เป็นประจำทุกปีที่เมื่อถึงเดือนตุลาคม เทศกาลอาหารในบ้านเราจะกลับมาคึกคักอีกครั้ง เพราะเดือนนี้เป็นเดือนแห่งเทศกาลกินเจ ที่คนส่วนใหญ่กินเพื่อเพิ่มบุญบารมี ละเว้นจากการบริโภคเนื้อสัตว์ ซึ่งแรกเริ่มเป็นเพียงประเพณีที่สืบทอดมาในครอบครัวเชื้อสายจีน แต่ปัจจุบันต่อให้ไม่จีนก็กินเจได้ หากมีความตั้งใจจริง แต่สิ่งที่หลายคนยังเข้าใจผิดเกี่ยวกับการกินเจคือ เชื่อว่ากินเจแล้วจะทำให้สุขภาพดี ได้ดีท็อกซ์หรือชะล้างสารพิษออกจากร่างกาย ถึงขั้นเชื่อว่า กินเจแล้วจะทำให้น้ำหนักตัวลดลง ทั้งที่ในความเป็นจริง การกินเจไม่ได้หมายความว่ากินแล้วสุขภาพจะดีเสมอไป บางครั้งอาหารเจยังมีแคลอรีสูงกว่าอาหารทั่วไปเสียอีก หลายคนออกเจเมื่อไร น้ำหนักตัวพุ่งเอาๆ หรือไม่ก็พุงป่องตัวบวม โทษฟ้าโทษฝนว่าทำไมกินเจแล้วถึงได้อ้วนขึ้น
ไม่กินเนื้อสัตว์ ไม่ได้หมายความว่าจะไม่อ้วน
เรามาเข้าใจกันก่อนว่า การกินเจเป็นการละเว้นอาหารที่ทำจากเนื้อสัตว์ทุกประเภท รวมถึงผลิตภัณฑ์ที่ได้จากสัตว์ ไม่ว่าจะเป็นนมวัว น้ำผึ้ง ไข่ เจลาติน คอลลาเจน น้ำมันหมู ฯลฯ นั่นหมายรวมถึงซอสปรุงรสต่างๆ ที่มีเนื้อสัตว์ผสมอยู่ด้วย เช่น กะปิ น้ำปลา ปลาร้า ฯลฯ ซึ่งซอสปรุงรสเหล่านี้จำต้องมีสูตรเจโดยเฉพาะ ส่วนวัตถุดิบที่นำมาใช้ปรุงอาหาร ได้แก่ ผักนานาชนิดที่ไม่มีกลิ่นฉุน ได้หมดทั้งผักใบ ผักที่มีลักษณะเป็นหัวอย่างเผือกหรือมัน ถั่วและธัญพืชต่างๆ ซึ่งล้วนมอบสารอาหารที่ร่างกายต้องการ ไม่ว่าจะเป็นโปรตีน ไขมัน และคาร์โบไฮเดรต แถมไขมันที่ได้จากอาหารหมวดนี้ยังเป็นไขมันดี ช่วยเพิ่มคอเลสเตอรอลชนิดดี (HLD) ให้กับร่างกายได้อีกด้วย ทุกอย่างดูเหมือนจะดี แต่ทำไมกินเจแล้วถึงอ้วนขึ้น ก็เพราะปัญหามันอยู่ตรงนี้ ตรงที่อาหารเจในปัจจุบันถูกปรับสูตรให้เลียนแบบอาหารจริงมากที่สุด
อาหารเจ = แป้ง + น้ำมัน
