มีการเผยแพร่เอกสาร ‘แบบแจ้งการครอบครองที่ดิน (ส.ค.1)’ ของการรถไฟแห่งประเทศไทย ลงวันที่ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2498 แจ้งครอบครองพื้นที่เขากระโดง จังหวัดบุรีรัมย์ รวมเนื้อที่ 5,083 ไร่ โดยระบุในช่องสาเหตุการได้มาว่า ‘พระราชกฤษฎีกา’ แต่ไม่ปรากฏวัน เดือน ปี ที่ได้มา และระบุสภาพที่ดินเป็น ‘ทางรถไฟ’
ขณะที่ ส.ค.1 เป็นเพียงการแจ้งครอบครองเพื่อทำประโยชน์ ไม่ใช่หนังสือแสดงกรรมสิทธิ์ และไม่มีผลทำให้ผู้แจ้งได้กรรมสิทธิ์ในที่ดินโดยอัตโนมัติ ที่สำคัญ การแจ้งดังกล่าวเกิดขึ้นหลังจากกรมที่ดินประกาศให้ราษฎรที่ครอบครองและทำประโยชน์ในที่ดินมาก่อนวันที่ 14 ธันวาคม 2497 มาจดทะเบียนแจ้งสิทธิ ซึ่งประชาชนจำนวนมากในพื้นที่เขากระโดงได้แจ้ง ส.ค.1 ไว้แล้วตั้งแต่ปี 2497 ก่อนการรถไฟฯ จะมายื่นในปี 2498
ประเด็นนี้จึงถูกตั้งข้อสังเกตว่า หากการรถไฟฯ มีกรรมสิทธิ์มาตั้งแต่ปี 2462 ตามที่อ้าง เหตุใดต้องมาขอจด ส.ค.1 ซึ่งเป็นสิทธิที่กฎหมายออกแบบมาเพื่อราษฎร และเหตุใดจึงไม่สามารถระบุวัน เดือน ปี การได้มาของสิทธิตามพระราชกฤษฎีกาที่อ้างได้อย่างชัดเจน
ตามกฎหมาย หน่วยงานของรัฐจะได้กรรมสิทธิ์ในที่ดิน ต้องได้มาโดยการเวนคืนหรือการจัดซื้อ พร้อมแผนที่ท้ายพระราชกฤษฎีกาที่กำหนดเขตชัดเจน และต้องประกาศในราชกิจจานุเบกษาครบทั้ง 3 องค์ประกอบ ซึ่งในกรณีเขากระโดง การรถไฟฯ ไม่สามารถนำเอกสารครบทั้งสามองค์ประกอบนี้มาแสดงต่อคณะกรรมการสอบสวนตามมาตรา 61 แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน เพื่อให้มีมติเพิกถอนเอกสารสิทธิของประชาชนได้
เอกสาร ส.ค.1 ปี 2498 นี้จึงเป็นอีกหนึ่งหลักฐานสำคัญที่ทำให้ข้อพิพาทเรื่องสิทธิในที่ดินเขากระโดงยังคงต้องพิสูจน์กันในศาล ด้วยข้อเท็จจริงและหลักฐานครบถ้วน ไม่ใช่เพียงคำอ้างฝ่ายเดียว
ขณะที่ผ่านมาแล้วกว่า 10 วัน หลัง ภูมิธรรม เวชยชัย รองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย รักษาราชการแทนนายกรัฐมนตรี มีคำสั่งเพิกถอนสิทธิ แต่การรถไฟฯ ยังไม่ออกมาชี้แจง แม้จะอ้างรัฐเป็นเจ้าของที่ดินมาโดยตลอด
สำหรับ ส.ค.1 คือ แบบแจ้งการครอบครองที่ดิน ออกตามประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ. 2497 ให้ผู้ครอบครองและทำประโยชน์ในที่ดินมาก่อน 14 ธันวาคม 2497 มาจดแจ้งสิทธิ
ส.ค. 1 ไม่ใช่โฉนดหรือกรรมสิทธิ์ แต่เป็นหลักฐานยืนยันการครอบครอง สิทธิที่ได้คือ ใช้ประกอบการขอเอกสารสิทธิในอนาคต ขณะที่ข้อจำกัดคือ สามารถเพิกถอนได้หากรัฐพิสูจน์ได้ว่าที่ดินเป็นของรัฐหรือมีสิทธิผู้อื่นมาก่อน
