ใครจะไปกล้าคิดว่ามันจะมีวันที่มนุษย์แค่พิมพ์คำลงไปไม่กี่คำและในอีกไม่กี่อึดใจพวกเขาก็จะได้ผลงานศิลปะสุดวิจิตรกลับมาเป็นของตอบแทน
เรื่องที่เหมือนกับนิยายวิทยาศาสตร์หรือการ์ตูนในวัยเด็กกลายเป็นความจริงขึ้นมาสักพักหนึ่งแล้วและเริ่มเป็นที่รับรู้ในวงกว้างมากขึ้นเรื่อยๆ ว่าปัจจุบันมีการคิดค้นระบบปัญญาประดิษฐ์ (AI) ที่สามารถสร้างสรรค์ภาพคุณภาพสูงในระดับงานศิลปะ ชนิดที่เคยมีการใช้ภาพที่ AI วาดแล้วชนะการประกวดผลงานศิลปะจนกลายเป็นประเด็นใหญ่ถกเถียงอย่างเร่าร้อนมาแล้วถึงการตีความของคำว่า ‘ศิลปะ’ และ ‘ศิลปิน’
ข่าวที่เกี่ยวข้อง:
- วงการศิลปะเจอคำถามใหม่ ตกลงแล้ว ‘ศิลปิน’ คืออะไร? หลัง AI ชนะการประกวดวาดภาพ
- ‘Shutterstock’ เริ่มไล่ลบภาพที่ถูกสร้างโดย AI ท่ามกลางคำถามผลงานที่สร้างโดยคอมพิวเตอร์กำลังจะมาทำลาย ‘ศิลปะดั้งเดิม’ หรือไม่?
- Getty Images แบน การขายภาพที่สร้างขึ้นโดย AI อันเกิดจากความกังวลเกี่ยวกับข้อกฎหมายลิขสิทธิ์และต้องการปกป้องผู้บริโภค
แต่ก่อนหน้านี้การที่ผู้ใช้งานจะเข้าถึงระบบนี้ได้นั้นยังถูกจำกัดอยู่ในวงแคบ การบริการแบบ ‘แค่พิมพ์แล้วรอรับภาพ’ ยังอยู่ในบริษัทยักษ์ใหญ่อย่าง OpenAI (ผู้ผลิตเครื่องมือ DALL-E) หรือ Google (ในเครื่องมือที่ชื่อว่า Imagen)
วัตถุประสงค์ของบริษัทเหล่านี้นั้นไม่ได้มีในเชิงพานิชย์ แต่เป็นการทดสอบขีดความเป็นไปได้ของเทคโนโลยีทำให้ไม่ได้เปิดกว้างให้ใช้งานได้ทั่วไป อย่าง DALL-E นั้นหากใครสนใจจะสมัครใช้งานต้องเข้าคิวรอยาวเหยียด และหากจะให้วาดรูปเกิน 15 รูปต่อเดือนจะคิดค่าบริการรายเดือนที่เฉลี่ยแล้วตกรูปละ 0.08 ดอลลาร์ ส่วน Imagen นั้นไม่เปิดรับการทดสอบแล้ว
เพียงแต่เวลานี้โลกกำลังจะมีบริการวาดภาพโดย AI เจ้าใหม่ ซึ่งจะเป็นเจ้าแรกในวงการที่เปิดกว้างสำหรับทุกคนให้สามารถเข้ามาใช้ได้อย่างแท้จริง และกำลังเขย่าวงการในเวลานี้
แล้วเรื่องนี้ดีหรือไม่ดีอย่างไร?
