กล่าวได้ว่า ‘แหล่งน้ำ’ คือทรัพยากรธรรมชาติที่เป็นทั้งเครื่องอุปโภคและบริโภคหลักให้กับมนุษย์ โดยเฉพาะคนไทยที่อาศัยอยู่ใกล้ชิดกับแหล่งน้ำมาตั้งแต่อดีต การให้ความสำคัญและการรักษาแหล่งน้ำให้สะอาดยั่งยืน จึงกลายมาเป็นเป้าหมายสำคัญที่ Nestlé ตั้งใจรวมเข้ามาเป็นหนึ่งในแผนลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิให้เป็นศูนย์ภายในปี 2050 หรือที่เรียกสั้นๆ ว่า Net Zero
โดยเมื่อ 7 ปีก่อน ทาง Nestlé ได้ริเริ่มโครงการเยาวชนพิทักษ์สายน้ำ เพื่อพัฒนาคุณภาพน้ำในคลองขนมจีน จากการทำต่อเนื่องมานานหลายปีรวมทั้งจัดกิจกรรมพายเรือเก็บขยะ ทำให้ Nestlé เห็นว่าขยะส่วนมากที่หลุดลอยลงในลำคลองนั้นต่างก็เป็นขยะที่สามารถรีไซเคิลได้ จึงต่อยอดโครงการนี้ด้วยการจับมือกับ ‘วงษ์พาณิชย์’ ผู้เชี่ยวชาญด้านการจัดการขยะ และ ‘ชุมชนตำบลบ้านหลวง’ เพื่อสร้าง ‘ตลาดนัดขยะชุมชน’ ในโรงเรียนจรัสวิทยาคารที่ตั้งอยู่ริมคลองขนมจีนในจังหวัดพระนครศรีอยุธยา และตั้งให้ตลาดกลายมาเป็นใจกลางองค์ความรู้ด้านการแยกและจัดการขยะ พร้อมกับเป็นพื้นที่รับซื้อขยะ ให้คนในชุมชนได้มาเปิดท้าย ขนขยะจากทางบ้านมาชั่งน้ำหนักขายกันแบบจัดเต็ม
เพราะขยะเองก็เป็นทรัพยากรที่มีคุณค่าเช่นกัน บางชนิดก็แปรรูปและนำไปผลิตใหม่ได้ หรือบางชนิดก็รีไซเคิลได้ไม่จำกัดจำนวนครั้งเลยทีเดียว เพียงแค่รู้วิธีการแยกและจัดการขยะที่ถูกต้อง ขยะก็จะสามารถเป็นหนึ่งในแหล่งสร้างรายได้ให้กับชุมชน และเมื่อชุมชนตระหนักได้ถึงประโยชน์ของขยะ ก็จะช่วยลดการปนเปื้อนในแหล่งน้ำ ช่วยรักษาความสะอาดในชุมชน ส่งเสริมให้แหล่งน้ำและขยะกลายมาเป็นทรัพยากรที่ยั่งยืนสืบต่อไปให้กับชนรุ่นหลัง เรียกได้ว่านอกจากจะเป็นการแก้ปัญหาที่ต้นเหตุแล้ว ยังเป็นการร่วมมือร่วมใจระหว่างบริษัทเอกชนและผู้คนในชุมชน
โดยโครงการตลาดนัดขยะชุมชนจะไม่จบลงเพียงเท่านี้ แต่ทาง Nestlé ยังตั้งใจสานต่อด้วยการเดินสายสร้างกิจกรรมให้ความรู้ด้านการแยกและจัดการขยะ พร้อมกับร่วมมือกับวงษ์พาณิชย์ท้องถิ่น เพื่อรับซื้อขยะตามชุมชนอื่นๆ ริมคลองขนมจีนต่อไป
‘ตลาดนัดขยะชุมชน’ เกิดจากการร่วมมือร่วมใจระหว่างบริษัทเอกชนและชุมชนอย่างแท้จริง โดยในวันเปิดงานยังเป็นการรวมตัวระหว่างผู้บริหารหน่วยธุรกิจน้ำดื่ม Nestlé นาริฐา วิบูลยเสข ประธานวงษ์พาณิชย์ ดร.สมไทย วงษ์เจริญ และผู้ใหญ่บ้านหมู่ 1 ตำบลบ้านหลวง อรัณยา กิจฉัย ที่ทั้งสามมานั่งให้สัมภาษณ์ถึงที่มาที่ไปของโครงการ พร้อมแลกเปลี่ยนความเห็น แบ่งปันความรู้ด้านการแยกและจัดการขยะ
