ภาวะตับอักเสบไม่ทราบสาเหตุระบาดในเด็ก เรารู้อะไรแล้วบ้าง

ล่าสุดประเทศญี่ปุ่นรายงานผู้ป่วยสงสัยภาวะนี้ 1 ราย นับเป็นรายแรกของเอเชีย หลังจากเมื่อวันที่ 23 เมษายน 2565 องค์การอนามัยโลกประกาศเฝ้าระวังการระบาดของภาวะ ‘ตับอักเสบเฉียบพลันโดยไม่ทราบสาเหตุ’ (Acute Hepatitis of Unknown Origin) ในเด็กอายุน้อย ซึ่งมีรายงานจาก 12 ประเทศทั่วโลก ส่วนใหญ่พบในสหราชอาณาจักร ทวีปยุโรป และสหรัฐอเมริกา

โดยเด็กจะมีอาการปวดท้อง ถ่ายเหลว อาเจียน ตัวและตาเหลือง ประมาณ 1 ใน 10 รายจำเป็นต้องได้รับการปลูกถ่ายตับ และเสียชีวิตแล้ว 1 ราย เรารู้อะไรบ้างเกี่ยวกับภาวะนี้

ภาวะตับอักเสบคืออะไร

ภาวะตับอักเสบเฉียบพลัน (Acute Hepatitis) คือการที่มีการทำลายของเซลล์ตับอย่างเฉียบพลัน ผู้ป่วยจะมีอาการทางเดินอาหาร ได้แก่ ปวดท้อง ท้องเสีย อาเจียน ก่อนจะมีภาวะตับอักเสบเฉียบพลันรุนแรง ตัวและตาเหลือง เมื่อตรวจเลือดจะพบค่าเอนไซม์ตับเพิ่มขึ้น หากเกิดจากการติดเชื้ออาจมีไข้ร่วมด้วย สำหรับสาเหตุของภาวะตับอักเสบที่พบบ่อยในเด็ก ได้แก่

การติดเชื้อไวรัส เช่น ไวรัสตับอักเสบ
การติดเชื้อแบคทีเรียหรือพยาธิ
ยาบางชนิด เช่น ยาพาราเซตามอลเกินขนาด ยากันชัก
สารพิษ เช่น คาร์บอนเตตระคลอไรด์ (น้ำยาทำความเย็นหรือทำความสะอาด)
ภูมิคุ้มกันต้านตนเองหรือโรคทางพันธุกรรม

สถานการณ์ในภาพรวม

ข้อมูลจากองค์การอนามัยโลก ณ วันที่ 21 เมษายน 2565 พบรายงาน ‘ตับอักเสบเฉียบพลันโดยไม่ทราบสาเหตุ’ อย่างน้อย 169 ราย จากทั้งหมด 12 ประเทศ ได้แก่ สหราชอาณาจักร 114 ราย, สเปน 13 ราย, อิสราเอล 12 ราย, สหรัฐอเมริกา 9 ราย, เดนมาร์ก 6 ราย, ไอร์แลนด์ น้อยกว่า 5 ราย, เนเธอร์แลนด์ 4 ราย, อิตาลี 4 ราย, นอร์เวย์ 2 ราย, ฝรั่งเศส 2 ราย, โรมาเนีย 1 ราย และเบลเยียม 1 ราย

ส่วนที่ญี่ปุ่นมีรายงานตามข่าวของสำนักข่าวต่างประเทศว่าพบผู้ป่วยสงสัยภาวะนี้ (Probable Case) จำนวน 1 ราย เมื่อวันที่ 25 เมษายน 2565 ที่ผ่านมา นับเป็นรายแรกของทวีปเอเชีย

ผู้ป่วยทั้งหมดมีอายุระหว่าง 1 เดือน – 16 ปี แต่ส่วนใหญ่เป็นเด็กอายุต่ำกว่า 10 ปี ที่ไม่มีโรคประจำตัว เด็ก 17 ราย (ประมาณ 10%) จำเป็นต้องได้รับการปลูกถ่ายตับ และเสียชีวิต 1 ราย ส่วนใหญ่มีอาการทางเดินอาหารและไม่มีไข้ ตรวจไม่พบการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ (ไวรัสตับอักเสบ เอ, บี, ซี, ดี และอี) และไม่พบว่าผู้ป่วยมีประวัติการเดินทางไปต่างประเทศ

