จันทบุรีคุ้นเคยกับนักท่องเที่ยวเป็นอย่างดีในฐานะราชินีแห่งผลไม้เมืองร้อนประเภท Exotic Fruit ที่ครบทั้งมังคุด เงาะ ลองกอง สละ ระกำ มะไฟ และทุเรียน แน่นอนว่าความครบเครื่องเป็นเรื่องดี ทว่าก็ทำให้หลายต่อหลายคนคิดถึงจันทบุรีเฉพาะฤดูร้อนไปกระทั่งต้นฝน ซึ่งเป็นช่วงที่ผลไม้ทุกไร่ให้ผลผลิตเต็มร้อย พอหมดฤดูผลไม้ก็กลายเป็นฤดูแห่งความเหงาที่เข้ามาปกคลุมเมืองชายฝั่งอ่าวไทยแห่งนี้ ทั้งที่จริงแล้วจันทบุรีอัดแน่นทั้งเรื่องราวประวัติศาสตร์ งานดีไซน์ ไปจนถึงสำรับคาวหวานที่มีให้ชิมเฉพาะที่เมืองจันท์เท่านั้น

ตะลุยชิมสำรับหวานตำรับจันทบุรี

ด้วยความเป็นเมืองแห่งผลไม้ สำรับอาหารเมืองจันทบุรีจึงมีความแปลกกว่าเมืองตะวันออกทั่วไปตรงที่ไม่ได้มีแต่วัตถุดิบจากทะเลหรือเส้นจันทน์ผัดปูอันเป็นของขึ้นชื่อ ตรงกันข้าม จันทบุรีมีเสน่ห์ปลายจวักอยู่ที่การนำรสผลไม้มาปรุงอยู่ในจานอาหาร ไม่ว่าจะเป็นน้ำพริกระกำ ต้มยำน้ำใสใส่ความเปรี้ยวของกระวาน หรือทุเรียนดิบเชื่อม และที่หลายคนมองข้ามคือขนมหวานท้องถิ่นที่มีให้เลือกกินไม่อั้นตลอดเช้ายันเย็น

เส้นจันทน์ผัดปู เมนูลือชื่อที่ใครมาต้องกิน

ยามเช้าตรู่ ตลาด 100 ปีที่ตั้งอยู่หน้าแลนด์มาร์กโบสถ์วัดแม่พระปฏิสนธินิรมลคือพิกัดแรกที่ขอแนะนำให้ปักหมุด แม้จะเป็นตลาดขนาดเล็ก ทว่าพ่อค้าแม่ค้ารวมทั้งคนที่มาจับจ่ายต่างก็น่ารัก ช่วยกันแนะนำอาหารเช้าตำรับเมืองจันทบุรีที่ราคาแสนจะถูก แถมอร่อยสมคำโฆษณา ไม่ว่าจะเป็น ข้าวเกรียบอ่อน ใส่สารพัดไส้ โรยมะกรูดฝอย กลิ่นหอมในปาก, ขนมโบ๋ กินคู่พริกไทย กระเทียมเจียว และน้ำตาลอ้อย, ขนมเบื้องญวณเตาถ่าน ที่ให้เครื่องแบบไม่อั้น

ข้าวเกรียบอ่อนสารพัดไส้ กินเท่าไรก็ไม่พอ  

ขนมเบื้องญวณเตาถ่านสูตรพิเศษของเมืองจันท์  

และเมื่อมาถึงริมฝั่งแม่น้ำจันทบูรแล้วก็ต้องไม่ลืมที่จะเดินข้ามแม่น้ำจันทบูรสู่ชุมชนริมน้ำด้านหลังโบสถ์ ซึ่งมี ขนมไข่สูตรโบราณ ไม่ใส่สารเคมีใดๆ เป็นไฮไลต์ ขนมไข่เจ้าเด็ดที่ว่าคือ ร้านป้าไต๊ ที่ตกทอดสูตรความหอมกรอบมาสู่รุ่น 2 ต่อคิวรอซื้อร้อนๆ ตอนออกจากเตา กินคู่กาแฟโบราณตอนเช้า ชนะเลิศมาก

