อนาคตพลังงานไทยไปทางไหน เราต้องปรับตัวอย่างไร สัมภาษณ์ สนธิรัตน์ รมว.พลังงาน

โรงไฟฟ้าถ่านหิน แก๊สธรรมชาติ รถยนต์ไฟฟ้า โซลาร์เซลล์ อะไรจะอยู่ อะไรจะไป อะไรจะได้รับความสนใจและให้ความสำคัญต่อไปบ้าง ทิศทางพลังงานของประเทศไทยกำลังมุ่งไปทางไหน

เคน นครินทร์ คุยกับ สนธิรัตน์ สนธิจิรวงศ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพลังงาน ในรายการ The Secret Sauce: Executive Espresso

ความตื่นตัวด้านพลังงานทางเลือกกำลังอยู่ในความสนใจของใครหลายคนจากปัญหา Climate Change ซึ่งเป็นภัยคุกคามของทั่วโลก ทำให้เกิดคำถามมากมายตามมาเกี่ยวกับทิศทางในการพัฒนาทรัพยากรด้านพลังงานอันเป็นโครงสร้างพื้นฐานของประเทศ คงไม่มีใครตอบคำถามเหล่านี้ได้ดีเท่า สนธิรัตน์ สนธิจิรวงศ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงพลังงาน ผู้มีหน้าที่กำกับและดูแลนโยบายพลังงานของไทยในปัจจุบัน

ทิศทางพลังงานโลก

เมื่อพูดถึงเรื่องของพลังงานนั้นไม่สามารถให้ความเห็นเฉพาะเพียงในประเทศไทยเพียงอย่างเดียวได้ แต่ต้องมองให้เห็นภาพกว้างของทั้งโลกไปพร้อมกัน ซึ่งในปัจจุบันทิศทางที่สำคัญของการบริหารจัดการพลังงานทั่วโลกมีอยู่ด้วยกัน 3 ข้อ ดังนี้

1. ความมั่นคง (Security) ความมั่นคงด้านพลังงานเป็นสิ่งสำคัญ เพราะไฟดับเพียงไม่กี่วินาทีก็ส่งผลเสียหายต่อเศรษฐกิจมหาศาล

2. ความสมเหตุสมผลของราคา (Affordable) ราคาของพลังงานต้องไม่เป็นภาระแก่ประชาชน เป็นต้นทุนการประกอบการที่จะทำให้สามารถแข่งขันได้

3. พลังงานสะอาด (Clean Energy) ที่มาของพลังงานและการใช้พลังงานนั้นต้องไม่ก่อเกิดมลภาวะต่อสิ่งแวดล้อม เพราะทั่วโลกกำลังให้ความสำคัญ ให้ความสนใจกับเรื่องของสิ่งแวดล้อมเป็นอย่างมาก รวมถึงทิศทางของเศรษฐกิจก็ต่างเป็นไปในแนวทางเดียวกัน โรงงานที่เป็นลักษณะแบบถ่านหินในประเทศไม่น่าจะเกิดขึ้นอีกต่อไปแล้ว สัดส่วนของการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนในเยอรมนีเพิ่มขึ้นถึง 50% แล้ว ไทยเองก็เป็นผู้นำด้านพลังงาน Renewable ของภูมิภาคอาเซียน โดยมีสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าจากพลังงานหมุนเวียนสูงที่สุดในอาเซียน

ทิศทางพลังงานไทย

ในแง่ของนโยบายด้านพลังงาน สนธิรัตน์ชูเรื่องพลังงานเพื่อทุกคน ผลักดันเศรษฐกิจฐานราก เนื่องจากจุดแข็งของประเทศไทยมี 2 ประเด็นใหญ่ด้วยกัน คือการเป็นศูนย์กลางพลังงานของอาเซียน และกระจายโอกาสด้านพลังงานสู่ฐานราก

นโยบายแรก มาจากข้อได้เปรียบด้านภูมิศาสตร์ที่อยู่ตรงกลางท่ามกลางเพื่อนบ้านอาเซียน อันเป็นภูมิภาคที่เศรษฐกิจกำลังเติบโตอย่างต่อเนื่อง โจทย์สำคัญคือไทยจะใช้ประโยชน์จากการเป็น Center of ASEAN อย่างไร เพื่อให้ไทยกลายเป็นศูนย์กลางพลังงานของภูมิภาคอาเซียนต่อไปด้วย

