พิพัฒน์ กระแจะจันทร์

ไม่ใช่มีเพียงสงครามที่เป็นปัจจัยทำให้อาณาจักรใดอาณาจักรหนึ่งล่มสลาย แต่ภัยธรรมชาติก็เป็นปัญหาหนึ่งที่สำคัญยิ่ง ในช่วง 2-3 ปีมานี้กระแสของการศึกษาโบราณคดีเริ่มให้ความสำคัญกับประเด็นปัญหาร่วมสมัยกันมากขึ้น โดยเฉพาะการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Climate Change) เนื่องจากความร้อนของโลกที่เพิ่มสูงขึ้น ทำให้แหล่งมรดกทางวัฒนธรรมต่างๆ อยู่ในภาวะเสี่ยง ไม่ว่า...

การพัฒนาบ้านเมืองของไทยยังขาดการวางแผนควบคุมที่ดีพอ แหล่งมรดกวัฒนธรรมหลายแห่งถูกทำลาย หรือทำให้เสื่อมค่าไปอย่างน่าเสียดายในรอบไม่กี่สิบปีที่ผ่านมา ‘คูบัว’ เป็นหนึ่งในเมืองทวารวดีที่ราชบุรีกำลังเผชิญกับปัญหานั้นอย่างหนัก    ที่ต้องเขียนเรื่องนี้ เพราะเมื่อไม่กี่วันก่อนผมได้ไปสำรวจโบราณสถานที่เมืองคูบัว จ.ราชบุรี เพื่อทำฐานข้อมูลแหล่ง...

มีอยู่วันหนึ่ง ผมเดินเข้าไปเที่ยวบริติช มิวเซียมที่กรุงลอนดอน มีเด็กคนหนึ่งถามแม่ว่า พระพุทธรูปนี้เป็นผู้ชายหรือผู้หญิง แม่ก็ตอบหนูน้อยว่า เป็นผู้ชาย เด็กคนนั้นก็บอกว่าเป็นผู้ชายแล้วทำไมไม่มีตรงนั้น แม่ก็ตอบไม่ได้ ซึ่งสำหรับผมแล้วก็ไม่ใช่เรื่องผิดปกติ เพราะทั้งสองเป็นชาวอังกฤษ สำเนียงมันบอก เดาว่าคงเป็นชาวคริสต์    เรื่องนี้ทำให้ผมต...

ความเข้าใจต่อวัฒนธรรมความเชื่อนั้นเป็นเรื่องละเอียดอ่อนและซับซ้อน คร่อมๆ กันอยู่ระหว่างคุณค่าเชิงวัฒนธรรมกับความงมงาย เมื่อไม่กี่วันมานี้มีประเพณีเลี้ยงดง หรือพิธีเลี้ยงผีปู่แสะ-ย่าแสะที่เชิงดอยคำ ใกล้ดอยสุเทพ จังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งเป็นประเพณีที่จัดเป็นประจำทุกปีในช่วงราวเดือนมิถุนายนนี้ (คือในวันขึ้น 14 ค่ำ เดือน 9 เหนือ) ปรากฏว่าเมื่อคนนำภาพไปลงใน...

การทำลายพื้นที่เขาน้อย-เขาแดง เพื่อประโยชน์ของนายทุนและนักการเมืองท้องถิ่นในครั้งนี้ ถือว่าเป็นการสร้างบาดแผลทางใจให้กับสงขลามากทีเดียว เป็นที่ชัดเจนว่าสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ ภูมิทัศน์ ถูกทำลาย โบราณสถานได้รับผลกระทบ จนน่ากังวลต่อการพังทลาย    ดินลูกรังที่ถูกตักไปขายเป็นจำนวนมากมายมหาศาล เท่าที่ประเมินกว่า 25 ล้านบาท เงินไปเข้ากระเป๋า...

การบุกรุกทำลายพื้นที่รอบโบราณสถานโดยนายทุนและนักการเมืองเป็นปัญหาใหญ่ของประเทศไทย ล่าสุดกรณีพื้นที่ของเขาน้อยและเขาแดง อ.สิงหนคร จ.สงขลา ซึ่งมีโบราณสถานสมัยศรีวิชัยเพียงไม่กี่แห่งในคาบสมุทรภาคใต้ กลุ่มโบราณสถานในสมัยอยุธยา ซึ่งสะท้อนรากเหง้าและตัวตนของสงขลา ถือเป็นภูมิทัศน์วัฒนธรรมชั้นยอด มีสภาพน่าเป็นห่วง ถูกบุกรุกจนเกือบประชิดโบราณสถาน โดยเฉพาะวั...

ประวัติศาสตร์ชาติมักอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างไทย-จีนว่าเริ่มต้นเมื่อพุทธศตวรรษที่ 19 ซึ่งเพดานอายุสมัยนี้เป็นปัญหาของประวัติศาสตร์ชาติที่เน้นไปที่ชนชาติไทย แต่ความสัมพันธ์ระหว่างไทย-จีนเก่าแก่ไปกว่านั้นมาก ระยะหลังมานี้ หลักฐานจีนสมัยราชวงศ์ฮั่นพบในไทยมากขึ้นโดยเฉพาะในเขตภาคใต้ สะท้อนว่าไทยได้เป็นส่วนหนึ่งของเส้นทางสายไหมมานานกว่าที่เคยเข้าใจกัน ...

ประวัติศาสตร์ในกระแสหลักเดินทางมาถึงจุดหักเหอีกครั้ง เมื่อถูกท้าทายด้วยสื่อสมัยใหม่ไม่ว่าจะเป็น Facebook, YouTube ซึ่งทุกคนสามารถผลิตและเผยแพร่ความรู้ทางประวัติศาสตร์ได้อย่างอิสระ ทำให้สังคมมีทางเลือกต่อการรับรู้อดีตอีกชุดหนึ่ง ส่งผลทำให้อำนาจของการผูกขาดอดีตโดยรัฐไม่อาจยึดกุมสำนึกและความคิดของประชาชนได้ง่ายๆ อีกต่อไป      ...

สถาปัตยกรรมรูปทรงสี่เหลี่ยมสีน้ำตาลแดงแปลกตา คล้ายกับงาน Cubic Architecture ตั้งอยู่ท่ามกลางไร่มันสำปะหลังนี้ คงไม่มีใครคิดว่านี่คือพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ บ้านเก่า ซึ่งเรียกได้ว่าฉีกไปจากพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติทุกแห่งในประเทศไทย และไม่ใช่แค่เพียงในแง่ของสถาปัตย์เท่านั้น แต่ยังรวมถึงวิธีการเล่าเรื่องอีกด้วย    บ้านเก่าเป็นวัฒนธรรมยุคก่อ...

ข่าวการยุติการใช้สถานีหัวลำโพงโดยสิ้นเชิง เปลี่ยนไปใช้ที่บางซื่อแทน เพื่อลดปัญหาการจราจรและจุดตัดในเมือง เป็นเรื่องที่พูดถึงกันในสังคมวงกว้าง มีทั้งฝ่ายเห็นด้วยและไม่เห็นด้วย ซึ่งเป็นเรื่องปกติของสังคม แต่ในฐานะของคนที่เคยนั่งรถไฟ 10 ปี เป็นคนทำงานด้านประวัติศาสตร์ และเคยเห็นการจัดการสถานีรถไฟในอังกฤษและยุโรปบางแห่ง จึงขอนำเสนอบางแง่มุมดังนี้ ...