รู้จัก Stable Diffusion พู่กันวิเศษด้ามใหม่
โนบิตะนายวาดรูปไม่ได้งั้นเหรอ ไม่เป็นไร ฉันช่วยเอง (ว่าแล้วก็ล้วงเข้าไปในกระเป๋าหน้าท้อง) นี่ไง ‘พู่กันวิเศษ’
บรรทัดข้างบนนั้นคือความรู้สึกที่เหมือนย้อนกลับไปในความทรงจำวัยเด็กของผู้เขียนจริงๆ เมื่อได้รู้ว่าบริการวาดภาพอัตโนมัติด้วยระบบปัญญาประดิษฐ์จากผู้ให้บริการหน้าใหม่นั้นจะเปิดกว้างสำหรับทุกคนอย่างแท้จริง
ผู้ให้บริการหน้าใหม่รายนี้คือ Stability AI ที่มาพร้อมกับของวิเศษอย่างโปรแกรมวาดภาพ (Image Generation) อย่าง Stable Diffusion ซึ่งเป็นบริการแบบ Open Source เปิดกว้างสำหรับทุกคนอย่างแท้จริงโดยไม่มีตัวกรองอะไรทั้งนั้น
ลูกเด็กเล็กแดง ผู้เฒ่าผู้แก่ ใครก็สามารถใช้ Stable Diffusion ได้โดยที่ไม่จำเป็นต้องมีเครื่องคอมพิวเตอร์แรงๆ ไว้ประมวลผล หรือมีความรู้ทางเทคนิคอะไรมากมาย เพราะสิ่งที่ต้องทำนั้นมีเพียงแค่การพิมพ์คำที่ต้องการลงไป และรอลุ้นว่าจะได้ภาพแบบไหนออกมา
บริการนี้เพิ่งจะเริ่มเปิดตัวในสาธารณะเมื่อวันที่ 22 สิงหาคมที่ผ่านมาเท่านั้น แต่ได้รับการตอบรับที่ยอดเยี่ยม จากดังแบบเงียบๆ และตอนนี้เริ่มดังในวงกว้างมากขึ้นเรื่อยๆ โดยเฉพาะในกลุ่มคนที่ชื่นชอบผลงานศิลป์ของ AI ที่เรียกว่า AI Art Community
อีมัต มอสทาค (Emat Mostaque) ซีอีโอแห่ง Stability AI บริษัทผู้อยู่เบื้องหลัง Stable Diffusion บอกแบบขำๆ ว่า “ความจริงก็คือมันเป็นเทคโนโลยีจากเอเลี่ยนที่มอบพลังอำนาจที่ยิ่งใหญ่นี้มา
“เราได้เห็นเด็กอายุแค่ 3 ขวบไปจนถึงคนแก่อายุ 90 ปี สามารถที่จะ ‘สร้างสรรค์’ ได้เป็นครั้งแรก” มอสทาคกล่าวถึงแง่ดีก่อนจะพูดถึงแง่ร้ายในประโยคต่อมาว่า “แต่เราก็ได้เห็นคนที่พยายามสร้างสิ่งที่น่ารังเกียจขึ้นด้วยเช่นกัน
สิ่งที่ทำให้ Stable Diffusion แตกต่างจากบริการเจ้าอื่น
ความแตกต่างที่สำคัญที่สุดระหว่าง Stable Diffusion กับ AI Art Generator เจ้าอื่น คือการที่พวกเขามุ่งเน้นให้เป็นบริการแบบ Open Source ซึ่งแม้แต่ Midjourney บริการวาดภาพโดย AI ที่ฮอตและฮิตที่สุดก็ยังไม่เปิดกว้างเท่านี้
แต่นั่นไม่ได้หมายความว่าทางด้าน Stability AI จะทำโดยไม่หวังอะไร ในทางตรงกันข้ามพวกเขามีการจัดประเภทการให้บริการที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน ตั้งแต่ในกลุ่มที่เปิดให้ทดลองใช้งานแบบฟรีๆ (ซึ่งช้าและมักจะล่มบ่อย) ไปจนถึงการให้ใช้ซอฟต์แวร์ DreamStudio ในเวอร์ชันเบตาที่เร็วและง่ายกว่ามาก แต่หากใช้เกินจำนวนที่กำหนดก็จะถูกชาร์จค่าบริการ
ส่วนที่สำคัญที่สุดกลับเป็นเวอร์ชันเต็มที่ทุกคนสามารถดาวน์โหลดได้และสนุกไปกับมัน ซึ่งด้วยความเป็น Open Source ทำให้นักพัฒนาคนนอกสามารถเข้ามาช่วยทำให้ซอฟต์แวร์นี้โหลดและใช้ง่ายขึ้นด้วย โดยตอนนี้มีเวอร์ชันสำหรับ macOS ที่สามารถติดตั้งได้ด้วยการคลิกแค่ครั้งเดียว เพียงแต่การจะสร้างภาพบนเครื่อง Mac ได้รับการเตือนว่าจะใช้เวลาที่ยาวนานมาก
