuhan-coronavirus-timeline-fast-facts/index.html 
• https://www.nytimes.com/article/coronavirus-timeline.html
• https://www.aljazeera.com/news/2020/10/3/president-trumps-comments-on-the-coronavirus-timeline
• https://www.justsecurity.org/69650/timeline-of-the-coronavirus-pandemic-and-u-s-response/
• https://apnews.com/article/8a34b6599602dbd751f2c1fcb93387fe
• https://apnews.com/article/d227b34b168e576bf5068b92a03c003d
• https://apnews.com/article/5ca1c6f1bff5cf4d24392d10a27de7ca 
• https://www.defense.gov/Explore/Spotlight/Coronavirus/DOD-Response-Timeline/
• https://www.defense.gov/Newsroom/Releases/Release/Article/2380278/dod-awards-481-million-other-transaction-agreement-ota-to-cue-health-to-increas/
• https://www.nih.gov/news-events/news-releases/phase-3-clinical-testing-us-astrazeneca-covid-19-vaccine-candidate-begins
• https://www.nih.gov/news-events/news-releases/fourth-large-scale-covid-19-vaccine-trial-begins-united-states
• https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/president-donald-j-trump-is-taking-decisive-action-to-protect-vulnerable-citizens-in-americas-nursing-homes/
• https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/statement-press-secretary-regarding-administrations-purchase-150-million-rapid-covid-19-tests/
• https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/memorandum-continued-student-loan-payment-relief-covid-19-pandemic/ 
• https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/president-trumps-historic-coronavirus-response/
• https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-address-nation/ 
• https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-vice-president-pence-roundtable-phase-3-covid-19-vaccine-trials-miami-fl/ 
• https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/memorandum-deferring-payroll-tax-obligations-light-ongoing-covid-19-disaster/ 
• https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/memorandum-authorizing-needs-assistance-program-major-disaster-declarations-related-coronavirus-disease-2019/ 
• https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/executive-order-fighting-spread-covid-19-providing-assistance-renters-homeowners/ 
• https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/proclamation-suspending-entry-immigrants-present-risk-u-s-labor-market-economic-recovery-following-covid-19-outbreak/ 
• https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/proclamation-suspending-entry-aliens-present-risk-u-s-labor-market-following-coronavirus-outbreak/ 
• https://twitter.com/jabinbotsford/status/1240701140141879298/photo/1 
• https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1256202305680158720?s=20 
• https://twitter.com/realDonaldTrump/status/1237027356314869761 
• https://twitter.com/atrupar/status/1263518620174467074 
• https://twitter.com/AmerIndependent/status/1259948168751591435 
• https://twitter.com/richardhine/status/1244415609510809601 
• https://twitter.com/jcameronpeters/status/1239633789770510336 
• https://www.straitstimes.com/world/united-states/coronavirus-trump-says-virus-could-have-been-stopped-in-china
• https://www.nytimes.com/interactive/2020/us/coronavirus-us-cases.html
• https://www.nytimes.com/2020/07/27/health/moderna-vaccine-covid.html 
• https://www.sanofi.com/en/media-room/press-releases/2020/2020-07-31-13-00-00 
• https://www.pfizer.com/news/press-release/press-release-detail/pfizer-and-biontech-announce-agreement-us-government-600
• https://www.hhs.gov/coronavirus/explaining-operation-warp-speed/index.html
• https://www.pewresearch.org/fact-tank/2020/09/21/americans-give-the-u-s-low-marks-for-its-handling-of-covid-19-and-so-do-people-in-other-countries/
• https://www.donaldjtrump.com/media/trump-campaign-announces-president-trumps-2nd-term-agenda-fighting-for-you/
• https://www.bbc.com/news/election-us-2020-54551058
• https://www.bbc.com/news/live/election-us-2020-54311223/page/4
• https://www.bbc.com/news/election-us-2020-54427390 
• https://www.bbc.com/news/election-us-2020-53914829 
• https://www.bbc.com/news/world-us-canada-53378439 
• https://www.bbc.com/news/world-us-canada-53254487 
• https://www.youtube.com/watch?v=CK4GxpJt2wo
• https://joebiden.com/covid19/
• https://www.forbes.com/sites/andrewsolender/2020/08/23/trump-list-of-50-core-priorities-for-second-term-includes-return-to-normal-in-2021/#f33b87d72f8b 
• https://www.forbes.com/sites/rachelsandler/2020/03/04/congress-agrees-to-a-83-billion-coronavirus-response-bill-thats-more-than-3-times-what-trump-asked-for/#4fcf43c6136c 
• https://www.theguardian.com/media/2020/sep/19/bob-woodward-donald-trump-rage-interview
• https://www.cbsnews.com/live-updates/trump-covid-19-white-houe-walter-reed-discharge/ 
• https://www.voanews.com/covid-19-pandemic/no-coronavirus-vaccine-us-election 
• https://www.politico.com/news/2020/06/23/trump-joking-slowing-coronavirus-testing-335459 
• https://www.politico.com/news/2020/04/14/trump-world-health-organization-funding-186786 
• https://web.archive.org/web/20200622161954/https://www.usatoday.com/story/news/politics/2020/06/21/trump-adviser-navarro-says-call-slow-testing-tongue-cheek/3232683001/ 
• https://web.archive.org/web/20200608221316/https://www.nber.org/cycles.html 
• https://web.archive.org/web/20200609051625/https://www.theguardian.com/business/2020/jun/08/us-has-officially-entered-first-recession-since-2009 
• https://www.vox.com/2020/6/8/21242003/trump-failed-coronavirus-response