ความท้าทายต่อสถานการณ์สิทธิของคู่รัก LGBTQ ในไทยต่อการสร้างชีวิตคู่ด้วยกฎหมายสมรสที่เท่าเทียมยังคงดำเนินต่อไป ก่อนหน้านี้เมื่อวันที่ 22 พฤศจิกายน 2562 คู่รักสองคนซึ่งเป็นหญิงทั้งคู่ได้ออกมาเคลื่อนไหวพร้อมด้วยคณะทำงานเคลื่อนไหวเพื่อสร้างกฎหมายสมรสที่เท่าเทียม มูลนิธิเพื่อสิทธิและความเป็นธรรมทางเพศ ทีมทนายความ และผู้สนับสนุน ได้ยื่นคำร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญให้วินิจฉัยว่าบทบัญญัติแห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1448 พระราชบัญญัติจดทะเบียนครอบครัว พ.ศ. 2478 ซึ่งระบุว่าการแต่งงานที่เกิดขึ้นระหว่างชายและหญิงนั้นขัดแย้งกับรัฐธรรมนูญหรือไม่ เนื่องจากเป็นการเลือกปฏิบัติ ทำให้คู่รักเพศเดียวกันและคู่รัก LGBTQ ไม่สามารถจดทะเบียนสมรสได้
ล่าสุดเมื่อวันที่ 11 ธันวาคม 2562 เอกสารของศาลรัฐธรรมนูญที่ส่งถึงผู้ร้องได้ระบุรายละเอียดสำคัญคือ “มีคำสั่งไม่รับคำร้องกรณีนี้ไว้พิจารณา” โดยศาลมองว่าการไม่รับจดทะเบียนสมรสของเจ้าพนักงานปกครองปฏิบัติการ รักษาการในตำแหน่งหัวหน้าฝ่ายทะเบียน สำนักงานเขตภาษีเจริญ เป็นการกระทำทางปกครอง ซึ่งกฎหมายบัญญัติให้บุคคลสามารถใช้สิทธิตามกระบวนการยุติธรรมทางปกครองได้ จึงเป็นกรณีที่รัฐธรรมนูญกำหนดกระบวนการร้องหรือผู้มีสิทธิขอให้ศาลพิจารณาวินิจฉัยไว้เป็นการเฉพาะแล้ว ซึ่งต้องห้ามตามพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยวิธีพิจารณาของศาลรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2561 มาตรา 47 (2)
ในคำสั่งดังกล่าว ศาลรัฐธรรมนูญยังระบุอีกว่าขณะนี้กรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ กระทรวงยุติธรรม กำลังดำเนินการเสนอร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. …. ในขั้นตอนของฝ่ายบริหารเพื่อคุ้มครองและรับรองสิทธิของคู่รักเพศเดียวกันให้มีสิทธิเท่าเทียมคู่สมรสต่างเพศแล้ว โดยมีสาระสำคัญ เช่น การจดทะเบียนสมรสของคู่ชีวิต, ความสัมพันธ์ระหว่างคู่ชีวิต, ทรัพย์สินระหว่างคู่ชีวิต, สิทธิในการรับมรดก ฯลฯ
สำหรับผู้ผู้ร้องในคดีนี้คือ เพิ่มทรัพย์ แซ่อึ้ง และพวงเพชร เหมคำ ซึ่งเป็นคู่ชีวิตเพศเดียวกัน โดยทั้งคู่ใช้ชีวิตร่วมกันมานานกว่า 11 ปี เดินทางมาจากอำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน ทางผู้ร้องเคยไปยื่นขอจดทะเบียนสมรสที่สำนักงานเขตภาษีเจริญ กรุงเทพฯ เมื่อวันที่ 14 พฤษภาคม 2562 แต่เจ้าหน้าที่แจ้งว่าคู่รักหลากหลายทางเพศจดทะเบียนสมรสกันไม่ได้ เนื่องจากระเบียบกระทรวงมหาดไทยกำหนดให้การจดทะเบียนสมรสต้องยื่นคำร้องตามแบบคำร้อง (ค.1) ในระบบฐานข้อมูลคอมพิวเตอร์ที่กำหนดเฉพาะการสมรสเพศชายกับเพศหญิงเท่านั้น
หลังจากนั้นผู้ร้องเคยยื่นเรื่องดังกล่าวต่อผู้ตรวจการแผ่นดินในเดือนมิถุนายน 2562 แต่ผู้ตรวจการแผ่นดินวินิจฉัยให้ยุติเรื่องร้องเรียนนี้ เนื่องจากเห็นว่าบุคคลที่มีเพศสภาพเดียวกันไม่สามารถจดทะเบียนสมรสได้ ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1448 และเพื่อใช้กลไกการแก้ไขกฎหมายตามรัฐธรรมนูญอีกช่องทางหนึ่งของภาคประชาชน
ผู้ร้องจึงได้มาร้องต่อศาลรัฐธรรมนูญให้พิจารณาและวินิจฉัยว่าประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ บรรพ 5 ครอบครัว บรรพ 6 มรดก ที่กำหนดให้ชายหญิงต่างเพศเท่านั้นสมรสกันโดยชอบด้วยกฎหมาย การปฏิเสธให้หญิงรักหญิง ชายรักชาย หญิงข้ามเพศ ชายข้ามเพศ สมรสกันโดยชอบด้วยกฎหมายเป็นการเลือกปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2560 มาตรา 27
พิสูจน์อักษร: ภาสิณี เพิ่มพันธุ์พงศ์
