ไมเกรนแท้ ไมเกรนเทียม จุดต่างที่ควรต้องรู้

อาการปวดหัวที่พบบ่อยเป็นอันดับต้นๆ ในคนวัยทำงานคงจะหนีไม่พ้นอาการปวดหัวที่เกิดจากโรคไมเกรน ซึ่งอาการเด่นเฉพาะตัวก็คืออาการปวดหัวข้างเดียว ที่มักจะมีลักษณะเป็นแบบปวดตุบๆ ตามจังหวะชีพจร โดยเฉพาะที่ขมับด้านใดด้านหนึ่งในระดับปานกลางถึงรุนแรง ใครที่มีอาการรุนแรงมากมักจะมีอาการคลื่นไส้ร่วมด้วยจนไม่สามารถทำงานหรือใช้ชีวิตประจำวันได้เลย แต่ก็อาจมีหลายคนที่สับสนว่าสิ่งที่ตัวเองเป็นอยู่นั้น เป็นไมเกรนแท้หรือไมเกรนเทียมกันแน่ หมอจะพาไปไขข้อข้องใจดังต่อไปนี้ 

สาเหตุของไมเกรน

สาเหตุของโรคไมเกรนนั้นยังไม่แน่ชัด แต่มักจะถูกพูดถึงว่าเกี่ยวข้องกับสารสื่อประสาทบางชนิด และเกี่ยวข้องกับกิจกรรมต่างๆ ที่เพิ่มภาวะเครียด (Stress) ให้กับร่างกาย รวมถึงเกิดในหญิงช่วงที่มีฮอร์โมนเปลี่ยนแปลง การรักษาโรคไมเกรนประกอบด้วยการหลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้นต่างๆ และการกินยา ซึ่งจะมียาระงับปวดกับยาที่ช่วยลดการกลับมาเป็นซ้ำ โดยที่แพทย์ผู้เชี่ยวชาญคือแพทย์สาขาอายุรกรรมระบบประสาท จะเป็นผู้วินิจฉัยและพิจารณาการรักษา 

ปัญหาที่พบบ่อยในคนที่รักษาโรคไมเกรน

ไม่ว่าจะปรับพฤติกรรมหรือหลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้นเท่าไร อาการก็ยังไม่ดีขึ้น หรือแม้ได้รับการปรับยามาเป็นเวลานาน อาการก็ยังคงเป็นๆ หายๆ กลับมารบกวนตลอด จนบางครั้งไม่มีวันที่หายจากอาการปวดหัวข้างเดียวเลย ทำไมจึงเป็นแบบนั้น ในทางการแพทย์ยังมีอาการปวดหัวข้างเดียวอีก 1 สาเหตุที่พบบ่อยมาก นั่นก็คืออาการปวดหัวจากความตึงตัวของกล้ามเนื้อบริเวณคอ บ่า ความตึงของกล้ามเนื้อบริเวณนี้ทำให้เกิดความปวดร้าวไปยังขมับอย่างรุนแรงได้เช่นกัน ซึ่งหากกล้ามเนื้อชุดนี้ตึงตัวในด้านขวา ก็จะมีอาการปวดหัวที่ด้านขวาด้านเดียวได้เช่นเดียวกับโรคไมเกรน ในบางครั้งภาวะนี้จึงถูกนิยามว่าเป็น ‘โรคไมเกรนเทียม’ ซึ่งสามารถรักษาให้หายได้โดยการดูแลทางเวชศาสตร์ฟื้นฟูและกายภาพบำบัดนั่นเอง 

(จากนี้จะขอใช้คำว่าไมเกรนแท้ในการสื่อความหมายถึงโรคไมเกรน)

ความแตกต่างของโรคไมเกรนแท้และไมเกรนเทียมมีดังนี้ 

• ไมเกรนแท้ ยังไม่มีสาเหตุแน่ชัด
• ไมเกรนเทียม สาเหตุเกิดจากกลุ่มกล้ามเนื้อบริเวณคอ บ่า ข้างใดข้างหนึ่งหรือ 2 ข้างมีความตึงตัวจนเกิดเป็น Trigger Point หรือปมกล้ามเนื้อกดเจ็บ

สิ่งกระตุ้นไมเกรนแท้ 

• การนอนพักผ่อนน้อย 
• ความเครียด ความเหนื่อยล้าจากการทำงานหรือออกกำลังกาย 
• การอยู่ในที่ที่มีแสงจ้าหรือเสียงดังมากเกินไป 
• การอดอาหาร
• การกินอาหารบางชนิด เช่น ช็อกโกแลต เบียร์ ของหมักดอง ฯลฯ 
• ช่วงรอบเดือนของผู้หญิง

สิ่งกระตุ้นไมเกรนเทียม

• การปวดกล้ามเนื้อจากออฟฟิศซินโดรม โดยเฉพาะกลุ่มอาการปวดพังผืดกล้ามเนื้อ (Myofascial Pain Syndrome) 
• การนอนพักผ่อนน้อย
• ความเครียด
• การใช้งานหนัก หรืออาการบาดเจ็บกล้ามเนื้อคอ บ่า เรื้อรัง 
• ฯลฯ

