เมื่อการหายใจไม่ใช่แค่การหายใจ แต่เป็นเครื่องมือสำคัญในการจัดการความเครียด เพิ่มประสิทธิภาพการทำงาน และสร้างภาวะผู้นำที่แข็งแกร่ง
คอนเทนต์นี้ UOB Privilege Banking ร่วมมือกับ The Standard Life ชวนทุกคนมาสำรวจ The Secrets of Longevity หลายๆ ด้าน ผ่านบทความที่ตั้งอยู่บนแนวคิดที่เราเชื่อว่า “Wealth is Health” หนึ่งในความมั่งคั่ง คือการมีสุขภาพที่ดีอย่างยั่งยืน โดยใน Episode แรกนี้ เราขอชวนมาสำรวจแนวทางการมีชีวิตยืนยาว และมีสุขภาพดีแบบองค์รวม ในมิติของ ‘ลมหายใจ’ ผ่านประสบการณ์ตรงของผู้บริหารระดับสูง คุณรวิศ หาญอุตสาหะ ประธานเจ้าหน้าที่บริหาร บริษัทศรีจันทร์สหโอสถ และผู้ก่อตั้งเพจ Mission To The Moon ผู้ได้ค้นพบว่าคำตอบของการเป็นผู้นำที่มีประสิทธิภาพอาจอยู่ในสิ่งที่เรียบง่าย แต่ทรงพลังมากที่สุด นั่นคือ “การหายใจ” โดยนำเทคนิคการหายใจและไอซ์บาธ (Ice Bath) มาใช้เป็นเครื่องมือในการพัฒนาตัวเอง และ ได้ค้นพบว่าคำตอบของการเป็นผู้นำที่มีประสิทธิภาพอาจอยู่ในสิ่งที่เรียบง่าย แต่ทรงพลังมากที่สุด นั่นคือ “การหายใจ”
ผมไปเรียน Breathwork มา เป็นวิธีการหายใจแบบที่มีการควบคุมว่า หายใจเข้าเท่านี้ หายใจออกเท่านี้ แล้วก็พบว่ามันมหัศจรรย์มาก ทำให้ร่างกายผ่อนคลายความเครียดได้ดีมาก
จากการปฏิบัติธรรมสู่การค้นพบพลังแห่งลมหายใจ
จุดเริ่มต้นของ รวิศ หาญอุตสาหะ กับการค้นพบข้อดีของลมหายใจเริ่มจากการปฏิบัติธรรม ที่ทำให้ตระหนักว่าการฝึกลมหายใจอย่างถูกต้องส่งผลดีโดยรวมหลายอย่างโดยเฉพาะด้านอารมณ์
“เริ่มสนใจเรื่องลมหายใจตั้งแต่ตอนได้มีโอกาสไปปฏิบัติธรรม แล้วรู้สึกว่าอารมณ์ต่างๆ ที่มากระทบเราเวลาเราเจอเรื่องราวต่างๆ ในชีวิต คือสิ่งที่จะบอกว่าหลังจากนั้นเราจะรู้สึกยังไง รู้สึกโกรธมาก โกรธน้อย เครียดมาก เครียดน้อย จริงๆ มันคือการที่เรามีสติอยู่กับลมหายใจได้มากขนาดไหนหรือว่าได้บ่อยขนาดไหน ก็เลยพยายามเรียนรู้ว่าเวลาเรามาเจอเหตุการณ์ในชีวิตจริงๆ ก็จะดูว่าตัวเราตอบสนองต่อเรื่องนั้นอย่างไร? ผมมีโอกาสได้ไปเรียนคอร์สที่ชื่อว่า Breathwork เป็นวิธีการหายใจแบบที่มีการควบคุมว่าหายใจเข้าเท่านี้ หายใจออกเท่านี้ (เป็นการควบคุมลมหายใจอย่างมีสติและมีแบบแผน เพื่อส่งผลกระทบต่อสภาวะทางร่างกาย จิตใจ และอารมณ์) แล้วเราก็พบว่ามันทำให้ร่างกายเราเหมือนแบบผ่อนคลายความเครียดได้ดีมาก ต้องใช้คำว่ามหัศจรรย์เลย แล้วที่ผ่านมาเราไม่เคยรู้มาก่อนเลยว่าการฝึกหายใจทำได้ขนาดนี้”