การเปิดกว้างนี้เป็นกลยุทธ์ที่มอสทากเชื่อว่าจะทำให้ Stable Diffusion มีการพัฒนาที่รวดเร็วกว่าคู่แข่งเจ้าอื่น ซึ่งหากเข้าไปในฟอรัมที่ Reddit จะพบว่าผู้ใช้ไม่ได้แค่แชร์ภาพที่ได้จาก AI เท่านั้น (ซึ่งก็ยังเป็นส่วนที่สนุกอยู่ดี) แต่ยังมาพร้อมกับคู่มือการทดลองใช้งานโปรแกรมและการหาวิธีที่จะนำเครื่องมือนี้ไปใช้อย่างสร้างสรรค์
ตัวอย่างที่น่าสนใจคือการที่มีผู้ใช้คนนึงที่สร้าง Plug-In ใน Photoshop ที่จะทำให้สามารถใช้ Stable Diffusion เพื่อช่วยวาดภาพขึ้นมา ซึ่งผู้ใช้ได้วาดภาพด้วยลายเส้นแบบคร่าวๆ เป็นภาพร่างเท่านั้น และปล่อยให้ AI ช่วยแต่งเติมและแต่งแต้มส่วนที่เหลือ ก่อนที่ผู้ใช้จะมาเก็บรายละเอียดอีกครั้ง
เรียกได้ว่าเป็นการเปิดประตูมิติให้แก่วงการศิลปะดิจิทัลให้กว้างขึ้นไปอีก ในระดับที่ผู้ใช้งานพูดกันว่า “นี่ขนาดเปิดตัวแค่ไม่นานนะ โลกในอีก 6 เดือนข้างหน้าจะไม่เหมือนเดิมแน่นอน”
ดีหรือชั่วอยู่ที่ตัวทำ สูงหรือต่ำอยู่ที่ทำตัว
แต่การเปิดกว้างของ Stable Diffusion ที่ยอมให้ใครใช้ก็ได้ก็กลายเป็นประเด็นปัญหาขึ้นมา
เพราะมันมีผู้ใช้ใจทรามที่เอาเทคโนโลยีล้ำๆ นี้ไปใช้ในทางที่น่ารังเกียจ เช่น การสั่งให้ AI สร้างภาพที่รุนแรง หรือภาพที่ส่อไปในทางลามกอนาจาร และคนที่ซวยเต็มๆ คือบรรดาบุคคลที่มีชื่อเสียง เซเลบริตี้ ดารา นักร้องที่ตกเป็นเหยื่ออธรรมแบบไม่รู้เนื้อรู้ตัว
ทางด้าน Stability AI ยืนยันว่าพวกเขาเองก็พยายามที่จะควบคุมในเรื่องนี้โดยมีการใช้การกรองคำเพื่อขวางไม่ให้ผู้ใช้สร้างผลงานที่ผิดวัตถุประสงค์ (ยกตัวอย่างเช่น มีการแบนคำว่า Nazi) แต่ปัญหาคือผู้ใช้หัวใสสามารถหาทางลัดผ่านตัวกรองเหล่านี้อย่างง่ายดาย
ถึงจะมีปัญหานี้ทางด้านมอสทาคก็ยังเชื่อมั่นว่า Stable Diffusion มีประโยชน์มากกว่าโทษ และผลงานในทางที่เลวร้ายนั้นเป็นความรับผิดชอบของตัวบุคคลไม่ใช่ของ AI ซึ่งเขายังเชื่อว่าผู้ใช้ใจทรามนั้นยังมีจำนวนที่น้อยกว่าผู้ใช้ดีๆ ปกติทั่วไปมาก
“ถ้าจะเริ่มใช้ตัวกรองอะไรบางอย่างแล้วจุดจบมันจะอยู่ตรงไหน?” มอสทาคยังมั่นใจในจุดยืนของ Stability AI และ Stable Diffusion ว่าสิ่งที่พู่กันวิเศษของพวกเขานั้นสร้างสรรค์ในสิ่งที่ดีมากกว่าร้าย
แต่ประเด็นที่หนักข้อกว่านั้นคือการใช้ AI วาดภาพเลียนแบบภาพที่มีลิขสิทธิ์ ซึ่งมีตั้งแต่ผลงานของศิลปินที่ยังไม่ดังไปจนถึงมาสคอตของบริษัทขนาดใหญ่ สั่งมา AI ก็มีหน้าที่แค่ทำตามเท่านั้น และเรื่องนี้ดูเหมือนจะไม่ได้มีการกรองไว้อย่างดีนัก
นั่นหมายถึงมีคนที่ใช้ Stable Diffusion ในการ ‘ก๊อบงาน’ ขึ้นมา ซึ่งอาจจะยังไม่ถึงกับเหมือนเป๊ะแต่ก็ดูน่ากังวลใจสำหรับศิลปินจริงๆ ที่ใช้ทั้งแรงกาย แรงใจ ยันจิตวิญญาณในการสร้างสรรค์ผลงานขึ้นมาผ่านการขัดเกลาตัวเองเป็นระยะเวลายาวนาน แต่ AI สามารถทำเลียนแบบพวกเขาได้ในระยะเวลาอันสั้น และคนที่สั่งนั้นก็ไม่ได้ทำอะไรมากไปกว่าแค่พิมพ์คีย์เวิร์ด
