ทุกวันนี้เราคุ้นเคยกับคำว่า Bully มากขึ้น แต่กลับรู้เพียงคร่าวๆ ว่าคือการกระทำความรุนแรง อาจมีเรื่องชกต่อย ด่าทอ การประจานทางโซเชียลมีเดีย แต่ความเป็นจริงแล้ว Bully กินความกว้างและสร้างผลกระทบทางความรู้สึกมากไปกว่านั้น
R U OK เอพิโสดนี้จะมาลงรายละเอียดว่าการกระทำแบบไหนที่เรียกว่า Bully สถานการณ์ไหนที่อาจเข้าข่ายความรุนแรง เพราะไม่ว่าเราหรือใครต่างก็สามารถตกเป็นเหยื่อและเป็นผู้กระทำอย่างไม่รู้ตัว
องค์ประกอบของการ Bully
ก่อนที่จะถึงการแจกแจงพฤติกรรมว่าแบบไหนที่เรียกว่า Bully เรามาดูกันก่อนว่า Bully มีความแตกต่างกับพฤติกรรมข่มขู่คุกคามธรรมดาอย่างไร ซึ่งเราสามารถพิจารณาจาก 3 องค์ประกอบใหญ่ๆ ได้แก่
- การ Bully เกี่ยวพันกับอำนาจ
คนที่มีอำนาจมากกว่ามัก Bully ผู้ที่มีอำนาจด้อยกว่า ซึ่งคำว่าอำนาจนั้นหมายความทั้งอำนาจทางกายและอำนาจด้านจิตใจ อำนาจทางกาย เช่น ในวัยเด็กเรามักเห็นเด็กผู้ชายที่รูปร่างใหญ่โตกว่าข่มขู่คนที่มีรูปร่างเล็กกว่า เรามักเห็นผู้อาวุโสกว่าข่มขู่คนที่เด็กกว่า ส่วนทางด้านจิตวิทยาเราก็มักพบคนที่มีอิทธิพลใช้กำลังข่มขู่คนอื่น หรือแม้แต่กระทั่งในสังคมโซเชียลมีเดียเราก็มักเจอคนที่มีอิทธิพลตั้งตัวขึ้นมาตัดสินคนอื่น หรือโหมกระหน่ำให้คนรอบข้างรู้สึกรังเกียจคนเดียวกันกับตน เป็นต้น
- เกิดการกระทำซ้ำ
โดยธรรมชาติแล้วมนุษย์มักมีกลไกปกป้องตัวเองทั้งทางกายและความรู้สึก เมื่อโดนกระทำในครั้งแรก มนุษย์จะจัดการความรู้สึกของตัวเองให้เป็นปกติ แต่เมื่อโดนกระทำซ้ำจากบุคคลอื่น อาจเป็นคนเดียวกันหรือหลายคนในครั้งเดียวกัน จึงเกิดเป็นแผลในจิตใจที่หายได้ยาก บางครั้งถูกกระทำด้วยคำพูดเพียงไม่กี่คำ แต่กลับค้างอยู่ในตัวเขาหลายสิบปีอย่างถอนไม่ออกเลยก็มี
- เป็นการกระทำที่มีเป้าหมาย
เป้าหมายในที่นี้หมายถึงต้องการให้อีกฝ่ายเกิดความรู้สึกบางอย่างแม้เพียงน้อยนิด อาจเป็นความรู้สึกเจ็บปวดทางด้านร่างกาย เขิน ด้อยค่า อับอาย หรือรุนแรงในระดับที่ทำให้อีกฝ่ายเป็นตัวตลกหรือไม่เป็นที่ต้องการของสังคมก็ล้วนแล้วแต่เข้าข่ายการ Bully ทั้งสิ้น
การกระทำแบบไหนบ้างที่เรียกว่า Bully
คนทั่วไปมักเข้าใจว่าการ Bully คือการกระทำความรุนแรงทางด้านร่างกาย หรือด่าทออีกฝ่ายด้วยคำหยาบคายเท่านั้น แต่ในความเป็นจริงแล้วการ Bully หมายความรวมถึงพฤติกรรมที่กว้างกว่านั้น ซึ่งสามารถจำแนกออกได้เป็น
- ทางร่างกาย