“ต้องบอกว่าการหายใจที่ถูกต้องอาจจะไม่ได้มีคำตอบแบบเดียวนะครับ แต่ว่าการที่บอกว่าคนเราส่วนใหญ่ยังหายใจผิด หรือว่าไม่ได้ใส่ใจเรื่องการหายใจ อันนี้อาจจะจริง เพราะว่าเราไม่เคยถูกสอนมาว่าต้องหายใจแบบไหน ซึ่งการหายใจส่งผลต่อฮอร์โมนข้างในร่างกายเราเยอะมาก ส่งผลต่อการที่เราตอบสนองต่อความเครียด และส่งผลต่อสมองเราด้วย โดยหลักแล้วถ้าเราเข้าใจว่าการหายใจทำยังไงกับร่างกายของเรา เราจะมีสติมากขึ้น เวลาที่เราเจอเหตุการณ์ต่างๆ เราจะเอาการหายใจเข้ามาช่วยบริหารจัดการความรู้สึกและอารมณ์ได้มากขึ้น มันเหมือนการปรับจูนเซนเซอร์ของร่างกาย ให้รู้ว่าการปรับจูนแบบนี้จะส่งผลอะไรต่อความรู้สึกของเรา”
การหายใจส่งผลต่อฮอร์โมน ส่งผลต่อการตอบสนองความเครียด และส่งผลต่อสมอง ถ้าเราเข้าใจว่าการหายใจทำยังไงกับร่างกาย เราจะเอามาช่วยบริหารจัดการความรู้สึกและอารมณ์ได้มากขึ้น
Box Breathing: เทคนิคง่ายแต่ทรงพลังสำหรับผู้นำยุคใหม่
“เทคนิคการหายใจที่ใช้ในชีวิตประจำวัน ใช้ Box Breathing เป็นหลักเพราะว่าง่ายสุด วิธีการคือ หายใจเข้า 4 วินาที ค้างไว้ 4 วินาที แล้วหายใจออก 4 วินาที ทำแบบนี้ไปเรื่อยๆ เพื่อช่วยให้เรามีสติ เหมือนเวลาเจอเรื่องตื่นเต้น สมมุติจะขึ้นเวที ก็จะใช้วิธีการหายใจแบบนี้ในการที่จะทำให้เราควบคุมความตื่นเต้นได้ ความเรียบง่ายของเทคนิคนี้ทำให้สามารถนำไปใช้ได้ในทุกสถานการณ์ ไม่ว่าจะเป็นก่อนการประชุมสำคัญ การนำเสนอ หรือการตัดสินใจที่ต้องการความใจเย็น”
ฝึกลมหายใจไปกับกิจกรรมไอซ์บาธ (Ice Bath)
Wim Hof ก็เป็นเทคนิค Breathwork อีกประเภทหนึ่ง ที่ทำให้คนเชื่อมต่อกับตัวเองได้ดีมากขึ้น หลายคนก็จะเห็นว่าตอนนี้เรากลัวเรื่องอะไรอยู่ เราเครียดเรื่องอะไร ผ่านกระบวนการที่ร่างกายมันเหมือนเปิดให้เราได้เห็นตรงนี้มากขึ้น ได้คอนเน็กต์กับตัวเองมากขึ้น ก็จะเป็นวิธีการอีกอันหนึ่งที่ได้รับความนิยมไปทั้งโลก ซึ่งการหายใจแบบ Wim Hof ก็ใช้ตอนทำไอซ์บาธด้วย ซึ่งทำมาปีกว่าแล้วครับ ไอซ์บาธมีข้อดีเยอะมาก ถ้าเป็นข้อดีเรื่องร่างกายก็ป่วยน้อยลงเยอะมาก เพราะว่ามันช่วยเสริมภูมิคุ้มกัน สมัยก่อนผมจะเป็นภูมิแพ้เยอะ เจอฝุ่นหรืออะไรก็เป็นภูมิแพ้ แต่พอทำไอซ์บาธมาเรื่อยๆ เดี๋ยวนี้ก็ไม่เป็นภูมิแพ้อีกเลย รู้สึกร่างกายแข็งแรงขึ้น นอนหลับดีขึ้น รู้สึกกระปรี้กระเปร่ามากขึ้น อย่างเวลาทำงาน สมมติว่าเจอเรื่องที่จะทำให้เราโมโห เราก็จะโมโหยากขึ้น จะมีภูมิมากขึ้นกับเรื่องพวกนี้”
เทคนิคการหายใจที่ใช้ในชีวิตประจำวัน ใช้ Box Breathing เป็นหลักเพราะว่าง่ายสุด วิธีการคือ หายใจเข้า 4 วินาที ค้างไว้ 4 วินาที แล้วหายใจออก 4 วินาที ใช้วิธีการหายใจแบบนี้ช่วยให้เราควบคุมความตื่นเต้นได้
