เมื่อลองสังเกตพ่อแม่หรือญาติผู้ใหญ่ที่สูงวัยขึ้น หลายครั้งเราจะพบว่าพวกท่านเหล่านั้นรับประทานอาหารน้อยลงไปมาก หลายคนมีข้อสงสัยว่าพฤติกรรมดังกล่าวเกิดจากอะไรกันแน่ เกิดเพราะว่าระบบการเผาผลาญ หรือ metabolism ของร่างกายลดลงหรือเปล่า เลยทำให้ผู้สูงวัยกินนั่นกินนี่น้อยลง
มีหลักฐานทางการแพทย์หลายฉบับแสดงให้เห็นว่า หลังจากอายุ 45 ปี ระบบเผาผลาญของคนเราจะเริ่มเสื่อมถอยลงไปเรื่อยๆ นี่เป็นเหตุผลหนึ่งว่าทำไมเรากินอาหารเท่าเดิมแต่กลับอ้วน ทั้งๆ ที่สมัยก่อนไม่เป็นแบบนั้น หลายคนมีความกังวลเลยเริ่มที่จะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการกินของตัวเอง ทำให้เริ่มกินอาหารน้อยลงกว่าเก่า สรุปว่า metabolism ที่ลดลง ไม่ได้ส่งผลโดยตรงกับการกินที่น้อยลง แต่มีผลกับพฤติกรรมการกินของคนมากกว่า
แท้จริงแล้วในผู้สูงวัยมีเหตุผลมากมายที่ทำให้พวกท่านกินน้อยลงไปกว่าปกติ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องขนาดของกระเพาะอาหารที่เล็กลงตามวัย จึงทำให้รู้สึกแน่นท้องและอิ่มเร็วขึ้น ปัญหาสุขภาพช่องปากและฟันที่ทำให้การเคี้ยวและการกินไม่สะดวกเหมือนวัยหนุ่มสาว การรับรู้รสชาติอาหารของลิ้นก็เปลี่ยนไป ลิ้นของผู้สูงวัยรับรสได้น้อยลง ทำให้รู้สึกว่ากินอะไรก็จืด ไม่อร่อย ทำให้ไม่เจริญอาหาร
นอกจากนี้เมื่อคนเราอายุมากขึ้น ก็ย่อมมีโรคภัยไข้เจ็บเป็นเรื่องธรรมดา โรคเรื้อรังบางอย่างเช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง ทำให้ผู้สูงวัยต้องกินยาเป็นประจำสม่ำเสมอ และยาเหล่านั้นหลายชนิดก็อาจมีผลทำให้ความอยากอาหารน้อยลง
ถ้าผู้สูงอายุกินน้อยลง สิ่งสำคัญที่อาจจะเกิดขึ้นต่อมาได้ก็คือ การขาดสารอาหารที่จำเป็น เราพบได้มากว่าผู้สูงอายุจำนวนไม่น้อยขาดโปรตีน เพราะเลี่ยงที่จะกินเนื้อสัตว์ เนื้อสัตว์เคี้ยวยาก ย่อยยาก ผู้สูงอายุบางรายขาดแคลเซียม เพราะไม่ชอบดื่มนม เป็นต้น ในเมื่อมีข้อจำกัดหลายประการแบบนี้ เราจะทำอย่างไรกันดี นาตาลี บัตเลอร์ (Natalie Butler) นักโภชนศาสตร์ผู้มีชื่อเสียงจาก Stephen F. Austin State University มีคำแนะนำดังนี้
คำแนะนำในการรับประทานอาหารสำหรับผู้สูงวัย
- ในเมื่อผู้สูงวัยกินน้อยลง ควรเลือกกินอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง ได้แก่
- ผักและผลไม้สดที่รับประทานได้ง่ายๆ อย่างเช่น แคนตาลูป, มะเขือเทศ, มะละกอ เพื่อจะได้รับวิตามินและเกลือแร่ที่จำเป็น
- เนื้อสัตว์ที่ย่อยง่าย เช่น ปลา เนื้อไก่ หรืออาหารจำพวกเต้าหู้ ถั่วเหลือง เพื่อที่ร่างกายจะยังคงได้รับโปรตีนอย่างเพียงพอ
- อาหารที่ให้กากใยสูงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างมากสำหรับผู้สูงวัย เพราะช่วยในเรื่องการขับถ่าย อีกทั้งช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดมะเร็งลำไส้ใหญ่อีกด้วย อาหารที่ให้กากใยสูงมักเป็นกลุ่มธัญพืชจำพวกข้าวซ้อมมือ ถั่ว เม็ดมะม่วงหิมพานต์ แมคาเดเมีย เป็นต้น
