พิพัฒน์ กระแจะจันทร์

เดิมทีหน้าที่และอำนาจในการสำรวจด้านโบราณคดีมักตกอยู่ในมือของนักโบราณคดีอาชีพ หมายถึงนักโบราณคดีที่ทำงานให้รัฐและผ่านการเรียนทางด้านนี้มาโดยตรง แต่ในรอบไม่กี่ปีมานี้ผมพบว่ามีคนจำนวนหนึ่งที่ชื่นชอบและทุ่มเทกับการสำรวจแหล่งโบราณคดีอย่างจริงจัง ชนิดที่เรียกได้ว่าพวกเขาคือ ‘โอตะ’ ในงานโบราณคดี คนเหล่านี้ล้วนไม่ได้ผ่านการเรียนด้านโบราณคดีมาโดยตรง ซึ่งสาม...

ผู้คนทั่วโลกต่างจดจำ คริสโตเฟอร์ โคลัมบัส ในฐานะของผู้ค้นพบทวีปอเมริกา หากแต่การรับรู้ดังกล่าวนี้กลับปิดบังความจริงไว้ 2 เรื่องด้วยกัน คือ   เรื่องแรก โคลัมบัสนั้นแท้จริงแล้ว ไม่ได้เป็นผู้ค้นพบทวีปอเมริกาเป็นคนแรก หากแต่กลับเป็นชาวตะวันออกคือ เจิ้งเหอ มหาขันทีนักเดินเรือแห่งราชวงศ์หมิง ดังปรากฏเป็นหลักฐานทั้งบันทึกการเดินทางและแผนที่ที่เ...

ในขณะที่โควิด-19 ทำให้พิพิธภัณฑ์ในไทยที่ต่างๆ ต้องปิดลงชั่วคราว แต่ภัณฑารักษ์และนักโบราณคดีของกรมศิลปากรต่างร่วมมือร่วมใจกันทำงานเพื่อเตรียมจัดนิทรรศการสำคัญเนื่องในวันอนุรักษ์มรดกไทย ประจำปี 2563 เพื่อเตรียมให้ประชาชนได้เข้าชมกันในช่วงชีวิต ‘New Normal’ (ปกติใหม่) โดยนิทรรศการนี้มีชื่อว่า ‘ศิลปวิทยาการจากสาส์นสมเด็จ’ จัดแสดง ณ พระที่นั่งศิวโมกขพิม...

ขอเริ่มต้นว่าข้อเขียนนี้ไม่ได้มีเจตนาจะดูหมิ่นศาสนาและพระพุทธเจ้า ซึ่งการเริ่มต้นเช่นนี้ก็เป็นไปตามปกติของการเขียนที่เกิดขึ้นภายใต้วัฒนธรรมที่เราอาศัยอยู่นั่นเอง    ปรากฏการณ์อย่างหนึ่งที่เกิดขึ้นทั้งในสังคมตะวันตกและเอเชียคือ เมื่อกล่าวถึงพระพุทธศาสนาแล้ว ก็มักจะให้ความสำคัญไปที่ตัวปรัชญาทางศาสนาเป็นหลัก พร้อมกับการตัดสิ่งที่คิดว่า...

โรคระบาดนับเป็นหนึ่งในสาเหตุที่เคยทำให้อารยธรรมของมนุษย์ประสบอยู่ในภาวะวิกฤต บ้านเมืองบางแห่งถึงกับล่มสลายมาแล้วก็มี เช่น วัฒนธรรมไมซีเนียนของกรีซที่ประชากรถดถอยเป็นเวลาหลายศตวรรษ    ปัจจัยที่ทำให้บ้านเมืองสักแห่งหนึ่งต้องถึงคราวล่มสลายพังทลายลง (Collapse) นั้นมีหลายอย่างด้วยกัน ปัจจัยที่คนไทยดูจะคุ้นเคยมากที่สุดก็คงเป็นผลมาจากสงครา...

ถ้าใครอยู่ในแวดวงโบราณคดีจะพบว่า ช่วงนี้เกิดการลับลอบขุดโบราณวัตถุเพื่อเอามาขายกันมากขึ้นอย่างผิดปกติ ที่สำคัญคือการใช้ช่องทาง Facebook Live เพื่อเสนอความเรียล (Real) ว่าของที่ขายนี้เป็นของแท้ ได้มาจากหลุมแท้ ก็ช่วยเพิ่มมูลค่าของวัตถุ และเป็นช่องทางให้นายทุนมารับซื้อได้สะดวกขึ้น เรียกว่าแทบจะขายตรงกันเลยทีเดียวในตอนนี้   เมื่อสักเกือบเดื...

ในขณะที่ ซอบี หมอหญิงในเรื่อง Kingdom พยายามหาทางรักษาโรคด้วยความรู้ทางการแพทย์ ทว่าตัดภาพไปอีกฉาก ชาวเมืองฮันยางกำลังเอาเลือดวัว เอาดินขาว แขวนยันต์ พรมน้ำมนต์ เพื่อป้องกันโรคระบาด    ผมว่าฉากทั้งสองนี้มันเป็นอะไรที่แตกต่างกันมาก มันชี้ให้เราเห็นถึงโลกทางความคิดที่มีความแตกต่างกันระหว่างมนุษย์ที่เชื่อมั่นในศักยภาพของมนุษย์ กับมนุษย...

เหตุไฟไหม้ดอยสุเทพ-ปุย ครั้งนี้นับว่าน่าเป็นห่วงมาก เพราะก่อให้เกิดฝุ่นควันพิษปกคลุมไปทั่วแอ่งเชียงใหม่-ลำพูน ค่ามลพิษสูงที่สุดเป็นอันดับต้นๆ ของโลก ซ้ำเติมจากควันที่มีอยู่แล้วจากการเผาไร่เพื่อทำการเกษตร ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชนอย่างรุนแรง    แม้หมู่บ้านป่าแหว่งที่เป็นประเด็นเมื่อปีก่อน ก็ได้ข่าวว่าไฟเกือบลามเข้าไปในหมู่บ้า...

สืบเนื่องจากกรณีที่ ดำรงค์ พิเดช หัวหน้าพรรครักษ์ผืนป่าประเทศไทย ที่ขัดขวางและ ‘ตะเพิด’ ชาวกะเหรี่ยงจาก อำเภอหนองหญ้าปล้อง จังหวัดเพชรบุรี ที่มายื่นหนังสือขอความช่วยเหลือ เพราะได้รับความเดือดร้อนเรื่องสิทธิการอยู่อาศัยในพื้นที่ป่า ตามเนื้อข่าวจากมติชน (คลิปฟังได้ไม่ชัดแต่มีการไล่ด้วยเสียงดัง) ดำรงค์ได้พูดว่า “ประชาชนไม่มีหน้าที่เข้ามายื่นหนังสือภาย...

Do you hear the people sing?  ‘คุณได้ยินเสียงผู้คนกู่ร้องไหม  ที่กำลังร้องเพลงของชาวประชาที่โกรธแค้น  มันคือบทเพลงของผู้คน  ผู้จะไม่ยอมเป็นทาสอีกแล้ว’ (แต่งโดย โคลด-มิเชล เชินแบร์ก เพื่อใช้ในการแสดงละครเวทีเรื่อง Les Misérables (เหยื่ออธรรม))   - 1 -   เจมส์ ซี สก็อตต์ นักรัฐศาสตร์และมานุษยวิทยาช...