พื้นฐานสำคัญของประเทศไทยด้านพลังงานไฟฟ้าคือเรามีการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) ที่ดำเนินงานมายาวนานกว่า 30 ปี มีการวางรากฐานระบบสายส่งที่ดีเมื่อเทียบกับประเทศเพื่อนบ้าน เจ้ากระทรวงพลังงานคนปัจจุบันจึงปรับวิธีคิดใหม่ด้วยการ ‘มองให้ทั่วทั้งอาเซียน’ ว่าแต่ละพื้นที่มีความต้องการไฟฟ้ามากน้อยเพียงใด แล้วใช้ประโยชน์จากการเป็นคนที่อยู่ตรงกลาง ปรับตัวเองเป็น Trader of ASEAN คอยบริหารจัดการไฟฟ้า ในเมื่อลาวเป็น Battery of Asia สร้างเขื่อนเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้าจำนวนมาก ส่วนเมียนมากำลังเติบโตทางเศรษฐกิจสูงมาก แต่โรงไฟฟ้าเกิดไม่ทัน ส่วนกัมพูชาก็มีปัญหาไฟฟ้าติดๆ ดับๆ ไม่เสถียร เมื่อมองภาพรวมทั้งหมดก็จะเห็นว่าไทยสามารถใช้โครงสร้างพื้นฐานแข็งแรงอยู่แล้วบริหารจัดการพลังงานของภูมิภาคได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยมองไปถึงการลงทุนในประเทศเพื่อนบ้านด้วย ซึ่งคาดว่าจะส่งผลให้ไทยมีความมั่นคงทางพลังงานมากขึ้น และสามารถรับซื้อพลังงานไฟฟ้าในราคาที่ถูกลงได้ด้วย

มั่นใจในความมั่นคง

เรื่องของพลังงานเป็นเรื่องของความมั่นคง สัญญาการซื้อขายไฟฟ้าระหว่างประเทศจึงเป็นสัญญาระยะยาวตามแผน Power Development Plan – PDP ซึ่งวางไว้นานถึง 20 ปีให้สอดคล้องกับทิศทางการใช้ไฟฟ้าของประเทศไทย ปริมาณไฟฟ้าที่ผลิตในประเทศจากแหล่งต่างๆ รวมกับที่เพื่อนบ้านผลิตส่งมาให้นำไปขายต่อ โดยรัฐบาลไทยมีแนวทางว่าการบริหารจัดการไฟฟ้าต้องไม่ลืมบริหารจัดการน้ำด้วย เนื่องจากปัญหาเกี่ยวกับการสร้างเขื่อนไซยะบุรีนั้นส่งผลกระทบกับแม่น้ำโขงโดยตรง สนธิรัตน์เน้นย้ำว่าไทยมีเงื่อนไขที่จะไม่ซื้อไฟฟ้าโดยปราศจากแนวทางการบริหารจัดการน้ำ ซึ่งไม่ใช่เพียงแค่กับลาวเท่านั้น แต่ครอบคลุมไปทั้งภูมิภาค รวมไปถึงจีนตอนใต้ด้วย

แก๊สธรรมชาติเหลว พลังงานแห่งอนาคต

นอกจากไฟฟ้าแล้ว แก๊สธรรมชาติเหลว (Liquefied Natural Gas – LNG) จะมีบทบาทสำคัญมากเช่นเดียวกันในอนาคต เพราะมีการประเมินว่าแก๊สธรรมชาตินั้นมีมากเพียงพอที่จะใช้งานไปได้อีกถึง 200 ปี แถมยังเป็นพลังงานจากฟอสซิลที่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อยที่สุด กลับมาที่นโยบายการเป็นศูนย์กลางของอาเซียน ไทยจึงมีแผนซื้อแก๊สธรรมชาติเหล่านี้มาในปริมาณมากแล้วนำมาแบ่งขาย ทำให้ได้ทั้งกำไรและความมั่นคง เนื่องจากแหล่งแก๊สธรรมชาติในอ่าวไทยที่ใช้มาเกือบ 30 ปีกำลังจะหมดลงในอีก 10 ปีข้างหน้า จึงต้องเตรียมการด้วยการลงทุนสร้างท่าเรือและ Storage Tank เพื่อรองรับการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว เพราะไม่ใช่แค่เราที่อยากเป็น LNG Hub แต่เวียดนามและฟิลิปปินส์เองก็ประกาศตัวแล้วเช่นเดียวกัน สิ่งที่ไทยต้องรีบทำคืออาศัยความได้เปรียบจากสิ่งที่เรามีอยู่แล้ว ไม่ว่าจะเป็นการเปิดตลาดใหม่ๆ ลงทุนการเชื่อมต่อกับสายส่งของเมียนมา เจรจาเรื่องการซื้อไฟเพิ่มเติมกับลาวในอนาคตก็นำมาผนวกกัน แล้ววางแผนร่วมกันไปพร้อมกับการเพิ่มเติมโครงสร้างพื้นฐานอื่นๆ ที่จะมาสนับสนุนแนวทางนี้

