บ่ายวันอาทิตย์ที่ฝนพรำเบาๆ เพียงพอให้มวลอากาศเย็นตัวลง เรามีนัดพบกับ เอมี่ กลิ่นประทุม นักแสดงสาวหน้าเด็กตลอดกาล เธอปรากฏตัวพร้อมใบหน้าที่ยิ้มแย้มสดใสไม่ต่างจากภาพที่เราเคยคุ้นในจอ หรือแม้แต่ในโซเชียลเน็ตเวิร์กที่เธอเปิดโอกาสให้เราได้ทำความรู้จักชีวิตในด้านอื่นๆ ของเธอบ้าง

แต่นั่นคงเป็นการรู้จักเธอแต่เพียงผิวเผิน เพราะเมื่อได้ลงนั่งพูดคุยอย่างจริงจังแล้ว เราพบว่าเบื้องหลังรอยยิ้มของเธอที่เราเคยเห็นในอดีตนั้น ลึกๆ แล้วมีร่องรอยความวิตกกังวลซ่อนอยู่ ความทุกข์นั้นอยู่กับเธอนานประมาณ 7 ปีเลยทีเดียว มันเป็น 7 ปีที่เธอมีเชื้อไวรัส HPV หรือ Human Papillomavirus อยู่ในร่างกาย เชื้อที่สามารถพัฒนาเป็นโรคร้ายอย่างมะเร็งปากมดลูกได้ตลอดเวลา 

เราไม่แปลกใจที่เธอจะอยู่ในห้วงเวลาจิตตกแบบนั้นอยู่เนิ่นนาน เพราะการรับรู้ของสังคมไทยเกี่ยวกับเชื้อ HPV ในเวลานั้นมีอยู่น้อยมาก ยิ่งมีคำว่า ‘มะเร็งปากมดลูก’ ซึ่งเป็นโรคมะเร็งที่พบมากในผู้หญิงไทยรองจากมะเร็งเต้านมพ่วงมาด้วยในรายละเอียดของเชื้อเมื่อกลายพันธุ์ก็ยิ่งบั่นทอนความรู้สึกของเธอ ทั้งที่ในความเป็นจริง เชื้อ HPV สามารถป้องกันได้ด้วยการฉีดวัคซีน ซึ่งในหลายๆ ประเทศโดยเฉพาะออสเตรเลีย วัคซีนป้องกัน HPV ถูกใช้เป็นวัคซีนพื้นฐานอย่างแพร่หลาย จนแดนจิงโจ้กล้าประกาศว่าจะเป็นประเทศแรกในโลกที่ปลอดจากโรคมะเร็งปากมดลูก

ในประเทศไทยเรา แม้ว่าในตอนนี้จะเป็นเวลาที่ภาครัฐให้ความสำคัญโดยยกระดับวัคซีนป้องกันเชื้อ HPV ให้เป็นวัคซีนพื้นฐานแล้ว แต่กว่าที่สิ่งนี้จะเผยแพร่สู่การรับรู้ของผู้หญิงไทยก็ต้องมีหลายต่อหลายคนตกอยู่ในห้วงยามที่จิตตกอย่างที่เอมี่เคยประสบมาแล้ว

เธอพูดประโยคหนึ่งกับเราว่า “โลกทุกวันนี้มีแต่แย่ลง ถ้ามีอะไรบางอย่างที่ทำให้โรคร้ายหายไปสักโรคหนึ่งก็ไม่ควรจะละเลย” เราเห็นว่าจริง อย่างไรการป้องกันไว้ก่อนเกิดก็ดีกว่าเกิดปัญหาแล้วค่อยหาทางป้องกัน

ย้อนกลับไปในช่วงเวลาที่คุณยังมองว่าเชื้อ HPV เป็นเรื่องไกลตัว และความรู้เกี่ยวกับเรื่องนี้ของคุณเท่ากับศูนย์ ตอนนั้นชีวิตและสุขภาพของคุณเป็นอย่างไร

ตอนนั้นยังอยู่มหาวิทยาลัยอยู่เลยค่ะ ใช้ชีวิตเหมือนวัยรุ่นทั่วไป ไม่เคยรู้จักเชื้อ HPV มาก่อน ไม่เคยได้ยินชื่อเลยด้วยซ้ำ ยิ่งเรื่องการเป็นมะเร็งนั้นมองว่าเป็นเรื่องไกลตัวมาก