- เลือกอาหารแช่แข็งหรืออาหารสำเร็จรูปที่มีคุณภาพ ปฏิเสธไม่ได้ว่าชีวิตประจำวันทุกวันนี้ หลายบ้านหลายครอบครัวพึ่งพาอาหารแช่แข็งและอาหารสำเร็จรูปกันมากขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะผู้สูงวัยที่เดินทางไปไหนมาไหนไม่สะดวก ลูกหลานอาจจะซื้ออาหารแช่แข็งเอาไว้ที่บ้าน เพื่อให้ท่านเลือกรับประทาน เราแนะนำให้เลือกซื้ออาหารแช่แข็งหรืออาหารสำเร็จรูปที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง ได้แก่
- ผักแช่แข็งหรือผักกระป๋องที่มีโซเดียมและเกลือในปริมาณต่ำๆ
- ผลไม้แช่แข็งหรือผลไม้กระป๋องที่ไม่มีน้ำเชื่อมเป็นส่วนประกอบ
- เนื้อไก่แช่แข็งจะเก็บได้นานกว่า ย่อยง่ายกว่า และมีไขมันต่ำกว่าเนื้อหมูหรือเนื้อวัว
- ถ้าชอบอาหารจำพวกซีเรียล แนะนำให้เลือกชนิดที่มีข้าวโอ๊ตเป็นส่วนประกอบ เพราะข้าวโอ๊ตมีวิตามินสูง ย่อยง่าย และมีกากใยสูง
อาหารแช่แข็งและอาหารสำเร็จรูปที่ดีและมีคุณภาพอาจมีราคาสูงสักนิด แต่มีประโยชน์กับร่างกายอย่างแน่นอน
- ในกรณีที่ผู้สูงอายุรับประทานได้น้อยจริงๆ การรับประทานวิตามินเสริมเป็นเรื่องจำเป็น ไม่ว่าจะเป็นแคลเซียม วิตามินเอ วิตามินบีรวม และอีกมากมาย แต่ควรจะกินอะไร อย่างละกี่เม็ด วันละกี่ครั้งนั้น ขอแนะนำให้ปรึกษาแพทย์ก่อนจะซื้อมากินเอง เพราะปัจจุบันนี้มีอาหารเสริมและวิตามินมากมายหลายชนิด ทั้งมีคุณภาพสูงและคุณภาพต่ำ หลายชนิดมีราคาแพงมากเกินความจำเป็น
- สิ่งสำคัญอีกสิ่งหนึ่งที่จะลืมไปไม่ได้เลยก็คือน้ำดื่ม ผู้สูงวัยหลายคนดื่มน้ำน้อยลงเพราะมีปัญหาเรื่องการกลั้นปัสสาวะ น้ำมีความสำคัญมากสำหรับผู้สูงวัย เพราะช่วยให้ผิวหนังชุ่มชื้น รวมถึงระบบการไหลเวียนเป็นไปอย่างปกติ ผู้สูงอายุควรดื่มน้ำสะอาดอย่างน้อยวันละ 8 แก้ว ในบางรายอาจเลือกดื่มเป็นนมถั่วเหลืองหรือน้ำผลไม้แทนก็สามารถทำได้
หากสามารถปฏิบัติได้ตามคำแนะนำทั้ง 5 จากผู้เชี่ยวชาญ แม้ว่าผู้สูงอายุจะรับประทานน้อยลงก็ไม่เป็นปัญหาอะไร และที่สำคัญที่สุดคืออย่าลืมสนับสนุนให้ผู้สูงอายุได้มีกิจกรรมทางสังคม ออกไปพบปะพูดคุยกับเพื่อนฝูงหรือผู้คนอื่นๆ บ้าง
ก็จะเป็นอีกทางหนึ่งที่ช่วยให้พวกท่านเหล่านั้นมีสุขภาพที่แข็งแรงและมีความสุข
อ้างอิง:
- The Mistress of Spices นวนิยายโดย Chitra Banerjee Divakaruni เป็นเรื่องราวของ Tilo หญิงชราชาวอินเดียคนหนึ่งที่มีฝีมือในการทำอาหารอย่างหาตัวจับยาก อาหารของเธอทำให้คนที่เบื่ออาหารกลับมาเจริญอาหารและเอร็ดอร่อยอีกครั้งด้วยเครื่องเทศต่างๆ ที่ Tilo เลือกผสมลงไปในอาหารของเธอ
- เครื่องเทศหลายอย่างช่วยกระตุ้นและทำให้เจริญอาหาร กลิ่นและรสชาติของเครื่องเทศ ไม่ว่าจะเป็น พริกไทย ชะเอม การบูร ลูกจันทน์ และอีกมากมาย ช่วยทำให้อาหารอร่อยลิ้นและชวนรับประทานมากขึ้น โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่การรับรสชาติน้อยลงไปกว่าวัยหนุ่มสาว