อาการไมเกรนแท้ 

• ปวดหัวข้างเดียวแบบตุบๆ เป็นๆ หายๆ 
• อาการปวดสามารถเป็นสลับข้างไปมาได้ในแต่ละรอบของอาการปวดโดยไม่มีสาเหตุที่แน่ชัด 
• สามารถมีอาการปวดหัว 2 ข้างพร้อมกันได้ หากมีอาการขั้นรุนแรงมาก

อาการไมเกรนเทียม

• ปวดหัวข้างเดียวหรือ 2 ข้าง ขึ้นอยู่กับความตึงตัวของกล้ามเนื้อคอ บ่า อยู่ที่ข้างใด 
• ปวดหัวแบบบีบรัดหรือแบบตุบๆ ก็ได้
• อาจมีอาการปวดคอ บ่า ร้าวขึ้นศีรษะร่วมกัน
• หากมีความตึงของกล้ามเนื้อเพียงด้านเดียว จะไม่พบการปวดสลับข้างไปมาในแต่ละรอบการปวด

อาการเฉพาะโรคไมเกรนแท้ แบ่งออกเป็น 4 ระยะ

1. ระยะอาการล่วงหน้า เช่น อารมณ์แปรปรวน หาวบ่อย หรือบวมน้ำ
2. ระยะอาการนำ (Aura) เช่น การเห็นแสงจ้าฉับพลัน หรือการมองเห็นเปลี่ยนไป โดยในระยะนี้จะเกิดขึ้นหรือไม่ก็ได้
3. ระยะการปวดหัว มักมีอาการเริ่มทีละนิดจนมากกว่า 4 ชั่วโมง อาการจะรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ จนอาจมีอาการคลื่นไส้อาเจียน
4. ระยะหลังมีอาการ เมื่ออาการปวดหัวลดลงมักจะมีอาการอ่อนเพลีย ล้า หรืออาจสับสนเล็กน้อย ต้องการการพักผ่อน

อาการเฉพาะโรคไมเกรนเทียม

• มีกล้ามเนื้อที่คอ บ่า สะบัก ตึงและมีจุดกดเจ็บชัดเจน โดยเฉพาะที่ด้านข้างท้ายทอย ต้นคอ หรือบ่า 
• หากมีอาการ เมื่อกดนวดที่จุดกดเจ็บนั้นจะทำให้อาการปวดหัวรุนแรงมากขึ้น
• อาการอาจมีอยู่ได้มากกว่า 3 วัน โดยที่มักจะดีขึ้นเมื่อได้นอนพัก แต่พอนั่งทำงานหรือใช้งานกล้ามเนื้อก็จะมีอาการกลับมาอีก
• เมื่อกล้ามเนื้อที่ตึงตัวถูกคลายออก อาการมักจะดีขึ้นและสดชื่นขึ้นทันที
• อาจมีอาการคลื่นไส้ร่วมด้วยได้

การรักษาอาการไมเกรนแท้

• การปรับพฤติกรรมและหลีกเลี่ยงปัจจัยกระตุ้นไมเกรน
• พบแพทย์เพื่อรับยาระงับปวดหรือยาลดการกลับมาเป็นซ้ำตามระดับความรุนแรงของโรค

การรักษาอาการไมเกรนเทียม 

• การปรับพฤติกรรมเพื่อลดความตึงตัวของกล้ามเนื้อคอ บ่า ไหล่ เช่น การยืดกล้ามเนื้อ การออกกำลังกายให้กล้ามเนื้อแข็งแรง และการปรับการยศาสตร์ (Ergonomics) ตามหลักการรักษาออฟฟิศซินโดรม
• การทำกายภาพบำบัดคลายความตึงตัวของกล้ามเนื้อคอ บ่า
• การกินยาระงับปวด คลายกล้ามเนื้อ

จะเห็นได้ว่าไมเกรนแท้และไมเกรนเทียมนั้นมีความคล้ายกันอย่างมาก ในบางครั้งเราสามารถพบทั้ง 2 ภาวะนี้ได้ในคนคนเดียวกันโดยไม่รู้ตัว เนื่องจากปัจจัยกระตุ้นบางส่วนมีความคล้ายคลึงกัน ดังนั้นหากใครที่เข้ารับการรักษาโรคไมเกรนหรือรักษาอาการปวดกล้ามเนื้อร้าวขึ้นศีรษะเพียงอย่างใดอย่างหนึ่งแล้วอาการไม่ดีขึ้น หรือดีขึ้นแต่ยังไม่หาย แนะนำให้ลองปรึกษาแพทย์เพิ่มเติม ไม่ว่าจะเป็นแพทย์อายุรกรรมระบบประสาทและแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู เพื่อให้ได้รับการดูแลที่ครอบคลุมและมีประสิทธิภาพมากขึ้น 

ทั้งนี้ อย่าลืมปรับพฤติกรรมและลดปัจจัยกระตุ้นต่างๆ โดยเฉพาะการพักผ่อนที่เพียงพอและการลดความเครียด ผ่อนคลายในการทำงานและกิจวัตรให้มากขึ้น เพื่อให้สามารถหายขาดจากอาการปวดหัวข้างเดียวหรือโรคไมเกรนได้