หรืออาจเป็นเพราะว่าบ้านเราในช่วงเวลานั้นก็ยังไม่มีข้อมูลความรู้เกี่ยวกับเชื้อ HPV มากพอ

ใช่ค่ะ ก่อนหน้านี้ก็ไม่มีวัคซีนป้องกัน HPV ในบ้านเรามาก่อน ทั้งที่บางประเทศมีนานแล้ว รวมถึงค่านิยมของผู้หญิงไทยที่จะมีความอาย เพราะมันเป็นเชื้อที่คุณต้องตรวจภายในจึงจะพบได้ บางคนก็รู้สึกไม่สะดวกใจที่จะคุยเรื่องนี้ แม้แต่กับคนใกล้ชิด เราเคยซักถามคนใกล้ตัวหลายๆ คนว่าเคยไปตรวจภายในกันไหม ผลปรากฏว่า 9 ใน 10 คนไม่เคยตรวจเลย คือไม่เคยตรวจหาเชื้อ HPV ไม่พอ แต่นี่ไม่เคยตรวจภายในกันเลย เพราะเขามองว่าอายุยังน้อย คงไม่เป็นไรหรอก บางคนก็เขินอาย ซึ่งเราควรต้องเปลี่ยนความคิดในการไปตรวจภายใน ทุกคนรู้ว่าการตรวจภายในสำคัญ แต่ก็ไม่ไปตรวจ เพราะคิดว่าไม่มีทางที่จะเกิดขึ้นกับตัวเอง แต่จริงๆ แล้วมันเกิดขึ้นกับใครก็ได้โดยไม่รู้ตัว เพราะมันไม่มีอาการอะไรเลย มารู้ตัวอีกทีอาจสายไปแล้วก็ได้

วันที่คุณได้ยินคำว่า HPV ครั้งแรก ซึ่งก็คือวันที่มันคืบคลานเข้ามาอยู่ในร่างกายของคุณแล้ว ความรู้สึกในตอนนั้นเป็นอย่างไร

ยอมรับว่ากังวล จิตตกมาก ร้องห่มร้องไห้ คิดไปไกลว่าจะเป็นมะเร็ง ด้วยความที่เราไม่เคยรู้จักโรคนี้มาก่อน พอได้ยินศัพท์ทางการแพทย์เยอะๆ ก็ใจไม่ดี คนรอบข้างเราก็ยังไม่มีใครที่รู้จักโรคนี้และพูดคุยปลอบโยนเราได้ อันที่จริงคนใกล้ตัวก็มีส่วนช่วยเราได้มากนะคะ ดีที่ในเวลานั้นคบกับพี่ซีแล้ว (ศิวัฒน์ โชติชัยชรินทร์ – สามี) เขาช่วยเราได้มาก เขามีสติในเวลาที่เราจิตตก เขาหาข้อมูล ขอข้อมูลจากคุณหมอเพื่อมาย่อยให้เราเข้าใจเชื้อ HPV อย่างง่ายๆ และพูดให้เรามองในแง่ที่ว่ามันเป็นเพียงแค่สัญญาณเตือนภัย เรายังไม่ได้เป็นอะไรที่ร้ายแรง ให้กำลังใจ คอยเตือนให้เราไปติดตามผล ไปเช็กให้สม่ำเสมอ เพราะตอนแรกๆ เรามองแต่ในแง่ร้าย ซึ่งพวกเชื้อแบบนี้ ความเครียดและสภาพแวดล้อมมีส่วนกระตุ้นให้มันแผลงฤทธิ์ได้ง่ายขึ้นมาก

คุณอยู่กับภาวะตึงเครียดบนความเข้าใจผิดเกี่ยวกับเชื้อ HPV แล้วจิตตกอยู่นานแค่ไหน

นานมาก ประมาณ 7 ปี ความที่เราเป็นคนคิดมากก็จะคิดไปไกล ช่วงเวลาที่เว้นระยะจากวันที่หมอนัดเราก็ใช้ชีวิตปกติ แต่พอไปหาหมอเพื่อตรวจก็จะกังวลทุกรอบ พอได้ฟังผล หมอบอกว่าอาการดีขึ้น เชื้อจากระยะที่ 2 ลงมาเป็นระยะที่ 1 เราก็ดีใจ แต่พอเว้นช่วงไปตรวจใหม่ จากระยะที่ 1 เป็นระยะที่ 2 อีกแล้ว (หากเป็นระยะที่ 3 จะมีความเสี่ยงในการเป็นมะเร็งปากมดลูก) ใจเราก็กังวลอีกแล้ว มันตุ๊มๆ ต่อมๆ อยู่แบบนี้ตลอดเวลา 7 ปี จนในที่สุดคุณหมอก็ได้ยกระดับการรักษาเป็นการคว้านเอาเชื้อนี้ออกไป พักฟื้นอยู่สักพักก็หายดีค่ะ จากนั้นก็ไปฉีดวัคซีนป้องกัน HPV กันไว้เลย เพราะไม่อยากกลับไปในจุดนั้นอีกแล้ว

หลังจากที่คุณเรียกสติกลับมาได้ คุณรับมือและแก้ปัญหากับเชื้อ HPV อย่างไรบ้าง

หลังจากนั้นเราหาข้อมูลเยอะขึ้น ไปหาหมออย่างสม่ำเสมอ ซึ่งพอได้พูดคุยกับหมอหลายๆ คนที่มีความรู้ความเข้าใจในเรื่องนี้ เราก็ค่อยๆ คลายกังวล การรู้ในระยะที่รับเชื้อมาแรกๆ เรายังเฝ้าระวังได้ ยังพอหาวิธีอื่นๆ ในการรักษาและป้องกันที่จะยุติการเติบโตของมันก่อนที่มันจะกลายพันธุ์เป็นตัวร้าย จากประสบการณ์ที่เคยผ่านมาทำให้เราอยากแชร์ต่อถึงคนที่มีเชื้อนี้ไปแล้ว อย่าปล่อยปละละเลยในการไปพบแพทย์ ต้องคอยตรวจอย่างสม่ำเสมอ บางทีเราพักผ่อนน้อย ไปอยู่ท่ามกลางควันบุหรี่ หรือสถานที่ที่มีมลภาวะก็มีส่วนเร่งให้เชื้อพัฒนาเร็วขึ้นได้ มีหลายปัจจัยที่เกี่ยวข้องอยู่

จากวันนั้นจนถึงวันนี้ที่คุณกลายเป็นกระบอกเสียงสำคัญ คอยเตือนทุกคนให้ตระหนักถึงฤทธิ์เดชของเชื้อ HPV มีอะไรในชีวิตเปลี่ยนแปลงไปบ้าง

อย่างหนึ่งเลยคือมันสอนให้เราตระหนักในการดูแลสุขภาพ ไม่ละเลยเหมือนเมื่อก่อน เราออกกำลังกายมากขึ้น ส่วนอื่นที่ตามมาคือเรากลายเป็นคนที่ไม่อายที่จะพูดเรื่องนี้ ยินดีมากเวลามีใครมาสัมภาษณ์ เราอยากบอกต่อกับคนอื่นที่เป็นเหมือนเราในวันนั้น เพราะเรารู้ว่าผู้หญิงไทยขี้อาย และบางคนก็ไม่อยากพูด เพราะกลัวถูกมองไม่ดี ทั้งๆ ที่ความกลัวนั้นอาจทำร้ายคุณถึงชีวิตก็ได้ เนื่องจากถ้าเชื้อ HPV แก่กล้าขึ้นมา นั่นแปลว่าคุณอาจโชคร้ายเป็นมะเร็งปากมดลูก ซึ่งจากสถิติมันคืออันดับ 2 ในการเสียชีวิตของผู้หญิงไทยเราเลยนะ ยิ่งเราสามารถช่วยเผยแพร่ความรู้ออกไปได้ว่ามันไม่น่ากลัวอย่างที่คิด เราจะยิ่งช่วยคนได้ มันน่ากลัวกว่านะถ้าเราไม่รู้

วันนี้คุณคือคนที่ไม่มีเชื้อ HPV คอยระรานอีกต่อไป ทั้งยังมีความรู้เรื่องเชื้อ HPV ดีพอที่จะช่วยให้คนไทยตระหนักถึงการป้องกันที่ดีที่สุด พอย้อนมองตัวเองในอดีต มีอะไรอยากพูดกับ เอมี่ กลิ่นประทุม คนนั้นไหม