สำหรับสหราชอาณาจักรที่พบผู้ป่วยเป็นส่วนใหญ่ในขณะนี้กำลังมีการระบาดของเชื้ออะดิโนไวรัส (Adenovirus) อย่างมีนัยสำคัญจากการตรวจอุจจาระของเด็ก ซึ่งก่อนหน้านี้พบการระบาดของไวรัสนี้ในระดับต่ำมากช่วงที่มีการระบาดของโควิด เช่นเดียวกับในเนเธอร์แลนด์ สำหรับสมมติฐานเรื่องผลข้างเคียงจากการฉีดวัคซีนเป็นไปได้น้อยเพราะเด็กส่วนใหญ่ยังไม่ได้รับวัคซีน

ถึงแม้การติดเชื้ออะดิโนไวรัสจะเป็นสมมติฐานที่เป็นไปได้มากที่สุด เพราะเด็กไม่มีภูมิคุ้มกันในช่วงที่ผ่านมา แต่ไวรัสชนิดนี้มักไม่ก่อให้เกิดอาการรุนแรง โดยเฉพาะสายพันธุ์ 41 ที่สงสัย ผู้ป่วยจะมีอาการถ่ายเหลว อาเจียน และไข้ ร่วมกับอาการทางเดินหายใจ และทำให้เกิดภาวะตับอักเสบในเด็กที่มีโรคประจำตัวเป็นภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง ในขณะที่เด็กทั่วไปจะไม่รุนแรงถึงขั้นตับอักเสบ

อาการที่ต้องเฝ้าระวัง

สำนักงานความมั่นคงด้านสุขภาพของสหราชอาณาจักร (UKHSA) กำลังสอบสวนโรคเพื่อหาความเชื่อมโยงระหว่างเชื้ออะดิโนไวรัสกับผู้ป่วยที่พบในประเทศ โดยกำหนดอาการของภาวะตับอักเสบ ดังนี้

ตาหรือตัวเหลือง
ปัสสาวะสีเข้ม
อุจจาระสีซีด
คันตามผิวหนัง
ปวดกล้ามเนื้อและข้อ
ไข้สูง
รู้สึกไม่สบาย
รู้สึกเหนื่อยผิดปกติตลอดเวลา
เบื่ออาหาร
ปวดท้อง

การป้องกันเบื้องต้น

ผลการสอบสวนโรคเบื้องต้นในสหราชอาณาจักร พบการติดเชื้ออะดิโนไวรัสทั้งหมด 40 ราย จากผู้ป่วยทั้งหมด 53 ราย (75.5%) และการติดเชื้อโควิด 10 ราย จากผู้ป่วยทั้งหมด 60 ราย (16.7%) ดังนั้นคำอธิบายภาวะนี้คือการทำลายตับของไวรัสหรือจากภูมิคุ้มกัน และอาจมีปัจจัยร่วม เช่น ความเสี่ยงในการติดเชื้อเพิ่มขึ้น ไวรัสกลายพันธุ์รุนแรงเพิ่มขึ้น หรืออาจมีการติดเชื้อร่วมหรือสารพิษ

UKHSA แนะนำผู้ปกครองให้ป้องกันด้วยสุขอนามัยทั่วไป ได้แก่ การล้างมือ โดยดูแลให้เด็กล้างมือ และการไอจามปิดปาก เพื่อลดการระบาดของโรคติดเชื้อรวมถึงเชื้ออะดิโนไวรัส ซึ่งติดต่อผ่านละอองทางเดินหายใจ และแนะนำให้เด็กที่มีอาการเดินทางอาหาร เช่น อาเจียน ถ่ายเหลว ควรพักอยู่ที่บ้านและไม่ไปโรงเรียนหรือสถานรับเลี้ยงเด็กอนุบาลจนกว่าอาการจะดีขึ้นแล้ว 48 ชั่วโมง

อ้างอิง: