ทันทีเมื่อที่ประชุมคณะรัฐมนตรี (ครม.) เมื่อวานนี้ (16 ธันวาคม) มีมติเห็นชอบให้ทำประชามติเกี่ยวกับการแก้ไขรัฐธรรมนูญ พร้อมส่งเรื่องดังกล่าวมายังคณะกรรมการการเลือกตั้ง (กกต.) แล้ว คำถามว่า “การทำประชามติวันเดียวกับการเลือกตั้ง สส.” ตามที่เคยเป็นแผนเดิม ยังสามารถทำได้อยู่หรือไม่
กูรูทางการเมืองและกฎหมายบางคนแสดงความเป็นห่วงว่า การเลือกตั้งพ่วงประชามติอาจเป็นไปได้ยาก หรือเป็นไปไม่ได้เลย เพราะเมื่อ กกต. กำหนดวันเลือกตั้ง สส. ไว้ที่ 8 กุมภาพันธ์ 2569 หากจะจัดทำประชามติในวันดังกล่าว จะพ้นขอบเขตที่กฎหมายกำหนด คือไม่น้อยกว่า 60 วัน แต่ไม่เกิน 150 วัน หลังจาก กกต. ได้รับแจ้ง
ล่าสุดวันนี้ (17 ธันวาคม) แสวง บุญมี เลขาธิการ กกต. ยืนยันอีกครั้งว่า การทำประชามติวันเดียวกับการเลือกตั้งนั้น ‘ทำได้’ แต่การกำหนดว่าจะทำประชามติวันใดเป็นอำนาจของ ครม. ที่จะประกาศ THE STANDARD สรุปรายละเอียดประเด็นต่างๆ ที่ควรรู้ อิงจากการให้สัมภาษณ์ล่าสุดของเลขาธิการ กกต. ไว้ในรูปแบบถาม-ตอบ
1. สถานะปัจจุบันของการทำประชามติเป็นอย่างไร
ชัดเจนแล้วว่า รัฐบาลได้ยุติการทำประชามติว่าด้วยการยกเลิก MOU43-44 ระหว่างไทย-กัมพูชา ไปแล้ว คงเหลือแต่ประชามติเรื่องการแก้ไขรัฐธรรมนูญ ที่ได้ส่งรายละเอียดมายัง กกต. ครบถ้วนแล้ว ประกอบด้วย เหตุผลความจำเป็น, ขั้นตอน, งบประมาณ, ประโยชน์ และข้อดีข้อเสีย
2. สามารถทำประชามติวันเดียวกับการเลือกตั้ง สส. ได้จริงหรือไม่
เลขาธิการ กกต. ยืนยันว่า “ทำได้”
ทั้งนี้ หลังการหารือระหว่างตัวแทน ครม. กับ กกต. เมื่อ 15 ธันวาคมที่ผ่านมา ทั้งสองฝ่ายเข้าใจตรงกันว่า สามารถย่นย่อระยะเวลาการจัดทำประชามติ ซึ่งอาจจะน้อยกว่า 60 วัน แต่ไม่เกิน 150 วันได้ หาก ครม.เห็นว่ามีเหตุจำเกี่ยวกับงบประมาณ หรือมีเหตุจำเป็นอันมิอาจหลีกเลี่ยงได้
3. ใครเป็นผู้ประกาศวันทำประชามติ
เป็นอำนาจ ครม. เป็นผู้ประกาศ
4. จะประกาศเมื่อไร
ต้องรอระยะเวลาไม่น้อยกว่า 15 วัน นับตั้งแต่ ครม. ส่งข้อมูลมายัง กกต. ซึ่งคาดว่าจะประกาศได้ประมาณวันที่ 31 ธันวาคม 2568
5. ใช้กฎหมายข้อไหน
พ.ร.บ. ว่าด้วยการออกเสียงประชามติ พ.ศ. 2568 มาตรา 11 วรรค 3 ระบุว่า “กรณีที่ ครม. เห็นว่ามีเหตุผลความจำเป็นเกี่ยวกับงบประมาณหรือเหตุจำเป็นอันมิอาจหลีกเลี่ยงได้ ครม. อาจกำหนดวันแตกต่างจากที่กำหนดไว้ได้”
6. พรรคการเมืองสามารถหาเสียงพร้อมเสนอเรื่องประชามติได้หรือไม่
แสวง บุญมี ระบุว่า “ทำได้” แต่ย้ำว่าต้องแยกให้ชัดระหว่าง “การหาเสียง” และ “เวทีแสดงความเห็นต่อคำถามประชามติ” ซึ่งอย่างหลังเป็นเวทีซึ่งกฎหมายกำหนดให้ต้องจัดขึ้นมาก่อนการทำประชามติ เพื่อให้ประชาชนได้รับฟังข้อมูลความคิดเห็นอย่างรอบด้าน
การหาเสียง: นำเสนอนโยบายได้ทุกอย่าง รวมถึงนโยบายเรื่องการแก้รัฐธรรมนูญ แต่ห้ามกล่าวชี้นำประชาชนว่า ควรเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบกับคำถามประชามติ
เวทีแสดงความเห็นประชามติ: พูดเฉพาะเนื้อหาประชามติ ข้อดีข้อเสีย และข้อมูลต่างๆ ห้ามสอดแทรกการหาเสียง
“พรรคต้องระวัง ผู้สมัครก็ต้องดู ว่าตอนนี้กำลังพูด ในเวทีของกรอบกฎหมายเลือกตั้ง หรือกฎหมายประชามติ ถ้าคุณพูดในกรอบกฎหมาย ประชามติ ต้องลงทะเบียนว่าเป็นฝ่ายเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบ เพื่อจัดเวทีพูด สส. จะหาเสียงแบบไหนก็ได้ แต่อย่าไปรณรงค์ว่าเห็นชอบหรือไม่เห็นชอบ เพราะจะข้ามไปกฎหมายประชามติ” เลขาธิการ กกต. กล่าว
เขายังย้ำในประเด็นนี้อีกหลายครั้ง เนื่องจากกังวลว่าจะเกิดความสับสน เพราะเป็นกฎหมาย 2 ฉบับที่บังคับใช้คู่ขนานไปพร้อมกัน ทั้งการเลือกตั้งและการทำประชามติ โดยสมาชิกพรรคการเมือง อดีต สส. หรือผู้สมัคร สส. ล้วนมีสิทธิลงทะเบียนเพื่อขึ้นเวทีแสดงความเห็นประชามติได้ทั้งสิ้น เพียงแต่ต้องระมัดระวัง
7. งบประมาณในการทำประชามติ
ตามการประเมินของแสวง เขาระบุคร่าวๆ ว่า หากจัดเลือกตั้ง สส. แยกกับการทำประชามติ คาดว่าใช้งบประมาณราว 10,000 ล้านบาท หรือประมาณ 2 เท่าของผู้มีสิทธิเลือกตั้ง
ขณะที่หากจัดการเลือกตั้งพร้อมกับการทำประชามติ คาดว่าจะใช้งบประมาณราว 8,000 ล้านบาท ซึ่งเลขาธิการ กกต. ยอมรับว่า หากจัดพร้อมกันก็จะเป็นการประหยัดงบประมาณได้จริง