อยากบอกว่าเข้าใจนะ เอมี่คนนั้นก็อาจเหมือนใครบางคนในวันนี้ ไม่มีใครหรอกที่คิดว่าตัวเองจะมีเชื้อหรือจะไม่สบายเป็นนั่นเป็นนี่ แต่อยากบอกว่าสิ่งที่ต้องทำคือตั้งสติ อย่าไปคิดไกลเกินถึงสิ่งที่ยังไม่เกิดขึ้น การคิดไกลมันส่งผลถึงสุขภาพ การรักษาของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญและการป้องกันด้วยวัคซีนเป็นเพียงส่วนหนึ่งที่ช่วยลดความเสี่ยง แต่จริงๆ แล้วทุกอย่างขึ้นอยู่กับตัวคุณ เราต้องรักตัวเองให้มากพอที่จะไปตรวจเชื้อ ไปออกกำลังกาย ไปอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ดี

แล้วถ้ามีคนเดินเข้ามาหาคุณแล้วบอกว่าเขามีเชื้อ HPV อยู่ตอนนี้ คุณอยากพูดอะไรกับเขา

มีเยอะนะคะ พอเราให้สัมภาษณ์หรือพูดเกี่ยวกับเรื่องนี้ก็จะมีคนอินบ็อกซ์เข้ามาหา บอกว่าเครียดมาก กังวลมาก สิ่งแรกที่เรามักจะพูดเสมอคืออย่าเพิ่งกังวล อย่างน้อยเราก็ไปตรวจมาแล้วและรู้ตัวก่อน สิ่งที่ต้องทำก็คือดูแลตัวเองให้มากกว่าคนอื่นหน่อย ออกกำลังกายอย่างจริงจัง ให้มันเกิดประโยชน์กับร่างกายจริงๆ ดูแลตัวเองให้ร่างกายแข็งแรง นอนหลับสนิท เลือกรับประทานแต่สิ่งที่ดีมีประโยชน์ ให้เปรียบว่าร่างกายของเราคือบ้าน ถ้าบ้านสะอาดพอ ไม่ทรุดโทรมผุพัง เราล้อมรั้วไว้เพื่อป้องกันสิ่งร้ายๆ ไม่ให้เข้ามาทำอันตรายเราในบ้าน ยังไงเราก็ยังอยู่ได้

คุณพูดถึงเรื่องวัคซีนที่ใช้ป้องกันเชื้อ HPV มาตั้งแต่ช่วงต้น อยากให้คุณบอกเล่าถึงความรู้สึกในวันที่รู้ว่ายังมีอีกทางเลือกหนึ่งที่ช่วยป้องกันทุกคนจากโรคร้ายได้

ดีใจมาก ไปฉีดอย่างรวดเร็วเพื่อป้องกันความเสี่ยงไม่ให้เชื้อกลับมาอีก เด็กรุ่นใหม่โชคดีมากที่พวกเขาอยู่ในยุคที่เครื่องมือทางการแพทย์พร้อมที่จะปกป้องพวกเขาจากโรคร้ายแล้ว ยิ่งเด็กเล็กๆ อายุ 9 ขวบขึ้นไป คุณพ่อคุณแม่พาไปฉีดกันไว้จะดีมากเลย การป้องกันแทบจะเป็น 100% แต่สำหรับคนที่โตๆ แล้ว ผ่านพ้นวัยจนเป็นผู้ใหญ่แล้ว การไปฉีดก็ยังดีกว่าไม่ฉีดค่ะ 

หรืออย่างคนที่ไม่กล้าตรวจภายในจริงๆ คุณก็ไปรับวัคซีนได้ ถ้าพร้อมที่จะตรวจภายในด้วยก็อยากแนะนำให้ทำให้ครบ ให้มองว่ามันสำคัญเหมือนการตรวจสุขภาพประจำปี ไปที่โรงพยาบาลใดก็ได้ ขอแค่คุณสนใจ เข้าไปปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์ เขาก็สามารถให้ข้อมูลคุณได้ วัคซีนนี้เขาฉีดให้ที่แขนแล้วก็ใช้ชีวิตปกติ ไม่มีผลข้างเคียงอะไร แค่ต้องมีวินัยไปฉีดให้ครบทั้ง 3 เข็ม ถ้ามีแฟนก็พาแฟนไปฉีดด้วยกันเลย เพราะ HPV ในผู้ชายก็มีความเสี่ยงเหมือนกัน มันสามารถพัฒนาไปเป็นมะเร็งทวารหนัก หูดหงอนไก่ ฯลฯ บางครั้งคุณผู้ชายอาจเป็นพาหะด้วยซ้ำ แต่ด้วยความที่เจ้าเชื้อนี้แทบไม่ส่งสัญญาณอะไร เขาก็คิดว่าตัวเองยังปกติดี