“สำหรับการทำไอซ์บาธ เรื่องที่สำคัญที่สุดน่าจะเป็นเรื่องของจิตใจมากกว่า คือเวลาทำไอซ์บาธเราจะได้ฝึกสิ่งที่เขาเรียกว่าเป็น Controlled Stress คือเราไปฝึกร่างกายไปอยู่ในที่ที่ไม่สบายกาย ไม่สบายใจ รู้สึกอึดอัด กลัว เพราะว่ามันเย็นมาก แล้วเราก็ต้องเรียนรู้ใช้ลมหายใจ เพื่อเรียนรู้ที่จะทำให้ร่างกายเห็นว่าจริงๆ มันไม่มีอะไรน่ากลัว เราแค่คิดไปเอง แล้วพอฝึกบ่อยๆ มันก็จะช่วยให้เราเอาความรู้สึกอันนี้ที่เราเจอเรื่องราวต่างๆ แล้วเราก็จะบอกว่าจริงๆ มันก็ไม่มีอะไร เพราะว่าเดี๋ยวสักพักหนึ่งเราก็สามารถคอนโทรลได้ กระบวนการนี้อธิบายได้ทางวิทยาศาสตร์ว่าเวลาเราลงไปแช่ตัวในน้ำแข็ง ร่างกายเราจะสวิตช์เข้าไปสู่โหมด Sympathetic มันจะไปกระตุ้นระบบ Sympathetic ซึ่งจะทำให้เรามีความรู้สึก Fight or Flight คือเราต้องทำอะไรสักอย่าง มันเป็นการกระตุ้น ฮอร์โมนต่างๆ จะหลั่งออกมามากมาย เช่น Noradrenaline (ฮอร์โมนที่มีบทบาทสำคัญในระบบประสาทอัตโนมัติของร่างกาย โดยเฉพาะในภาวะที่เกี่ยวข้องกับความเครียด ความตื่นตัว และการตอบสนองฉุกเฉิน) พอเราหายใจไปเรื่อยๆ แล้วเราพยายามที่จะไม่ตกใจ มีสมาธิ อยู่ในน้ำแข็ง ร่างกายเราก็เจอสวิตช์เข้าไปสู่โหมด Parasympathetic ซึ่งแปลว่าเป็นโหมดพักผ่อน แปลว่าเวลาเราเจอเหตุการณ์แบบนี้ในชีวิตจริง เราก็จะสามารถเปลี่ยนความเครียดที่เราเจอเป็นเรื่องที่เรารู้สึกว่าเราสามารถจัดการได้ มันเป็นการฝึกจิตใจแบบหนึ่ง”
การหายใจแบบ Wim Hof ก็ใช้ตอนทำไอซ์บาธด้วย พอทำมาเรื่อยๆ รู้สึกร่างกายแข็งแรงขึ้น นอนหลับดีขึ้น ไม่เป็นภูมิแพ้อีกเลย รู้สึกกระปรี้กระเปร่ามากขึ้น
เมื่อลมหายใจส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงในภาวะผู้นำ
“มันช่วยให้จัดการความเครียดได้ดีขึ้น ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญ เพราะถ้าเวลาทำงานแล้วเราเครียดมาก ความเครียดมันสามารถส่งต่อไปถึงคนอื่นๆ ได้ มันส่งต่อไปถึงสิ่งที่เราปฏิบัติต่อทีมงาน ส่งต่อไปถึงความคมในการตัดสินใจ ส่งต่อไปถึงการควบคุมอารมณ์ของเรา ส่งต่อไปถึงสุขภาวะอื่นๆ หลายอย่างเลย เช่น การนอน และท้ายสุดมันส่งต่อไปถึงเรื่องงานแน่นอน เพราะฉะนั้นถ้าเกิดว่าเราจัดการความเครียดได้ดี เวลาเราเครียดแล้วเราปล่อยได้เร็ว พวกนี้มันเป็นทักษะหมด มันก็ต้องฝึก ปล่อยได้เร็ว มันไม่ค้างอยู่กับเรานาน เรารู้สึกว่าทุกอย่างมันก็เป็นความท้าทาย เดี๋ยวเราเจอเรื่องนี้ก็ดี ไม่เป็นไร จะได้มีเอามาฝึกฝีมือหน่อย มันก็จะทำให้ชีวิตมันดีขึ้น ผมรู้สึกเป็นคนนิ่งขึ้น มีตอบสนองต่ออะไรแบบคิดละเอียดมากขึ้น ระมัดระวังอารมณ์มากขึ้น”
การหายใจกับการนอน คือการปิด Switch สมองอย่างมีประสิทธิภาพ
“จริงๆ เวลาเราฝึกหายใจมันคือการอยู่กับปัจจุบัน หลักการของมันก็คือทำยังไงให้เราอยู่กับปัจจุบันให้ได้ พอเราฝึกแบบนี้มันก็ช่วยให้เราปล่อยวางสิ่งที่เรามีอยู่ในหัวก่อนหน้านั้น ก็ทำให้เครียดลดลง นอนหลับดีขึ้น ปัญหาการนอนไม่หลับในยุคปัจจุบันมักเกิดจากมันมีอะไรคิดเยอะ มีอะไรอยู่ในหัวเต็มไปหมด วางไม่ได้ ไม่ได้ปิด Switch ไม่ได้ การหายใจก็จะคล้ายๆ กับการฝึกปิด Switch สมองเราได้”
Health is Wealth: ปรัชญาของความมั่งคั่งที่แท้จริง
“แน่นอน ไม่มีอะไรสำคัญกว่าสุขภาพอีกแล้ว เพราะถ้าเราป่วย ต่อให้เรามีของมากมาย มีความสำเร็จสูงสุด เพราะว่าร่างกายกับจิตใจมันเชื่อมโยงกัน จิตใจร่างกายที่แข็งแรงก็ทำให้เรามีจิตใจที่เบิกบาน แล้วก็เอาพลังไปทำอะไรใหม่ๆ ได้อีกมากมาย ถ้าเราไม่แข็งแรง เรามีปัญหาสุขภาพ มันก็จะลดทอนศักยภาพของเราลง เพราะฉะนั้นสุขภาพเป็นสิ่งที่เป็นความมั่งคั่งที่สำคัญที่สุด”
จริงๆ เวลาเราฝึกหายใจมันคือการอยู่กับปัจจุบัน หลักการของมันก็คือทำยังไงให้เราอยู่กับปัจจุบันให้ได้
ข้อคิดฝึกลมหายใจที่เริ่มต้นง่ายๆ เพียง 10 นาทีต่อวัน
“สำหรับใครที่เผชิญกับภาวะ Burnout และความกดดันแนะนำลองฝึกสมาธิทุกวัน วันละสัก 10 นาที ไม่ได้ใช้เวลาเยอะ ก็ช่วยให้เราปล่อยวางได้ง่ายขึ้น ช่วยให้เราบริหารจัดการเรื่องราวในชีวิตได้ง่ายขึ้น มันจะทุกอย่างจะไม่ได้ดูหนักจนเกินไป อาจจะทำ Box Breathing ก็ได้ ง่ายที่สุด และมีหนังสือเล่มหนึ่งที่ดีมากชื่อภาษาไทยว่า ลมหายใจมหัศจรรย์ เป็นหนังสือที่ พูดเรื่อง Breathwork เรื่องอะไรมากมายเลย ในนั้นก็จะมีเทคนิค แล้วก็มีประโยชน์ของการหายใจต่างๆ ที่น่าสนใจเยอะครับ”
จะเห็นว่าการฝึกลมหายใจและเทคนิค Breathwork ตามแบบฉบับที่ รวิศ หาญอุตสาหะ ได้แบ่งปันคือหนึ่งในแนวทางที่จะช่วยให้ผู้อ่านสามารถนำไปจัดการความเครียด สร้างภาวะผู้นำยุคใหม่ที่แข็งแกร่งทั้งทางความคิดและจิตใจ รวมถึงการพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น เพื่อให้พร้อมรับมือกับทุกความท้าทายในโลกธุรกิจที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ดังที่เขาได้กล่าวไว้ว่า “สุขภาพเป็นสิ่งที่เป็นความมั่งคั่งที่สำคัญที่สุด”
สำหรับแนวคิดและเคล็ดลับดีๆ เพื่อสุขภาพกายและใจที่ยั่งยืน ท่านสามารถติดตามบทความในซีรีส์ The Secrets of Longevity จาก UOB Privilege Banking ได้ในตอนต่อไป
