วันนี้ (26 ธันวาคม) ที่จังหวัดพังงา โครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ (UNDP) ร่วมมือกับกระทรวงมหาดไทย, กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย, สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ASEAN) และสหภาพยุโรป จัดงานรำลึกครบรอบ 20 ปีสึนามิในมหาสมุทรอินเดีย ในวันที่ 26-27 ธันวาคม 2567 เพื่อเป็นการรำลึกถึงผู้เสียชีวิตในเหตุการณ์สึนามิเมื่อปี 2547
นับเป็นเหตุภัยพิบัติที่สูญเสียมากที่สุดครั้งหนึ่งในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก โดยงานรำลึกนำผู้มีส่วนได้ส่วนเสียที่มีทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน ผู้เชี่ยวชาญ นักปฏิบัติการ และชุมชน มาหารือและส่งเสริมการเตรียมพร้อม ลดความเสี่ยง และรับมือกับภัยพิบัติใน 5 หัวข้อหลักคือ สาธารณสุขและเหตุฉุกเฉิน ระบบการเตือนภัยล่วงหน้า การวิจัยและนวัตกรรม การเตรียมพร้อมและรับมือกับภัยพิบัติอย่างครอบคลุม และเมืองที่สามารถตั้งรับกับภัยพิบัติ
มีกิจกรรมการวิ่งและเดินตามเส้นทางการรำลึกเหตุการณ์สึนามิ เพื่อรำลึกถึงผู้เสียชีวิตในเหตุการณ์สึนามิปี 2547 และสร้างความตระหนักเกี่ยวกับการสร้างความเข้มแข็งในการรับมือกับภัยพิบัติ, จัดเวทีเสวนาโดยวงเสวนาได้นำชุมชน เยาวชน และนักปฏิบัติการจากหลายภาคส่วนมาหารือร่วมกันในหัวข้อ ฟังเสียงจากชุมชน: พลังความร่วมมือสู่การจัดการภัยพิบัติอย่างมีส่วนร่วม
ประกอบด้วย สรณัฐ ลือโสภณ ผู้อำนวยการส่วนสนับสนุนการมีส่วนร่วม กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย, ปุณฑริกา เกื้อสกุล เลขานุการสมาคมคนพิการภูเก็ต, ทวิดา กมลเวชช รองผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร, พรรณราย จรุงการ ผู้อำนวยการโรงเรียนเกาะไม้ไผ่ จังหวัดพังงา และ ตะวัน ทรายอ่อน (เยาวชน ทีมอาสาสมัครในหมู่บ้าน ปัจจุบันฝึกงานอยู่ ปภ.จังหวัดพังงา)
โครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติเริ่มทำโครงการโรงเรียนเข้มแข็งเพื่อการเตรียมความพร้อมรับมือสึนามิในเอเชียแปซิฟิกตั้งแต่ปี 2560 โดยได้รับการสนับสนุนจากรัฐบาลญี่ปุ่น ที่มุ่งเน้นการสร้างความปลอดภัยของโรงเรียนที่ตั้งอยู่ในพื้นที่เสี่ยงภัยสึนามิ ร่วมกับกรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย, สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และสภากาชาดไทย โดยโครงการนี้พัฒนาแผนการอพยพสึนามิของโรงเรียนที่นำไปทดลองและซ้อมในโรงเรียน 209 โรงเรียนตามแนวชายฝั่ง รวมถึงการซ้อมอพยพสึนามิกับนักเรียน 7,593 คน และเจ้าหน้าที่โรงเรียน 471 คน
นอกจากนี้แผนการอพยพยังคำนึงการสื่อสารกับคนพิการทั้ง 7 ประเภทในเหตุฉุกเฉิน ซึ่งแผนอพยพสึนามิดังกล่าวพัฒนาเป็นคู่มือการอพยพสึนามิระดับชาติ ที่มีโรงเรียน 27,000 โรงเรียนนำไปปฏิบัติใช้ ในขณะที่ UNDP และรัฐบาลญี่ปุ่นสนับสนุนโรงเรียนมากกว่า 700 โรงเรียนใน 24 ประเทศในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก ซ้อมอพยพสึนามิและจัดการเรียนการสอนเกี่ยวกับภัยพิบัติกับนักเรียน ครู เจ้าหน้าที่ท้องถิ่น และชุมชน 218,800 คน