การ Bully ผู้อื่นด้วยวิธีนี้จะเห็นภาพชัดเจนที่สุดว่าคือการทำร้ายร่างกายอีกฝ่ายให้เกิดความบาดเจ็บทั้งทางร่างกายและจิตใจ ตั้งแต่พฤติกรรมเล็กๆ อย่างเด็กชกต่อยกันตอนเรียนหรือเรียกพวกมารุมอีกฝ่าย เด็กผู้ชายแอบเปิดกระโปรงผู้หญิง การกลั่นแกล้งด้วยการขโมยให้อีกฝ่ายเกิดความวิตกกังวลหรือเดือดร้อน
- ทางคำพูดหรือวาจา
เป็นการ Bully ที่รุนแรงไม่ต่างจากทางด้านร่างกาย แม้ไม่ได้เกิดรอยแผลหรือความเจ็บปวดขึ้นที่ร่างกาย แต่เกิดขึ้นในจิตใจซึ่งรักษาให้หายยากกว่าทางร่างกายด้วยซ้ำ บางคนถูก Bully ด้วยคำพูดเพียงไม่กี่คำ แต่กลับเจ็บปวดซ้ำๆ อย่างไม่มีวันหาย อย่างเช่น ตอนเด็กๆ เราถูกล้อชื่อพ่อชื่อแม่ ถูกเรียกชื่ออย่างคำหยาบคายด้วยการขึ้นต้นว่า ‘ไอ้’ หรือ ‘อี’ โดยอีกฝ่ายต้องการให้เราเจ็บช้ำน้ำใจ ดูถูกให้รู้สึกด้อยกว่า ถูกเยาะเย้ยในขณะที่เราแพ้หรือกำลังรู้สึกล้มเหลว การเหยียดด้วยการยกข้อด้อยด้านรูปลักษณ์หรือความสามารถ การข่มขู่ว่าจะให้ร้าย ทำให้อีกฝ่ายรู้สึกไม่ปลอดภัยในชีวิต หรือแม้แต่การแซวให้รู้สึกอับอายหรือกลายเป็นวัตถุทางเพศก็ล้วนแล้วแต่เป็นการ Bully ทางด้านคำพูดทั้งนั้น
- การคุกคามทางด้านสังคม
การ Bully ลักษณะนี้จะไม่ได้เกิดขึ้นอย่างตรงไปตรงมากับเหยื่อ แต่จะพัดหรือโหมกระพือให้สังคมรอบข้างเป็นคนลงโทษเหยื่อคนนั้น เช่น การปล่อยข่าวลือให้เกิดความเสียหายจนเป็นผลทำให้คนรอบข้างมองอีกฝ่ายไม่ดี การแบนหรือการเพิกเฉยกับคนคนหนึ่ง ทำให้เขารู้สึกว่ากลายเป็นอากาศธาตุ ไม่มีตัวตน หรือแม้แต่ในเด็กในชั้นเรียนที่ร่วมกันโหวตให้เพื่อนคนหนึ่งกลายเป็นหัวหน้าห้องอย่างไม่ยินดี หรือการพยายามจับคู่เพื่อนแล้วล้อว่าเป็นแฟนกัน ก็ไม่ต่างอะไรกับการส่องสปอตไลต์ไปที่คนคนนั้นมากเกินไปจนความรู้สึกอับอายเกิดขึ้น
- Cyber Bullying
เป็นพื้นที่ใหม่ของการคุกคาม ซึ่งส่วนใหญ่จะประกอบด้วยการคุกคามทางด้านคำพูดหรือความสัมพันธ์เชิงสังคม เช่น การด่าทอกันในคอมเมนต์ การเรียกอีกฝ่ายด้วยคำหยาบคาย การวิจารณ์รูปร่างหน้าตาของบุคคลสาธารณะ การข่มขู่ให้อีกฝ่ายรู้สึกไม่ปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน หรือการคุกคามทางสังคมด้วยการปล่อยข่าวลือ เรียกพวกให้มาถล่ม หรือขุดชีวิตส่วนตัวมาแฉเนื่องจากขัดผลประโยชน์ ก็สามารถเกิดขึ้นในพื้นที่โซเชียลมีเดียได้ทั้งสิ้น
แม้หลายคนคิดว่าการ Bully ผ่านโลกเสมือนไม่ได้เป็นความรุนแรงอะไร เพราะไม่ได้เป็นการด่าทอกันต่อหน้า แต่อย่าลืมว่าความรู้สึกเจ็บปวดนั้นเกิดขึ้นจริง ยิ่งไม่ได้รู้จักอีกฝ่ายในโลกของความจริง เส้นของความเกรงใจยิ่งน้อยลง และเปิดโอกาสให้เกิดการโจมตีอีกฝ่ายให้ร่วงลงไปต่อหน้าได้มากขึ้น
ไม่ว่าใครก็สามารถตกเป็นเหยื่อและเป็นผู้กระทำได้โดยไม่รู้ตัว
จากรายละเอียดของพฤติกรรมการ Bully ทำให้เราเห็นว่ามีหลายการกระทำที่เราคิดไม่ถึงว่าคือการ Bully เพราะระหว่างที่ทำนั้น ตัวผู้กระทำจะเกิดความรู้สึกสนุกและเอ็นจอยกับสิ่งที่เกิดขึ้นตรงหน้าจนลืมคิดถึงความรู้สึกของอีกฝ่าย บางคนมีเจตนาอันแรงกล้าที่ทำให้อีกฝ่ายพังลงต่อหน้า หรือกระทำให้อีกฝ่ายเกิดความรู้สึกลบในระยะสั้น แต่ส่งผลยาวนานอย่างที่ไม่มีใครรู้
โดยเฉพาะในสังคมไทยที่ยึดความอาวุโสเป็นหลัก หลายครั้งคนที่มีอายุมากกว่าใช้ความอาวุโสแสดงอำนาจเหนือกว่าคนที่มีอายุน้อยกว่า
เช่น ญาติบางคนแซวลูกหลานเรื่องการเบี่ยงเบนทางเพศโดยที่ไม่รู้ว่าสร้างความอับอายให้อีกฝ่ายเป็นระยะเวลานาน หรือแม้แต่ในโรงเรียนที่ครูบางคนไม่ได้ลงโทษนักเรียนอย่างตรงไปตรงมา แต่กระแนะกระแหนหรือประจานความผิดของเด็กนักเรียน แม้ว่าจะไม่ได้เกิดจากความตั้งใจ แต่การกระทำหรือคำพูดเพียงน้อยนิดก็สามารถฝังใจไปอย่างยาวนาน
หรือแม้แต่คนที่อายุรุ่นราวคราวเดียวกัน โดยเฉพาะเพื่อนสนิทก็สามารถ Bully กันได้อย่างไม่รู้ตัว เราสังเกตว่าเพื่อนบางคนมีจุดอ่อนไหวไม่เหมือนกัน เพื่อนบางคนที่ไม่เข้าใจถึงความอ่อนไหวนั้นก็จะล้อเรื่องเดิมซ้ำๆ ทำให้ท้ายที่สุดเกิดผิดใจจนเลิกคบกันไปเลยก็มี
เพราะเราต่างตกเป็นเหยื่อและผู้กระทำอย่างไม่รู้ตัว เพราะฉะนั้นก่อนที่เราจะตั้งใจทำให้อีกฝ่ายเกิดความรู้สึกแย่ คิดสักนิดว่าการกระทำหรือคำพูดของเราอาจส่งผลกับเขาไปอีกนาน หรือในขณะเดียวกัน หากเราไม่รู้ตัวว่าสิ่งที่เราปฏิบัติอาจสร้างความรู้สึกไม่ดีกับอีกฝ่าย คอยเช็กหรือคอยถามก็ได้ว่าเราได้ทำอะไรเกินเลยไปไหม ถ้าเขาออกปากก็ควรเลิกการกระทำที่สุ่มเสี่ยงเพื่อให้ความสัมพันธ์ยังคงอยู่และไม่กระทบความรู้สึกของอีกฝ่ายจนทำให้เกิดแผลในใจกันในที่สุด
Credits
The Hosts ปอนด์ ยาคอปเซ่น
ดุจดาว วัฒนปกรณ์
Show Creator อธิษฐาน กาญจนะพงศ์
Episode Producer & Editor อธิษฐาน กาญจนะพงศ์
Sound Designer & Engineer ศุภณัฐ เดชะอำไพ
Coordinator & Admin อภิสิทธิ์ หรรษาภิรมย์โชค
Art Director อนงค์นาฏ วิวัฒนานนท์
Proofreader ภาสิณี เพิ่มพันธุ์พงศ์
Webmaster รพีพรรณ เกตุสมพงษ์
Music Westonemusic.com