ในวันแรกที่เปิดตลาดนัดขยะชุมชน ก็มีชาวบ้านขนขยะขึ้นรถมาขายกันที่ตลาดอย่างคึกคัก สร้างบรรยากาศที่อบอุ่นและเป็นกันเอง แถมยังแสดงให้เห็นถึงผลลัพธ์ของโครงการ ที่ชาวบ้านได้รับความรู้จนสามารถแยกขยะได้อย่างถูกต้อง พร้อมกับการเตรียมชั่งน้ำหนักขาย
โดยทาง Nestlé ยังเผยให้ฟังว่า เพียงแค่การจัดตลาดนัดขยะครั้งแรกในวันนั้น ขยะที่ชาวบ้านนำมาขายก็มีน้ำหนักรวมมากถึง 2,700 กิโลกรัม หรือ 2.7 ตันเลยทีเดียว ขยะได้กลายมาเป็นรายได้ให้กับชาวบ้านกว่า 20,000 บาท
โดยที่ขยะแต่ละชนิดก็จะถูกอัปเดตราคาบนป้ายในตลาดตลอดเวลา เพื่อเป็นข้อมูลให้กับชาวบ้านที่ขนขยะมาขาย ซึ่งสังเกตได้ว่าขยะที่ทางวงษ์พาณิชย์รับซื้อนั้นมีหลากหลาย แถมยังให้ราคาที่เหมาะสม โดยที่ ดร.สมไทย วงษ์เจริญ และ อรัณยา กิจฉัย ผู้ใหญ่บ้าน ยังเผยให้ฟังว่า ขยะเหมารวมที่ยังไม่แยก ชาวบ้านเคยขายได้เพียงกิโลกรัมละ 2 บาท แต่ถ้าแยกแล้วจะเพิ่มมูลค่าได้หลายเท่าเลยทีเดียว นอกจากนี้ยังสามารถเช็กราคาขยะได้ตลอดเวลาที่เว็บไซต์ https://bit.ly/3OV0DsW อีกด้วย
เดินถัดมาชมคลองขนมจีนที่อยู่ติดกับโรงเรียนจรัสวิทยาคาร ก็ให้ทิวทัศน์ที่สงบร่มเย็น และที่สำคัญคือมองโดยรวมแล้วน้ำในคลองสะอาดมากเลยทีเดียว
นอกจากขยะจะเปลี่ยนเป็นเงินตราได้แล้ว ขยะยังนำมาแปรรูปเป็นสิ่งใหม่ๆ ที่สร้างความสดใสได้เช่นกัน ไม่ว่าจะเป็นแจกันดอกไม้จากขวดน้ำพลาสติก กระเป๋าจากซองกาแฟ โมบายตกแต่งบ้าน พวงกุญแจ และอื่นๆ อีกมากมาย ซึ่งนอกจากจะได้เป็นของตกแต่งบ้านแล้ว ยังเป็นการสร้างรายได้ทางหนึ่งให้กับครอบครัวได้อีกด้วย
นอกจากนี้ ภายในตลาดยังมีโซนให้ความรู้ด้านการแปรรูปขยะ โดยที่มีชาวบ้านที่สร้างรายได้จากการแปรรูปขยะมาเป็นวิทยากร อย่างคุณป้าที่ใช้หัวแร้งค่อยๆ เจาะขวดน้ำพลาสติกหลากสีจนสร้างเป็นลวดลาย และพอนำมาจัดรวมเป็นช่อก็กลายเป็นแจกันดอกไม้ ซึ่งคุณป้ายังเล่าให้ฟังว่าทำขายมา 6 ปีแล้ว
ในขณะที่ขยะเปียกเองก็สามารถนำมาทำเป็นน้ำหมักชีวภาพได้เช่นกัน กลายมาเป็นปุ๋ยอินทรีย์ที่ช่วยในการทำเกษตร โดยที่จุดนี้ก็มีคุณลุงมาสาธิตการทำน้ำหมัก พร้อมบอกส่วนประกอบแบบไม่หวงสูตร
เรียกได้ว่า ‘ตลาดนัดขยะชุมชน’ เป็นต้นแบบการให้ความรู้และส่งเสริมการแยกขยะอย่างถูกวิธีให้กับคนไทยได้เป็นอย่างดี ตามเป้าหมายของ Nestlé ที่ตั้งใจรักษาแหล่งน้ำให้สะอาดยั่งยืน ไปพร้อมกับแผนลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิให้เป็นศูนย์ที่จะทำให้สำเร็จภายในปี 2050