สำหรับเหตุการณ์สึนามิในวันที่ 26 ธันวาคม 2547 มีผู้เสียชีวิตมากกว่า 230,000 รายใน 14 ประเทศ โดยมีผู้เสียชีวิต 5,395 รายในประเทศไทย การสูญเสียจากเหตุการณ์นี้ยังนับเป็นหนึ่งในเหตุภัยพิบัติที่สร้างความเสียหายมากที่สุดในประวัติศาสตร์ โดยปัจจุบันมีผู้คนทั่วโลก 700 ล้านคนที่เสี่ยงกับสึนามิ
โอตากะ มาซาโตะ เอกอัครราชทูตญี่ปุ่นประจำประเทศไทย กล่าวว่า ญี่ปุ่นเองก็เคยประสบกับเหตุการณ์สึนามิในปี 2011 ซึ่งในสถานการณ์นั้นมีโรงเรียนแห่งหนึ่งที่สามารถอพยพนักเรียนทั้งหมดได้สำเร็จ เราเรียกเหตุการณ์นี้ว่า ‘ปาฏิหาริย์แห่งคามาอิชิ’
ความสำเร็จนี้ไม่ได้เกิดขึ้นเพียงเพราะพวกเขาปฏิบัติตามคำแนะนำ แต่เป็นเพราะพวกเขาสามารถปรับตัวและลงมือทำได้อย่างเหมาะสมตามสถานการณ์จริง โดยอาศัยความตระหนักรู้ในวิธีการตอบสนองทันทีหลังเกิดแผ่นดินไหว นักเรียนแต่ละคนจึงมีบทบาทสำคัญในการตัดสินใจอพยพไปยังพื้นที่สูงและปลอดภัยยิ่งขึ้นด้วยตัวเอง และเชื่อว่านี่คือบทเรียนสำคัญที่เราสามารถแบ่งปันให้กับประเทศไทยได้ และเป็นสิ่งที่เราได้ร่วมดำเนินการกับ UNDP ตลอดหลายปีที่ผ่านมา
“เรามุ่งเน้นเรื่องความปลอดภัยในโรงเรียน เพราะโรงเรียนเป็นสถานที่ที่เยาวชนส่วนใหญ่ใช้เวลาอยู่มากที่สุด ซึ่งต้องการคำแนะนำในสถานการณ์ฉุกเฉิน นอกจากนี้โรงเรียนยังเป็นหัวใจสำคัญของการพัฒนาชุมชน และเราไม่สามารถสูญเสียคนรุ่นใหม่ไปกับภัยพิบัติทางธรรมชาติที่รุนแรงได้อีก”
นีฟ คอลิเออร์-สมิธ ผู้แทนโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติประจำประเทศไทย กล่าวว่า หลังเหตุการณ์สึนามิ โลกแสดงถึงความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันผ่านการตอบสนองอย่างรวดเร็วเพื่อสนับสนุนประเทศที่ได้รับผลกระทบ รวมเป็นเงินทั้งสิ้น 1.35 หมื่นล้านดอลลาร์สหรัฐ โดยประมาณร้อยละ 40 มาจากการบริจาคของบุคคล ทรัสต์ และภาคเอกชน
นับเป็นการตอบสนองที่รวดเร็วที่สุดครั้งหนึ่งในประวัติศาสตร์ของการบรรเทาภัยพิบัติ จากการสนับสนุนของรัฐบาลญี่ปุ่น UNDP ผ่านสำนักงานใน 5 ประเทศที่ได้รับผลกระทบรุนแรงที่สุด ได้แก่ อินโดนีเซีย ไทย ศรีลังกา มัลดีฟส์ และอินเดีย ซึ่งตอบสนองอย่างทันท่วงทีต่อความต้องการเร่งด่วนของรัฐบาลและชุมชนในการช่วยชีวิตและลดความสูญเสียและความเสียหาย UNDP ไม่เพียงมุ่งมั่นสนับสนุนการฟื้นฟูเร่งด่วนเท่านั้น แต่ยังสร้างรากฐานสำหรับความเข้มแข็งในการรับมือภัยพิบัติในระยะยาวอีกด้วย
ทั้งนี้ โครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติทำงานผ่านโครงการระดับภูมิภาคเพื่อเสริมสร้างความยืดหยุ่นและความตระหนักรู้ของชุมชนผ่านกิจกรรมต่างๆ เช่น การซ้อมอพยพสึนามิ การปรับปรุงแผนฉุกเฉินของโรงเรียน และการบูรณาการแผนเหล่านี้เข้ากับกรอบการจัดการภัยพิบัติระดับชาติ ขณะนี้เรากำลังขยายความพยายามของเราโดยสนับสนุนให้ประเทศต่างๆ บูรณาการการเตรียมพร้อมรับมือสึนามิเข้ากับนโยบายระดับชาติและหลักสูตรโรงเรียน เพื่อให้มั่นใจว่าโรงเรียนและชุมชนทั้งหมดมีศักยภาพในการลดความเสี่ยงและเพิ่มความปลอดภัยในกรณีที่เกิดเหตุการณ์สึนามิ