ข้าวมันไก่เจ เป็ดพะโล้เจ หมูปิ้งเจ ก๋วยเตี๋ยวหลอดเจ ฯลฯ นี่มันอะไรกัน?! เราขอข้ามดราม่าเรื่องที่ว่าจะกินเจทั้งที ทำไมยังกินอาหารเลียนแบบเนื้อสัตว์ เพราะเดี๋ยวจะหลุดประเด็นไปไกล ปัญหาของการกินเจแล้วน้ำหนักตัวพุ่ง เพราะอาหารเจส่วนมากที่ขายกันในปัจจุบันมีส่วนผสมหลักอยู่ 2 อย่าง นั่นคือ ‘แป้งและน้ำมัน’ โดยเฉพาะ หมี่กึง หรือแป้งสาลีที่ถูกนำมาใช้กันอย่างแพร่หลายในเมนูอาหารเจ สามารถดัดแปลงเป็นเนื้อสัตว์ได้ทุกชนิดบนโลก ไม่ว่าจะเป็นเนื้อไก่ หมู เป็ด ล้วนมีจุดเริ่มต้นจากหมี่กึง ในขณะที่โปรตีนเกษตร เป็นวัตถุดิบที่เรียกได้ว่าตาดีได้ตาร้ายเสีย เพราะเราไม่มีทางรู้ได้เลยว่า กระบวนการผลิตและสัดส่วนระหว่างถั่วเหลืองและแป้งเป็นอย่างไร ถ้าเจอแหล่งผู้ผลิตที่ไว้ใจได้ก็ดีไป แต่อย่าลืมว่า โปรตีนเกษตรที่นำมาใช้ทดแทนเนื้อสัตว์เหล่านี้ ไม่ได้ต่างจากไส้กรอก ลูกชิ้น หรือแฮม ที่จัดเป็น Precessed Food หรืออาหารที่ผ่านการแปรรูป (ระยะหลังมีงานวิจัยหลายชิ้นพบการเชื่อมโยงระหว่างอาหารแปรรูปกับโรคมะเร็ง) ดังนั้นจึงต้องเลือกให้ดีและบริโภคแต่น้อย
และด้วยความที่คนไทยคุ้นเคยกับข้าว การกินอาหารจะอิ่มหมีพีมันถ้าได้กินกับข้าวพร้อมข้าวสวยร้อนๆ เวลาที่คุณสั่งกะเพราไก่เจราดข้าวหรือข้าวหน้าเป็ดเจ จึงไม่ต่างอะไรกับการจับคู่แป้งชนแป้ง เพราะข้าวคือแป้ง ไก่และเป็ดเจที่คุณสั่งก็ทำมาจากแป้ง อีกทั้งเมนูเจส่วนใหญ่ที่กินแล้วอร่อยมักเป็นเมนูผัดๆ ทอดๆ มันย่องลอยฟูฟ่อง การทำต้มจับฉ่ายที่แม้ดูเป็นเมนูปลอดภัย เพราะต้มอยู่ในหม้อ แต่หารู้ไม่ว่า ก่อนที่จะเอาลงหม้อ เขาต้องเอาผักและเต้าหู้ไปผัดในกระทะร้อนๆ ใส่น้ำมันให้ท่วม ก่อนเทลงหม้อเติมน้ำซุปแล้วปรุงรส
ส่วนสาเหตุว่าทำไมเราถึงตัวบวมทั้งที่ไม่ได้กินอะไรเยอะ คุณต้องลองสังเกตตัวเองดูว่ากินอาหารที่หนักการปรุงรสหรือไม่ เพราะในซอสปรุงรสต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นสูตรเจหรือสูตรปกติ อุดมด้วยโซเดียมและผงชูรส ที่ส่งผลให้ร่างกายบวมน้ำ พุงป่องในช่วงข้ามคืน ดังนั้นไม่ว่าจะกินเจหรือไม่กิน พวกซอสปรุงรส รวมถึงพริกน้ำปลาที่คนไทยติดกันจัง คือศัตรูตัวฉกาจที่ทำลายรอบพุงได้อย่างเงียบเชียบ (และเลือดเย็น)
ผัดๆ ทอดๆ อย่างนี้ควรเลี่ยง
แล้วเรากินอะไรได้บ้าง