ถึงตอนนี้ถือว่าสิ่งที่คุณอยากให้เกิดขึ้นมาตลอดเริ่มเป็นรูปธรรมแล้ว ประเทศไทยก็ตื่นตัวถึงขนาดที่ภาครัฐยกให้วัคซีนป้องกันเชื้อ HPV เป็นวัคซีนพื้นฐาน ซึ่งนับเป็นโอกาสดีที่คนส่วนใหญ่จะเข้าถึงได้ไม่ยาก

ใช่ค่ะ เมื่อก่อนเราจะพูดเรื่องนี้ได้ก็ต่อเมื่อมีคนมาสัมภาษณ์ มันไม่ใช่การรับรู้ในระดับวงกว้าง หรือบางครั้งมีข้อมูลความรู้อยู่แล้วล่ะ แต่มันอยู่นิ่งๆ ไม่ได้มีใครสนใจ แต่เมื่อเรามาพูด เหมือนเสียงเราดังในคนหมู่มากได้ง่ายกว่า เราก็รู้สึกภูมิใจนะที่สามารถช่วยบางคนที่เขาไม่มีข้อมูลตรงนี้เลย จากที่เมื่อก่อนเคยคิดว่าทำไมเรื่องนี้ในบ้านเรามันไม่ซีเรียสกว่านี้นะ ทำไมคนไม่ค่อยรู้ แค่เราคนเดียวไม่พอนะ แต่พอรู้ว่ารัฐบาลให้การสนับสนุน เราดีใจมาก เพราะเป็นสิ่งที่ควรจะมีมาตั้งนานแล้ว มันเป็นคุณภาพชีวิตของประชาชนในประเทศ ถ้ามีวัคซีนที่ดีขนาดนี้ก็ควรจะเป็นที่รู้โดยทั่วกันโดยที่เราไม่ต้องคอยบอกใครต่อใคร เกิดมาปุ๊บต้องฉีด ควรจะเป็นในระดับนั้นแล้ว เพราะโลกทุกวันนี้มีแต่จะแย่ลง สภาพดินฟ้าอากาศแปรปรวน โรคใหม่ๆ ก็มีมาอัปเดตตลอด เพราะฉะนั้นถ้ามีบางอย่างที่ทำให้โรคร้ายหายไปได้สักโรคหนึ่งก็ไม่ควรจะละเลย

ถ้าเปรียบเชื้อ HPV เป็นอะไรสักอย่างเพื่อให้คนทั่วไปเห็นภาพ คุณจะเปรียบเป็นอะไร

เป็น ‘นาฬิกาปลุกในร่างกายของเรา’ คอยเตือนให้เราระมัดระวังตัวเอง ในชีวิตประจำวัน เราใช้ชีวิตกันไปเรื่อยเปื่อย แทบไม่รู้ตัวว่าข้างในเป็นอะไรบ้าง เหมือนเรานอนแล้วตื่นสายๆ ก็อยากนอนต่อ เคลิบเคลิ้ม ไม่อยากตื่นเลย แต่เมื่อนาฬิกาปลุกดังเมื่อไร เราจะสะดุ้งรู้สึกตัวอีกครั้ง สิ่งนี้ทำให้เราตื่นตัวขึ้นมาแล้วหันกลับมาดูแลตัวเองมากกว่าเดิม จากที่กะว่าจะตื่นสาย ขี้เกียจ พอมีนาฬิกาปลุก 6 โมงเช้า เราจะรู้สึกว่าต้องรีบตื่นมาดูแลตัวเอง ตื่นจากความเคยชินของเรา แต่ก็ไม่อยากให้ใช้ชีวิตแบบพารานอยด์ เราแค่ใช้ชีวิตอย่างเข้าใจ อยู่กับปัจจุบัน และไม่ประมาท ดูแลตัวเองให้ดีเท่าที่เราจะทำได้

พิสูจน์อักษร: ภาสิณี เพิ่มพันธุ์พงศ์