โดยตัวระบบแล้ว Stable Diffusion จะถูกฝึกฝนผ่านฐานข้อมูลขนาดยักษ์เพื่อเรียนรู้ไปเรื่อยๆ โดยแหล่งที่ใช้ข้อมูลคือ LAION-5B ที่มีการเก็บภาพเอาไว้มากกว่า 5 พันล้านภาพที่รวบรวมจากเว็บไซต์ต่างๆ เช่น Pinterest, Flickr, DeviantArt และ Tumblr ไปจนถึงสต๊อกภาพขนาดยักษ์อย่าง Getty Images และ Shutterstock เพียงแต่ปัญหาคือ Stable Diffusion นั้นยังหละหลวมอยู่มากในเรื่องนี้
สิ่งที่มอสทาคบอกก็ยังคงยืนยันว่าบริการของพวกเขานั้นทำเพื่อทุกคน ให้ใครก็สามารถใช้ได้ และถ้าจะมีใครที่ละเมิดลิขสิทธิ์คนอื่นมันก็คือความรับผิดชอบของผู้กระทำเอง
Stability ระบุว่าในอนาคตอาจจะเปิดให้ศิลปินส่งพอร์ตโฟลิโอผลงานเข้ามาในระบบเพื่อเป็นตัวกรองผลลัพธ์ แต่มันจะเป็นแค่ ‘ทางเลือก’ ไม่ใช่ ‘การบังคับ’ ผู้ใช้งาน
สำหรับในอนาคตเป้าหมายของ Stability AI และ Stable Diffusion นั้นนอกจากจะต้องการเงิน (ที่คาดว่าจะตามมามหาศาลในอนาคต) ความปรารถนาของพวกเขาคือการปฏิวัติโลกของ AI เขย่าบัลลังก์ของบรรดายักษ์ใหญ่ที่พัฒนาสิ่งเหล่านี้อย่างเงียบๆ งุบงิบรู้กันไม่มากด้วยการเปิดเผยทุกอย่างให้โลกรู้ไปเลย
มอสทาคเชื่อว่าเมื่อ Stable Diffusion เปิดตัวอย่างเป็นทางการแบบนี้แล้ว เจ้าอื่นก็ไม่มีทางเลือกนอกจากเข้าร่วมวงด้วย และที่สำคัญ AI จะแพร่กระจายไปทั่วทุกมุมโลกไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในซิลิคอนแวลลีย์อีกต่อไป
เขาหวังว่าจะมีนักพัฒนาจากชาติต่างๆ ทั่วโลกที่ศึกษาเรื่องนี้และพัฒนาโมเดลของตัวเองขึ้นมา ซึ่งจะเป็นการ Decentralize และสะท้อนให้เห็นถึงความหลากหลายของมนุษยชาติ ไม่ใช่เป็นกระจกสะท้อนของชาติตะวันตกเหมือนที่ผ่านมาอีก
Stable Diffusion ในคำขยายความของมอสทาค?
AI ที่ ‘นำไฟจากพระเจ้าแห่งการสร้างสรรค์มาสู่โลก’
ที่เหลือว่าโลกจะอบอุ่นหรือถูกแผดเผาจนหมดสิ้นก็อยู่ที่มือและหัวใจของมนุษย์กันเองนี่แหละ
อ้างอิง:
- https://www.theverge.com/2022/9/15/23340673/ai-image-generation-stable-diffusion-explained-ethics-copyright-data
- https://waxy.org/2022/08/exploring-12-million-of-the-images-used-to-train-stable-diffusions-image-generator/
- https://twitter.com/arvalis/status/1558632898336501761
- https://www.vice.com/en/article/xgygy4/stable-diffusion-stability-ai-nsfw-ai-generated-porn
- https://huggingface.co/spaces/CompVis/stable-diffusion-license
- https://huggingface.co/CompVis/stable-diffusion
- https://huggingface.co/spaces/stabilityai/stable-diffusion
- https://stability.ai/blog/stable-diffusion-public-release
ช่องทางติดตาม THE STANDARD WEALTH
Twitter: twitter.com/standard_wealth
Instagram: instagram.com/thestandardwealth
Official Line: https://lin.ee/xfPbXUP