ความจริงตลาดเช้าเป็นเพียงแค่เมนูเรียกน้ำย่อย ถ้าใครอยากลิ้มรสตำรับจันทบุรีแบบเต็มๆ ให้ตรงมายัง ‘ชุมชนขนมแปลก’ หรือ ‘ชุมชนบ้านหนองบัว’ ซึ่งเป็นตลาดในห้องไม้เก่าที่รวบรวมขนมโบราณและของอร่อยเฉพาะถิ่นจันทบุรีไว้อย่างครบถ้วน ด้วยความที่ย่านนี้เป็นโรงงานน้ำตาลย่านหีบอ้อยมาก่อน ความหวานหอมของขนมที่นี่จึงล้วนมาจากน้ำตาลอ้อย

ขนมไข่เจ้าเด็ดที่ต้องกินร้อนๆ หลังออกจากเตา

ไฮไลต์ที่ใครๆ ต่างก็ต้องถามถึงคือ ‘ควยลิง’ ซึ่งได้ชื่อมาจากความบังเอิญที่หน้าตาของขนมไปคลับคล้ายกับอวัยวะเพศของลิงตัวผู้อย่างพอเหมาะพอเจาะ นอกจากนี้ชุมชนขนมแปลกยังมี ขนมตังก๊วยแม่เจริญ ซึ่งเมื่อก่อนนี้หากินได้เฉพาะงานเทศกาลเท่านั้น ส่วนปัจจุบันแม้จะทำขายตลาดทั้งปี แต่ก็เหลือร้านนี้ร้านเดียวที่ทำ และน่าเสียดายที่ขนมตังก๊วยกำลังจะกลายเป็นเพียงขนมในตำนานที่ตกทอดมาสู่ทายาทรุ่นสุดท้าย

ขนมตังก๊วยที่กำลังกลายเป็นตำนานของเมืองจันท์  

ควยลิง ขนมหนึ่งเดียวในโลก  

ล่าสมบัติในเหมืองพลอยโบราณ

นอกจากเมนูเฉพาะถิ่นอันเลื่องชื่อแล้ว จันทบุรียังมีตลาดพลอยริมแม่น้ำจันทบูรที่คึกคักไม่แพ้ตลาดพลอยริมชายแดนแม่สอด และแม้ปัจจุบันพลอยส่วนใหญ่จะเดินทางมาจากทั่วโลก มีพลอยเมืองจันทบุรีเป็นส่วนน้อย และเป็นพลอยสตาร์เสียส่วนใหญ่ แต่สิ่งหนึ่งที่ทำให้ตลาดพลอยเมืองจันทบุรียังคึกคักคือเทคนิคด้านการเจียระไนและการเผาพลอยให้มีสีสดใส ซึ่งเป็นสูตรลับของแต่ละบ้าน แต่ละตระกูลก็จะมีความชำนาญในการเผาพลอยแต่ละสีที่แตกต่างกันไป บ้านหนึ่งอาจเผาพลอยสีเหลืองได้ดี อีกบ้านอาจเผาได้ดีแค่พลอยแดง โดยสูตรการเผาเหล่านี้จะถูกเก็บไว้เป็นความลับของแต่ละบ้านเท่านั้น

พลอยหลากสีมีวางขายเรียงราย

สำหรับใครที่อยากรู้ว่าการค้าพลอยตื่นเต้นสนุกสนานขนาดไหน สามารถมาสำรวจได้ในตลาดค้าพลอยใจกลางชุมชนริมน้ำจันทบูรซึ่งเรียงรายไปด้วยโต๊ะเล็กๆ ของพ่อค้ารับซื้อพลอยตลอดสองข้างถนน

ในช่วงกลางวัน ถนนการค้าแห่งนี้จะแออัดไปด้วยเด็กเดินพลอยซึ่งทำหน้าที่คล้ายกับพนักงานขายของบริษัท นำพลอยใส่ถุงเล็กๆ ตระเวนต่อรองราคากับพ่อค้าแม่ค้าโต๊ะต่างๆ ซึ่งเกินครึ่งมาจากตะวันออกกลางและจีน