ถึงตอนนี้อย่าเพิ่งโอดโอยว่ายากจัง กินอะไรก็ไม่ได้ จริงๆ แล้วการกินเจให้ไม่อ้วน ไม่ยากเลย ยังมีอีกหลายอย่างที่คุณสามารถกินได้ในช่วงเทศกาลกินเจ แถมยังไม่ทำให้น้ำหนักตัวขึ้นหรือรอบพุงถามหา เคล็ดลับการกินอยู่ที่การกินผักและผลไม้สดให้มาก ลองคิดเสียว่านี่จะเป็นโอกาสอันดีที่คุณจะได้กินผักมากขึ้น หรือได้ลิ้มลองผักใหม่ๆ ที่ไม่เคยคิดแตะ ลองเปลี่ยนจากการกินผัดผักรวมมิตรใส่ก้อนแป้ง มาเป็นสลัดผักใส่ถั่วนานาชนิด โรยหน้าด้วยงาหรือเมล็ดทานตะวัน หากกลัวไม่อิ่มลองเพิ่มคาร์โบไฮเดรตด้วยลูกเดือยหรือฟักทองนึ่ง ส่วนน้ำสลัด ถ้าไม่อยากวุ่นวายก็ซื้อสำเร็จ เลือกสูตรน้ำใส หรือจะทำกินเองก็ปลอดภัยกว่า คุ้มด้วย เพราะยังต้องกินอีกหลายมื้อ เช่นเดียวกับเมนูไทยๆ เบาแคลอรี อย่างน้ำพริกเจกินคู่กับผักนึ่งหรือผักสด หรือแกงจืดผักรวม ที่เน้นการนึ่ง ต้ม ลวก ไม่ใช่ทอดหรือผัด
และอย่าลืมโปรตีน เพราะถึงแม้จะไม่กินเนื้อสัตว์ แต่ร่างกายก็ไม่ควรขาด เนื่องจากโปรตีนช่วยซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ ทำให้อยู่ท้อง กินแล้วอิ่มนาน แหล่งโปรตีนหลักของคนกินเจหนีไม่พ้นถั่วต่างๆ ที่มีให้เลือกทั้งถั่วเหลือง ถั่วแดง ถั่วดำ ถั่วชิคพี ถั่วแระญี่ปุ่น ถั่วอัลมอนด์ ฯลฯ สามารถปรุงเป็นอาหารหรือกินเดี่ยวๆ เป็นอาหารว่าง นอกจากโปรตีนจากถั่วแล้ว ผักบางประเภทก็มีโปรตีนเช่นกัน อาทิ เห็ด คะน้า ผักโขม บ๊อกฉ่อย หน่อไม้ฝรั่ง กะหล่ำ หรือบร็อกโคลี ที่นำมาปรุงอาหารได้หลากหลายอย่าง
หลักการกินเจให้ได้คุณภาพ
จะเห็นได้ว่าการกินเจไม่ให้น้ำหนักตัวขึ้นนั้นไม่ได้เป็นเรื่องยากเย็น เพียงแต่ต้องเลือกกินอาหารที่ต้ม นึ่ง ตุ๋น แทนการทอดหรือผัด เน้นการกินผัก ผลไม้ และธัญพืชต่างๆ ไม่นิยมอาหารแปรรูปหรืออาหารกระป๋อง ลดเค็มหรือหวานจัด เพื่อหลีกเลี่ยงการใช้ซอสปรุงที่มากเกินไป หากเป็นไปได้ควรบริโภคเช่นนี้ให้ครบทุกมื้อ แต่ถ้าไม่ได้จริงๆ ลองปรับสัดส่วน กินเจแบบมีคุณภาพให้ได้มากที่สุด ซึ่งสูตรเดียวกันนี้ สามารถปรับใช้กับชีวิตหลังออกเจได้ เพราะหลักการกินให้ได้ประโยชน์แบบไม่พ่วงแคลอรีมาด้วยนั้นมีไม่กี่ประการ หากว่าคุณเข้าใจมันอย่างถ่องแท้ ชีวิตนี้ก็ไม่จำเป็นต้องกินแต่สลัดผักกับอกไก่ทุกมื้อเท่านั้นถึงจะผอม
ภาพประกอบ: Chatchai C.
พิสูน์อักษร: ภาวิกา ขันติศรีสกุล
อ้างอิง:
