ในยุคที่ความไวของเทคโนโลยีดิจิทัลเข้ามาเปลี่ยนโลก รวมทั้งอุตสาหกรรมการถ่ายภาพให้กลายเป็นดิจิทัล ทว่าสำหรับช่างภาพชาวญี่ปุ่นวัย 79 ปี โนบุโยชิ อารากิ (Nobuyoshi Araki) โลกของเขากลับถูกหยุดไว้ด้วยเสียงลั่นชัตเตอร์ของกล้องฟิล์มตัวโปรด ด้วยเหตุผลที่ว่า “มนุษย์ต้องมีแสง เงา ชีวิตมีมืด มีสว่าง และหลายครั้งที่ชีวิตก็ยังต้องการการรอคอย” 

นอกจากความหลงใหลในกล้องฟิล์ม อารากิยังลุ่มหลงในการบันทึกภาพเรือนร่างของหญิงสาว ที่ต่อให้ไม่เปล่าเปลือยก็ต้องมีความท้าทายสังคม โดยเฉพาะสังคมญี่ปุ่นอยู่ไม่น้อย ภาพของหญิงสาวหน้าตาอ่อนหวานในชุดกิโมโนที่นั่งแหกขาท้าทายสายตาให้มองตามรอยแหวกของเนื้อผ้าลึกเข้าไปข้างใน ภาพภรรยาของเขาตอนถึงจุดสุดยอด ภาพเหล่าโสเภณีในกรุงโตเกียว ภาพการพันธนาการเรือนร่างหญิงสาวด้วยเชือกแทนการโอบกอดด้วยความรัก… นั่นแหละคือลายเซ็นของอารากิที่ทำให้ฝั่งเฟมินิสต์และสังคมอุดมศีลธรรมต้องเต้นผ่าว 

ช่างภาพชาวญี่ปุ่นวัย 79 ปี โนบุโยชิ อารากิ 

การตีความภาพถ่ายของอารากิไปในทางมองเพศหญิงเป็นวัตถุทางเพศย่อมเป็นสิ่งที่อารากิหลีกเลี่ยงไม่ได้ ทว่าหลังจากที่ THE STANDARD POP ได้มีโอกาสคุยกับ ฮิซาโกะ โมโตโอะ คิวเรเตอร์ผู้ร่วมงานกับอารากิมาร่วม 30 ปี ฮิซาโกะกลับมองว่าทุกภาพที่อารากิได้ถ่ายทอดออกมาล้วนแสดงออกถึงความเคารพในผู้หญิงไม่น้อยกว่าฝั่งเฟมินิสต์ที่ลุกขึ้นมาตั้งคำถามกับภาพนู้ดของเขาเสียอีก

“แน่นอนว่างานของอารากิมีความอีโรติกอยู่ในนั้น แต่สำหรับความคิดหลักของอารากิ ภาพเหล่านี้คือการเคารพต่อผู้หญิง อารากิเพียงแค่อยากนำเสนอมุมมองของผู้หญิงในอีกแบบหนึ่งที่โลกอาจจะไม่คุ้นเคยหรือไม่ได้เห็นมากนัก ถ้ามองในสายตาเฟมินิสต์ก็อาจจะมองอีกมุมหนึ่ง แต่ว่าถ้าในมุมมองของอารากิ งานของเขากำลังสนับสนุนความเป็นเฟมินิสต์ด้วยการบอกว่าผู้หญิงก็มีสิทธิ์ที่จะแสดงออกแบบนี้ได้ ฉันอยากถ่ายรูปเปลือยแบบนี้ ทำไมผู้หญิงจะทำไม่ได้ล่ะ”

ฮิซาโกะ โมโตโอะ คิวเรเตอร์ผู้ร่วมงานกับอารากิมาร่วม 30 ปี

ตลอดการสนทนา ฮิซาโกะมักจะเอ่ยถึงความสุภาพต่อผู้หญิงของอารากิอยู่ตลอด ฮิซาโกะเปรียบเทียบอารากิไว้ว่าเหมือนผู้ชายที่หลุดมาจากยุคเอโดะ เป็นผู้ชายที่สุภาพ เคร่งครัดเรื่องวัฒนธรรม รักภรรยา พ่อ แม่ และแมวของเขาที่ตายไปมาก 

“แม้หลายคนจะมองว่าผลงานของเขามีความรุนแรงไปบ้าง แต่โดยส่วนตัวแล้วอารากิมีความ Pure มีความเป็นเด็กอยู่ในตัวสูงมาก การถ่ายภาพของเขาทุกครั้งจึงเหมือนการกระโจนเข้าไปในสนามเด็กเล่นที่มีแต่ความสนุก เหมือนเด็กที่กำลังเล่นของเล่น ไม่มีกรอบใดๆ มากำหนดมุมมอง เวลาทำงานอารากิจะเป็นคนสนุกสนาน นั่นก็เพราะอารากิพูดอยู่เสมอเลยว่า ถ้าชีวิตเราไม่สนุกเสียแล้ว งานจะออกมาสนุกไม่ได้หรอก นั่นจึงทำให้ทุกคอลเล็กชันของเขาเดาไม่ได้เลยว่าจะออกมาในรูปแบบไหน คอลเล็กชันต่อไปจะเป็นอย่างไร ซึ่งถ้าเทียบกับศิลปินทั่วๆ ไปที่เมื่อดังแล้วก็อาจจะผลิตแต่งานซ้ำๆ ออกมาให้เป็นเหมือนแบรนด์ของตัวเอง แต่ของอารากิไม่เลย เขาจะคิดงานใหม่ๆ ออกมา ใส่แนวคิดใหม่ๆ บางครั้งมีการเพนต์ มีเครื่องมือใหม่ๆ เข้าไปในฉาก ความใหม่แบบนี้ทำให้คิวเรเตอร์ที่ทำงานร่วมกันต้องพัฒนาตัวเองตามไปด้วย”

สำหรับคอลเล็กชันใหม่ร่วม 30 ภาพ ที่นำมาจัดแสดงครั้งแรกในเมืองไทยในชื่อนิทรรศการ ‘Life by Film by Nobuyoshi Araki’ นั้นก็มีความใหม่ในเรื่องของมุมมองที่ล่วงเข้าวัย 79 ปี เป็นวัย 79 ปีที่ต้องผ่านความตายของพ่อ แม่ ภรรยา และแมวที่เขารัก รวมทั้งเขายังต้องเผชิญกับมะเร็งต่อมลูกหมาก การสูญเสียการมองเห็นของตาขวา และการทำงานของหัวใจที่ผิดปกติ 

“ทุกวันนี้อารากิยังคงหยิบกล้องฟิล์มออกไปถ่ายภาพแทบทุกวัน เขาเคยบอกว่ายิ่งแก่ รูปยิ่งออกมาดี เมื่อเราเริ่มรู้ตัวว่าเข้าใกล้ความตายมากเท่าไร เราจะเรียนรู้ที่จะพอเพียง และละเอียดอ่อนกับความสวยงามในการมีชีวิตมากขึ้น จริงๆ แล้วอารากิไม่ได้ถ่ายแต่ภาพอีโรติก ธีมของชีวิตและความตายมีให้เห็นในงานของอารากิมาตลอด เพียงแต่ก่อนหน้าที่เขาจะไม่สบาย ภาพถ่ายของเขาจะให้ความรู้สึกว่ามีความน่ากลัว ความที่ตัวเขาเองแข็งแรงก็ทำให้สามารถพูดถึงความตายได้เป็นเรื่องปกติ แต่ทันทีที่ตัวเองรู้สึกไม่สบายใกล้ความตายขึ้นมา กลายเป็นว่าเขาอยากถ่ายภาพให้เห็นถึงความสวยงาม เห็นความสุขของชีวิตมากขึ้น”

จริงอย่างที่ฮิซาโกะว่าไว้ เพราะในงาน Life by Film by Nobuyoshi Araki นั้นมีความอ่อนโยนกว่างานในช่วงชีวิตที่ผ่านมาเป็นอย่างมาก แน่นอนว่าภาพอีโรติกและภาพเปลือยเปล่าของสาวๆ ยังคงเป็นเหมือนซิกเนเจอร์ของเขาที่ไม่พลาดนำมาจัดแสดง โดยครั้งนี้เขาได้ประกาศรับสมัครผู้หญิงที่แต่งงานแล้วเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของภาพ นอกจากนี้ยังมีรูปแมวแทนความคิดถึงแมวที่ตายไป และยังมีมุมมองของความตายอันสวยงาม ซึ่งสั่งสมมาจากประสบการณ์ชีวิตของปรมาจารย์ด้านภาพถ่าย ผู้มักจะยั่วให้ต่อมศีลธรรมตั้งคำถามกลับมาได้เสมอ

ภาพ: ศรัณยู นกแก้ว และ นกแก้ว

พิสูจน์อักษร: พรนภัส ชำนาญค้า