บรรยากาศภายในตลาดพลอยที่คึกคักตลอดวัน

สำรวจแหล่งค้าพลอยแล้วก็ต้องไม่ลืมตามไปดูต้นกำเนิดการทำเหมืองพลอยแบบโบราณที่ ‘บ่อพลอยเหล็กเพชร’ ซึ่งยังใช้วิธีการขุดพลอย ร่อนพลอย และฉีดพลอยแบบโบราณโดยไม่ได้ใช้เครื่องจักรสมัยใหม่ ซึ่งทางบ่อพลอยเปิดให้นักท่องเที่ยวได้เปลี่ยนชุดปีนลงไปในบ่อดินของจริง ลองซ้อมมือขุดดินและร่อนพลอยด้วยตัวเอง

ใครอยากร่อนพลอย มาลองได้ที่นี่  

ใครโชคดีร่อนเจอพลอยก็เก็บกลับบ้านเป็นที่ระลึกได้เลย หรือถ้ามาเที่ยวตรงกับวันเสาร์-อาทิตย์ ใกล้บ่อพลอยยังมี ‘ตลาดทุบหม้อ’ ที่เที่ยวใหม่ที่นอกจากมีอาหารถิ่นอย่างข้าวคลุกพริกเกลือแล้ว ที่นี่ยังพาย้อนอดีตไปสู่ครั้งที่พระเจ้าตากสินได้ใช้เมืองจันทบุรีเป็นสถานที่รวบรวมผู้คนก่อนที่จะกู้กรุงศรีอยุธยากลับคืน

เปิดสวนทุเรียนไร้สารเคมี

มาถึงจันทบุรีแล้วจะไม่แวะเข้าสวนทุเรียนก็ดูจะผิดกติกาไปสักนิด แต่แทนที่จะจ่ายเงินราว 500 บาท (ขึ้นอยู่กับราคาตลาดในแต่ละปี) เข้าไปกินทุเรียนในสวนให้ร้อนในกันอย่างไม่อั้น เราขอปรับโปรแกรมไปนั่งรถซาเล้งชมสวนทุเรียนแบบอินทรีย์ที่ ‘ปัถวีโมเดล’

ใครอยากนั่งซาเล้ง จ่ายเพิ่มคนละ 50 บาท

รับทุเรียนออร์แกนิกสักพูไหม

ความเจ๋งของปัถวีโมเดลคือจุดเริ่มต้นที่ลุกขึ้นมาทำสวนทุเรียนแบบอินทรีย์ก็ด้วยเหตุเพราะสุขภาพของคนในครอบครัวเป็นหลักชนิดที่ไม่สนว่าจะกำไรหรือขาดทุน จากนั้นจึงค่อยๆ ขยายไปสู่ระดับชุมชนที่ไม่มีคำว่าง่าย เพราะการทำอินทรีย์หมายถึงการอิงกับธรรมชาติ ใช้ตัวชันโรงที่เลี้ยงไว้ใต้ต้นเป็นตัวผสมเกสรแทนการฉีดฮอร์โมน อีกทั้งยังต้องลดปริมาณผลผลิตเพื่อให้ต้นทุเรียนไม่โทรม สามารถเก็บผลได้ในปีต่อๆ ไป และแม้ลูกทุเรียนที่ได้อาจจะไม่สวยผลใหญ่อย่างทุเรียนที่ให้ปุ๋ยเคมีเต็มที่ ทว่าอุ่นใจได้ว่ากินผลไม้ปลอดสารพิษร้อยเปอร์เซ็นต์ สำหรับนักท่องเที่ยวที่มายังสวนอินทรีย์ของชุมชนปัถวีโมเดลสามารถเพิ่มโปรแกรมนั่งรถซาเล้ง (คนละ 50 บาท) ชมสวนอินทรีย์และเด็ดผลไม้ไร้สารพิษชิมกันได้ใต้ต้น ซึ่งมีครบทั้งเงาะ มังคุด ลองกอง ทุเรียน เป็นอันครบเครื่องเรื่องเที่ยวเมืองจันทบุรีที่มากี่ทีก็ต้องหลงรัก