นโยบายใหญ่เอื้อคนตัวเล็ก

อีกนโยบายของกระทรวงพลังงานนั้นมีฐานคิดมาจากการที่ประชากรส่วนใหญ่ในประเทศไทยเป็นเกษตรกร ที่ผ่านมาธุรกิจพลังงานเดิมนั้นอยู่ในมือผู้ประกอบการรายใหญ่เป็นหลัก แต่สนธิรัตน์มองว่าความมั่นคงของพลังงานนั้นไม่ควรกระจุกอยู่ข้างบนเพียงอย่างเดียว ควรจะถูกกระจายลงมาข้างล่าง นโยบาย Energy For All พลังงานเพื่อทุกคนจึงหมายถึงใช้พลังงานเป็นตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐานรากด้วยการส่งเสริมให้เกษตรกรในชุมชนร่วมกันผลิตพลังงานทางเลือก ไม่ว่าจะมาจากของเสียจากการเกษตรหรือพืชเกษตรพลังงานก็ตาม

ตัวอย่างเช่น ซังข้าวโพดจากไร่ข้าวโพดในอำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ ที่ต้องถูกเผาทิ้งไปเปล่าๆ ปีละถึง 9 หมื่นตัน ตั้งแต่ปีหน้าจะถูกแปลงสภาพเป็นเชื้อเพลิงผลิตไฟฟ้า ซึ่ง กฟผ. จะรับซื้อกิโลกรัมละ 50-70 สตางค์ เกิดการทำประชาคมของเกษตรกรกับโรงไฟฟ้าชุมชน กลายเป็นโอกาสของคนตัวเล็กที่ใช้เงินลงทุนไม่สูงมาก

นอกจากของเสียแล้วยังรวมไปถึงการส่งเสริมการปลูกพืชเพื่อส่งให้แก่โรงไฟฟ้าชีวมวล เช่น การปลูกหญ้าเนเปียร์ ซึ่งตามแผนของรัฐบาลจะผลักดันให้มีสัญญาผูกพันระยะยาว ทำให้เกษตรกรมีรายได้มั่นคง เรียกว่าการพัฒนาที่มีการการันตีรายได้ โดยที่เอกชนขนาดเล็กเป็นผู้ลงทุนและมีเงื่อนไขให้ชุมชนเข้ามาถือหุ้นบางส่วน ส่วนธุรกิจใหญ่ที่ศักยภาพสูงอยู่แล้ว รัฐบาลจะผลักดันให้ออกไปลงทุนในต่างประเทศมากขึ้นเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพด้านการแข่งขัน

เส้นทางสู่พลังงานสะอาด

สิ่งแวดล้อมเป็นหัวใจสำคัญที่ส่งผลต่อทิศทางพลังงานของโลกและของประเทศไทยด้วย โดยกระทรวงพลังงานตั้งเป้าว่าในอนาคตสัดส่วนการผลิตไฟฟ้าทั้งหมดจะมาจากพลังงานหมุนเวียนให้ได้ไม่ต่ำกว่า 30%

รวมทั้งมีมาตรการลดปริมาณ PM2.5 ด้วยการปรับเกรดน้ำมันเชื้อเพลิงของไทยที่ปัจจุบันอยู่ในเกรดยูโร 4 ไปสู่ยูโร 5 ซึ่งจะเกิดขึ้นในอีกประมาณ 4-5 ปีข้างหน้า เนื่องจากต้องค่อยๆ ปรับไปพร้อมกับการพัฒนาคุณภาพโรงกลั่นและอุตสาหกรรมรถยนต์ภายในช่วงเวลาไม่เกินกลางปีหน้า เราจะได้เห็นมาตรการผลักดันให้ปรับเปลี่ยนน้ำมันเชื้อเพลิงมาตรฐานของไทยจาก B7 กลายเป็น B10 ที่แม้จะต้องกระทบส่วนต่างๆ ในอุตสาหกรรมครั้งใหญ่ แต่การเปลี่ยนแปลงครั้งนี้จะส่งผลให้เกิดความสมดุลระหว่างอุปสงค์และอุปทานของปริมาณปาล์มน้ำมันในประเทศไทย โดยมาอยู่ในธุรกิจไบโอดีเซลราว 2.2 ล้านตัน ทำให้นอกจากจะช่วยเรื่องราคาปาล์มของเกษตรกรไทยแล้วก็ยังก็มีบทบาทในการช่วยลดปัญหาสิ่งแวดล้อมไปพร้อมกัน

