แม้น้ำจะเริ่มลดลงในหลายพื้นที่ของภาคใต้ แต่เหตุการณ์ครั้งนี้ยังไม่สิ้นสุดเลยแม้แต่น้อย ความเสียหายกำลังผุดชัดขึ้น ไม่ใช่หายไป
ช่วงหลังน้ำลด คือช่วงที่หนักที่สุด และเป็นตัวกำหนดว่าเมืองจะกลับมายืนได้เร็วแค่ไหน
ในมาตรฐานสากล ตั้งแต่ FEMA (สหรัฐ) WHO, UNDRR จนถึงญี่ปุ่นและเกาหลีใต้ งานใหญ่ที่ทุกประเทศต้องทำแบบมีระบบ เหมือนกันแทบทั้งหมด มีอยู่ 6 ประเภท
1. ความปลอดภัยชีวิต (Life Safety)
ตรวจไฟฟ้า โครงสร้าง ถนน สะพาน โรงเรียน อาคารสาธารณะ เพราะหลังน้ำลดคือช่วงที่เกิดอุบัติเหตุและไฟฟ้าช็อตมากที่สุดในโลก
2. ผู้สูญหาย–ผู้เสียชีวิต (Fatality & Missing Management)
ค้นหา กู้ร่าง พิสูจน์อัตลักษณ์ ซัปพอร์ตครอบครัว เรื่องนี้ต้องละเอียดอ่อนที่สุด ต้องทำอย่างเป็นระบบที่สุด ไม่เร่งรีบแบบไร้มาตรฐาน เพราะทุกครอบครัวสมควรได้รับความจริง ความเคารพ และความถูกต้อง
3. สุขภาพหลังน้ำลด (Public Health & Disease Control)
ควบคุมโรคจากน้ำเสีย ยุงลาย ผิวหนังอักเสบ อาหารปนเปื้อน โดย WHO ระบุว่า 7–14 วันหลังน้ำลดคือ ช่วงเสี่ยงสูงสุด
4. บ้านเรือน–ชุมชน–สาธารณูปโภค (Community & Housing Recovery)
ทำความสะอาด ซ่อมไฟ ซ่อมประปา เปิดถนน เปิดโรงเรียน ระบบน้ำทิ้ง น้ำเสีย ขยะล้นเมือง ต้องเร่งจัดการทันที
5. เศรษฐกิจท้องถิ่น–การทำมาหากิน (Economic Recovery)
เปิดตลาดชั่วคราว ซ่อมรถจมน้ำ เร่งเคลมประกันทั้งบ้านและธุรกิจ ช่วยฟื้นฟู SME โรงแรม ร้านค้าในเมืองเศรษฐกิจสำคัญ
6. ฟื้นฟูจิตใจ–ความหวังของคน (Mental & Social Recovery)
การช่วยฟื้นฟูสภาพจิตใจของเด็ก ครอบครัว ผู้สูงอายุ และเจ้าหน้าที่
ลดความเครียดหลังเหตุภัยพิบัติ และสร้างกิจกรรมให้ชุมชนเริ่มต้นใหม่อย่างมีพลัง
แม้ว่าภาครัฐจะมีบางมาตรการออกมาแล้ว เช่น เยียวยาเงินช่วยปลงศพผู้เสียชีวิต 2 ล้านบาท เงินช่วยเหลือเร่งด่วน 9,000 บาทต่อครัวเรือน การพักหนี้–ลดดอกเบี้ยเยียวยาผู้ประกันตน 50% ของรายได้ 6 เดือน การเร่งซ่อมระบบไฟ–ประปา–ถนน การลงพื้นที่ของ ปภ. มท. และหน่วยกู้ภัยอย่างต่อเนื่อง
แต่คำถามเชิงระบบยังจำเป็นอย่างยิ่ง นี่คือคำถามใหญ่ 5 ข้อ ที่ประชาชนต้องการคำตอบ
1. ใครคือ ‘ศูนย์บัญชาการฟื้นฟูหลังน้ำลด’ ของประเทศ
2. ระบบ ‘ข้อมูลเดียว’ อยู่ที่ไหน ถ้าไม่มี One Flood Data การฟื้นฟู 6 ด้านจะช้าโดยอัตโนมัติ
3. แผนป้องกันโรคหลังน้ำลดระดับจังหวัด–ประเทศอยู่ตรงไหน
4. เราจะฟื้นเศรษฐกิจหาดใหญ่ให้กลับมาทำมาหากินเร็วที่สุดอย่างไร เพราะเมืองเศรษฐกิจต้องการมาตรการเสริมเฉพาะทาง
5. แผนฟื้นฟูจิตใจของผู้คนอยู่ตรงไหน
ในช่วงที่ข้อมูลสับสนและประสานงานยาก ภาคประชาสังคมลุกขึ้นมาอย่างแข็งแรง
คุณสมบัติ บุญงามอนงค์ ทีมมูลนิธิกระจกเงา กับ ThaiPBS และเครือข่ายนักวิชาการ อาสาสมัคร ชุมชน ร่วมกันตั้ง War Room ภาคประชาชน แบ่งงานชัดเจน 11 ด้าน
ตั้งแต่การสื่อสาร การจัดระบบอาหาร การดูแลเด็ก สุขภาพจิต ขยะ ระบบอาสาสมัคร และแม้กระทั่งการจัดการศพ
นี่ไม่ใช่การทับซ้อนระบบรัฐ
แต่คือ คู่ขนานที่เติมเต็มช่องว่าง ในเวลาที่ประเทศต้องการมากที่สุด และคือรูปธรรมของความเข้มแข็งทางสังคมไทย ที่เกิดขึ้นทุกครั้งเมื่อเกิดวิกฤต
จากนี้ไป สิ่งที่เราต้องฟื้นฟู ไม่ใช่แค่บ้าน ร้านค้า ถนน หรือระบบสาธารณูปโภค แต่คือ ความหวัง ความมั่นคง และศักดิ์ศรีของผู้คน
นี่คือบททดสอบการฟื้นเมืองแบบเป็นระบบ นี่คือเวลาที่เราต้องฟื้นสังคมแบบร่วมมือกัน เพื่อให้ความสูญเสียครั้งนี้ไม่สูญเปล่า และให้ประเทศไทยเดินต่ออย่างแข็งแรงกว่าเดิม
