“สำหรับผม จุดแข็งของการถ่ายภาพอยู่ที่ความสามารถในการปลุกความเป็นมนุษย์ หากสงครามเป็นความพยายามที่จะลบล้างมนุษยชาติ การถ่ายภาพก็อาจถูกมองว่าเป็นสิ่งที่ตรงกันข้ามกับสงคราม”
นี่คือคำกล่าวจากภาพยนตร์สารคดี War Photographer (2001) ที่สะท้อนถึงประโยชน์ของการถ่ายภาพท่ามกลางภาวะสงครามและความขัดแย้ง โดยเจมส์ นาคท์เวย์ (James Nachtwey) ช่างภาพสงครามชาวอเมริกันชื่อดัง ซึ่งผ่านประสบการณ์ทำงานในสงคราม ความขัดแย้ง และภัยพิบัติเกือบทุกมุมโลกตลอด 4 ทศวรรษที่ผ่านมา เช่น กรณีฆ่าล้างเผ่าพันธุ์รวันดา สงครามกลางเมืองในซูดาน ภัยพิบัติสึนามิในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เมื่อปี 2004 และกรณีล่าสุดคือสงครามยูเครน จากการรุกรานของรัสเซียที่เปิดฉากเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ปีที่แล้ว
เขายังผ่านประสบการณ์บาดเจ็บระหว่างปฏิบัติงาน ทั้งถูกยิงที่ขาระหว่างมาถ่ายภาพการประท้วงของกลุ่ม กปปส. ในไทย ปี 2014, บาดเจ็บจากระเบิดในเอลซัลวาดอร์, กระสุนปืนครกในเบรุต หรือกระทั่ง ‘เฉียดตาย’ จากการถูกโจมตีด้วยระเบิดใส่ขบวนรถของเขาระหว่างการทำงานในอิรัก
เรียกได้ว่าเจมส์เป็นหนึ่งในช่างภาพสงครามที่มีความสามารถและผลงานอัน ‘ยิ่งใหญ่’ และ ‘ยอดเยี่ยม’ ที่สุดคนหนึ่งเท่าที่โลกเคยมีมา
โดยคำกล่าวนี้ดูจะไม่เกินเลยไปจากความจริง เมื่อได้ชมผลงานภาพถ่ายของเขาที่ถูกนำมาจัดแสดงนิทรรศการเป็นครั้งแรกในไทยและครั้งแรกในเอเชีย-แปซิฟิก ในชื่องาน ‘เจมส์ นาคท์เวย์: ห้วงความทรงจำ’ หรือ ‘James Nachtwey: Memoria’ ซึ่งรวบรวมเอาภาพถ่ายของสงครามและภัยพิบัติตลอดชีวิตการทำงานเป็นช่างภาพสงครามและช่างภาพข่าวกว่า 42 ปี จำนวน 126 ภาพ รวมถึงผลงานล่าสุดจากสงครามและโศกนาฏกรรมในยูเครน ที่ถูกนำมาเผยแพร่สู่สายตาสาธารณชนเป็นครั้งแรกของโลก
ในแต่ละภาพของเจมส์ซึ่งทำหน้าที่เหมือนพยานในสงคราม ล้วนบอกเล่าเรื่องราว สื่ออารมณ์ และฉายให้ผู้เข้าชมได้เห็นภาพสะท้อนของชีวิตที่ยังคงได้รับผลกระทบจากร่องรอยของสงครามและภัยพิบัติ
ขณะเดียวกันยังสะท้อนความเชื่อของเขาที่มองว่าภาพถ่ายภาพนั้นสามารถเปลี่ยนแปลงหลากหลายสิ่งบนโลกใบนี้ได้ รวมถึง ‘มโนสำนึก’ และ ‘พฤติกรรม’ ของมนุษย์ ท่ามกลางสถานการณ์สงครามและความขัดแย้งต่างๆ อีกทั้งยังสามารถเป็น ‘แสงสว่างในความมืดมิด’ จุดประกายแรงบันดาลใจแห่งสันติภาพให้แก่มวลมนุษยชาติได้เช่นกัน
สำหรับการจัดแสดงนิทรรศการภาพถ่ายสงครามของเจมส์ นาคท์เวย์ ในครั้งนี้ เกิดขึ้นภายใต้ความร่วมมือของสมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ (The Royal Photographic Society of Thailand), มูลนิธิส่งเสริมการถ่ายภาพ (Photographic Arts Foundation) และหอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร (Bangkok Art & Culture Centre: BACC) โดยได้รับการสนับสนุนจากสถานเอกอัครราชทูตสหรัฐอเมริกา ประจำประเทศไทย
ตุลย์ หิรัญญลาวัลย์ นายกสมาคมถ่ายภาพแห่งประเทศไทยฯ เผยว่างานนี้ยังเป็นหนึ่งใน RPST Master Series หรือการนำเอาผลงานภาพถ่ายจากจากช่างภาพระดับโลกมาจัดแสดง เช่น ไมเคิล เคนนา (Michael Kenna) ปรมาจารย์นักถ่ายภาพแนว Fine Art ร่วมสมัย, เคนโระ อิสึ (Kenro Izu) นักถ่ายภาพนิ่งแบบ Still Life มือฉมังคนหนึ่งของโลก, ทอม จาโคบี (Tom Jacobi) ช่างภาพมือรางวัลระดับโลกจากเยอรมนี และ เซบาสเทียว ซาลกาโด (Sebastiao Salgado) ช่างภาพสารคดีระดับตำนาน
ระยะเวลาจัดแสดงนิทรรศการ ‘James Nachtwey: Memoria’ มีต่อเนื่องตั้งแต่วันที่ 5 กันยายน – 26 พฤศจิกายน 2566 เวลา 10.00-20.00 น. ณ ชั้น 7 หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพมหานคร โดยเปิดให้ชมฟรี ติดตามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่ http://www.rpst.or.th/
ถือเป็นอีก ‘โอกาสสำคัญ’ ของคนไทย ที่จะได้ชมผลงานจากช่างภาพระดับโลก