อีกก้าวต่อไปก็คือการส่งเสริมรถยนต์ไฟฟ้า (EV) ด้วยการออกมาสเตอร์แพลนของรัฐบาลออกมาสร้างความมั่นใจให้เกิดการลงทุนทำ Charging Station รองรับ โดยคาดว่าต้นปีหน้าจะประกาศเรื่องนี้ออกมาได้อย่างชัดเจน มีการกำหนดว่าจะต้องมี Charging Station ตั้งอยู่ทุกกี่กิโลเมตรโดยไม่ทับซ้อนกัน กระจายการลงทุนไปตามพื้นที่ทั้งในเมืองและต่างจังหวัดเพื่อเร่งให้เกิดการตัดสินใจซื้อรถไฟฟ้ามากขึ้น พร้อมกับส่งเสริมการวิจัยเทคโนโลยีเกี่ยวกับแบตเตอรี่สำหรับรถยนต์ไฟฟ้า และดึงนักลงทุนอุตสาหกรรมนี้เข้ามาในประเทศไทยมากขึ้น ชิงความเป็นผู้นำด้านแบตเตอรี่ของภูมิภาคนี้ไว้ให้ได้ เพราะแบตเตอรี่จะเป็นตัวเปลี่ยนผ่านสำคัญมากของพลังงานทางเลือก

ไม่แน่นอน แต่ไม่นิ่งนอนใจ

สำหรับประเทศไทยแล้ว ความท้าทายที่สำคัญที่สุดสำหรับการมุ่งไปสู่การเป็นศูนย์กลางพลังงานของอาเซียนคงหนีไม่พ้นความไม่แน่นอนของนโยบาย หลายปัญหาต้องอาศัยเวลาและการบริหารจัดการธุรกิจควบคู่ไปกับบริหารจัดการภาคประชาชนอย่างต่อเนื่อง รวมถึงการผลักดันอย่างจริงจังให้ภาคประชาชนเห็นความสำคัญของการสร้างโอกาสใหม่ๆ จากต้นทุนอุปกรณ์ผลิตพลังงานทางเลือกที่ถูกลงเรื่อยๆ เช่น ‘กาญจนบุรีโมเดล’ ที่ชุมชนใช้พลังงานไฟฟ้าจากโซลาร์เซลล์มาทำห้องเย็น เก็บผักปลอดสารพิษให้คงความสดไว้ได้นาน จึงขายได้ราคาดีขึ้น อีกตัวอย่างคือการใช้พลังงานไฟฟ้าจากโซลาร์เซลล์มาผลิตน้ำแข็ง เมื่อต้นทุนต่ำก็ทำให้ขายได้ในราคาถูกลง ขายได้ปริมาณมากขึ้น รวมถึงการสนับสนุนให้ประชาชนทั่วไปติดตั้งแผงโซลาร์เซลล์ไว้สำหรับใช้เป็นกระแสไฟฟ้าสำรองในครัวเรือนมากขึ้น

เกลี่ยทุกมิติเข้าหากัน

จากประสบการณ์ทำธุรกิจตั้งแต่ศูนย์จนกระทั่งเป็นพันล้าน จนกลับมาศูนย์ใหม่ ทำธุรกิจครอบคลุมเกือบทุกเซกเตอร์ ทำให้จุดยืนในการบริหารของสนธิรัตน์คือการให้ความสำคัญกับความเป็นอยู่ของคนข้างล่างมากที่สุด ให้คนตัวใหญ่อยู่ได้ คนตัวเล็กได้รับการดูแล หรือขณะเดียวกันคนขนาดกลางๆ หรือเป็น Value Chain ไปด้วยกันได้ โดยเริ่มจากภาพใหญ่ก่อน มองว่าทั้งโลกคิดอะไร มองหาจุดแข็งจุดอ่อนของตัวเองให้เจอ การแข่งขันเป็นอย่างไร โครงสร้างของสังคม โครงสร้างของธุรกิจเราเป็นอย่างไร แล้วจะเกลี่ยโครงสร้างนี้อย่างไรให้เป็นมิติที่ผสมผสานเข้าหากัน

และนี่คือทิศทางการพัฒนาธุรกิจพลังงานของไทยที่ผู้นำชี้ให้เห็นว่าเราทุกคนต่างก็มีส่วนได้ส่วนเสียในวัฏจักรของการผลิตและใช้สอยพลังงานเหล่านี้อยู่ตลอดเวลา ขึ้นอยู่กับว่าเราจะใช้ประโยชน์จากพลังงานเหล่านี้ได้อย่างไรบ้าง

สามารถฟังพอดแคสต์ The Secret Sauce
ผ่านแอปพลิเคชันต่างๆ ที่คุณสะดวกหรือใช้อยู่แล้วได้เลย