เมื่อวานนี้ (2 กุมภาพันธ์) เครือข่ายภาคประชาสังคมด้านเอดส์ ประกอบด้วยตัวแทนจากมูลนิธิเข้าถึงเอดส์ และเครือข่ายผู้ติดเชื้อเอชไอวี/เอดส์ ประเทศไทย ร่วมกันเป็นโจทก์ยื่นฟ้องกรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ และอธิบดีกรม ต่อศาลทรัพย์สินทางปัญญาและการค้าระหว่างประเทศกลาง เพื่อให้ศาลพิจารณายกคำขอรับสิทธิบัตรยารักษาวัณโรคชนิดดื้อยา
นิมิตร์ เทียนอุดม ผู้อำนวยการมูลนิธิให้ข้อมูลว่า ยารักษาวัณโรค ‘เบดาควิลีน’ (Bedaquiline) เป็นยาที่มีความสำคัญในการรักษาวัณโรคชนิดดื้อยา ที่ทำให้การรักษาใช้เวลาสั้นลงมาก โดยหลายประเทศมีการยื่นคัดค้านคำขอรับสิทธิบัตรนี้ ซึ่งการยกหรือปฏิเสธคำขอรับสิทธิบัตรนั้นจะทำให้ผู้ป่วยวัณโรคเข้าถึงยาได้มากขึ้น ทั้งนี้ตามหน้าที่ของกรมสามารถยกเลิกคำขอรับสิทธิบัตรยาตัวนี้ได้เลย เพราะเป็นการขอด้วยวิธีการใช้เพื่อการรักษา ซึ่งไม่เข้าองค์ประกอบในการได้รับสิทธิบัตร ขัดกับพระราชบัญญัติ (พ.ร.บ.) สิทธิบัตร พ.ศ. 2522 โดยกรมมีอำนาจตามกฎหมายที่จะปฏิเสธคำขอรับสิทธิบัตรนี้ แต่ทำไมถึงไม่ทำ
“กรมมีหน้าที่สร้างความสมดุลระหว่างคุ้มครองผู้ทรงสิทธิ และคุ้มครองผู้บริโภค คุ้มครองประชาชน หากเห็นว่าคำขอรับสิทธิบัตรไหนที่ไม่เข้าข่ายอย่างชัดเจน ก็ควรใช้อำนาจตามกฎหมายคุ้มครองประชาชนอย่างเคร่งครัดมากกว่านี้”
นิมิตร์กล่าวอีกว่า ขณะนี้วัณโรคชนิดดื้อยาเป็นปัญหามากขึ้นเรื่อยๆ เนื่องจากว่ายาที่ใช้ในการรักษามีราคาสูง โดยก่อนหน้านี้ต้องใช้เวลารักษาวัณโรคนาน 1-2 ปี แต่หากทำให้ยามีราคาถูกลง ระยะเวลาที่ใช้ในการรักษาสั้นลงเหลือเพียง 6-9 เดือน ประเทศไทยจะคุมเชื้อวัณโรคได้ดีกว่านี้ โดยองค์การอนามัยโลกจัดประเทศไทยเป็น 1 ใน 14 ประเทศที่มีภาระวัณโรคสูง รวมถึงวัณโรคชนิดเชื้อดื้อยาหลายขนาน
ด้าน อภิวัฒน์ กวางแก้ว ประธานเครือข่ายผู้ติดเชื้อให้ความเห็นว่า ยารักษาวัณโรคที่ใช้ในปัจจุบันนั้นมีผลข้างเคียงจากยารุนแรงมาก โดยอดีตผู้ป่วยวัณโรค หนึ่งในผู้ฟ้องคดีเคยรักษาวัณโรคด้วยยาสูตรอื่นนานถึง 23 เดือน และได้รับผลข้างเคียงจากการรักษา ทั้งซึมเศร้า นอนไม่หลับ อ่อนเพลีย มึนงง คลื่นไส้อาเจียน บางช่วงอาการเหม่อลอยจนเกิดอุบัติเหตุรถเฉี่ยวชน จนบางครั้งต้องการหยุดการรักษาไปเลย ซึ่งถ้าในตอนนั้นมียาที่ใช้รักษาสั้นลง เขาคงไม่ต้องทนทุกข์ยาวนานเป็นปี จึงไม่ต้องการให้ผู้ป่วยวัณโรคคนอื่นๆ ต้องเผชิญกับการรักษาที่ยาวนานแบบนี้
อภิวัฒน์กล่าวว่า ยารักษาวัณโรคเบดาควิลีนอยู่ในสิทธิประโยชน์ของระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติปีงบประมาณ 2564 แล้ว แต่มีราคาสูงถึง 36,000 บาทต่อการรักษาวัณโรค 6 เดือน ทำให้มียาสำหรับรักษาผู้ป่วยในไทยด้วยยาชนิดนี้เพียง 1,100 คน ขณะเดียวกันยาชนิดนี้ในประเทศแอฟริกาใต้มีราคาเพียง 12,000 บาท ซึ่งหากคำขอรับสิทธิบัตรนี้ถูกกรมปฏิเสธ จะทำให้ยาราคาถูกลง และผู้ป่วยที่จำเป็นต้องได้รับการรักษาด้วยยานี้จะเข้าถึงยาได้มากขึ้น
ทั้งนี้เมื่อเดือนมีนาคม 2563 มูลนิธิเข้าถึงเอดส์เคยยื่นหนังสือทักท้วงให้กรมยกเลิกคำขอรับสิทธิบัตรยาดังกล่าวของบริษัท แจนซ์เซ่น ฟาร์มาซูติการ์ เอ็น.วี แล้ว แต่กรมมีจดหมายตอบกลับว่าคำขอรับสิทธิบัตรยารักษาวัณโรคเบดาควิลีนไม่ขัดกับกฎหมาย ทางมูลนิธิและเครือข่ายผู้ติดเชื้อจึงฟ้องคดีต่อศาลเพื่อให้เกิดความเป็นธรรมในระบบทรัพย์สินทางปัญญา
พิสูจน์อักษร: พรนภัส ชำนาญค้า
