เจาะลึก แร่แรร์เอิร์ธยูเครน ทำไมทรัมป์ต้องการแลกกับความช่วยเหลือ

ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์แห่งสหรัฐอเมริกา ออกมาเปิดประเด็นถึงข้อตกลงที่จะให้สหรัฐฯ สามารถเข้าถึงสินแร่หายาก หรือ แรร์เอิร์ธ (Rare Earth) ของยูเครนได้ เพื่อเป็นการชดเชยที่สหรัฐฯ ใช้งบประมาณจำนวนมหาศาลช่วยเหลือยูเครนในห้วงสงครามที่ต้องต่อสู้กับการรุกรานเต็มรูปแบบของรัสเซีย

ทรัมป์กล่าวกับนักข่าวว่า เขาต้องการ ‘ความเท่าเทียม’ จากยูเครน โดยอ้างว่าสหรัฐฯ ให้งบสนับสนุนไปราว 3.75 แสนล้านดอลลาร์ตั้งแต่สงครามเปิดฉากขึ้น

ล่าสุดวานนี้ (22 กุมภาพันธ์) ทรัมป์กล่าวว่า “เรากำลังจะลงนามในข้อตกลง หวังว่าจะเกิดขึ้นในอีกไม่นาน” พร้อมย้ำว่า สหรัฐฯ ต้องการเรียกคืนเงินหลายพันล้านดอลลาร์ที่ได้ให้ความช่วยเหลือทางทหารแก่ยูเครนไป และกล่าวว่า สหรัฐฯ กำลังร้องขอแร่แรร์เอิร์ธ, น้ำมัน หรือ ‘อะไรก็ตามที่พวกเขาสามารถให้ได้’

และนี่คือสิ่งที่เรารู้เกี่ยวกับแรร์เอิร์ธของยูเครน

แร่ Rare Earth คืออะไร?

แร่แรร์เอิร์ธเป็นกลุ่มของโลหะหนัก 17 ชนิด ซึ่งเป็นธาตุในกลุ่มแลนธานอยด์ (Lanthanides) 15 ธาตุ และอีก 2 ธาตุในหมู่โลหะทรานซิชัน ได้แก่ สแกนเดียม (Scandium) และอิตเทรียม (Yttrium) ซึ่งพบได้ในเปลือกโลก

แต่ในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ความต้องการแร่เหล่านี้เพิ่มสูงขึ้น เนื่องจากมันเป็นองค์ประกอบสำคัญในการผลิตรถยนต์ไฟฟ้า โทรศัพท์มือถือ และอุปกรณ์ไฮเทคอื่นๆ

ข้อมูลจากสำนักงานสำรวจทางธรณีวิทยาแห่งสหรัฐฯ (USGS) ระบุว่า ในปี 2023 ทั่วโลกมีแร่แรร์เอิร์ธกระจายตัวอยู่ราว 110 ล้านเมตริกตัน

ขณะข้อมูลจากศูนย์ศึกษายุทธศาสตร์และนโยบายระหว่างประเทศในปี 2024 รายงานว่า จีนเป็นผู้ผลิตอันดับ 1 ซึ่งสกัดแร่ได้ราว 60% จากจำนวนทั้งหมด และมีปริมาณสำรองแร่เหล่านี้ราว 40% ของโลก ทำให้แทบจะเรียกได้ว่าจีนเป็นชาติที่ ‘เกือบผูกขาด’ แร่หายากนี้ โดยจีนยังได้ยื่นจดสิทธิบัตรหลายพันฉบับเกี่ยวกับเทคโนโลยีในการสกัดแร่แรร์เอิร์ธด้วย

สหรัฐฯ นำเข้าแร่แรร์เอิร์ธมากแค่ไหน

USGS ประเมินว่า มูลค่าของสารประกอบและโลหะของแร่ Rare Earth ที่สหรัฐฯ นำเข้ามาในปี 2023 อยู่ที่ราว 190 ล้านดอลลาร์ หรือลดลง 7% จากปีก่อนหน้า

ขณะที่ในปี 2024 สหรัฐฯ ต้องพึ่งพาการนำเข้าแร่แรร์เอิร์ธจาก จีน, มาเลเซีย, ญี่ปุ่น และเอสโตเนีย สูงถึง 80%

นอกจากแร่แรร์เอิร์ธทั้ง 17 ชนิดแล้ว สหรัฐฯ ยังกำลังมองหาแร่ธาตุสำคัญอื่นๆ เช่น ทังสเตน, เทลลูเรียม, ลิเธียม, ไทเทเนียม และอินเดียม

แร่แรร์เอิร์ธอยู่ตรงไหนในยูเครน

ยูเครนระบุว่าแร่แรร์เอิร์ธ และแร่ธาตุสำคัญอื่นๆ กระจายตัวอยู่ในสถานที่ 6 แห่งทั่วประเทศ

ในปี 2023 นิตยสาร Forbes ประมาณการว่าแหล่งแร่ของยูเครนมีมากถึง 1.11 แสนล้านตัน โดยส่วนใหญ่เป็นถ่านหินและแร่เหล็ก คิดเป็นมูลค่าราว 14.8 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ

อย่างไรก็ตาม มากกว่า 70% ของแหล่งแร่เหล่านี้อยู่ในแคว้นโดเนตสก์และลูฮานสก์ ทางตะวันออกของยูเครน ซึ่งถูกฝ่ายรัสเซียควบคุมไว้ได้บางส่วน นอกจากนี้ยังพบแร่ธาตุในเมืองดนิโปร ติดกับโดเนตสก์และซาปอริซเซีย ซึ่งขณะนี้กองทัพรัสเซียกำลังเดินหน้าทำการโจมตีในพื้นที่เหล่านั้น ส่วนคาบสมุทรไครเมียก็อุดมไปด้วยแร่ธาตุเช่นกัน แต่ถูกรัสเซียยึดครองไปในปี 2014

แม้จากข้อมูลที่กล่าวมาจะดูเหมือนว่าแผ่นดินของยูเครนอุดมไปด้วยแร่ธาตุสำคัญ แต่ยูเครนไม่ได้ทำการผลิตแร่แรร์เอิร์ธมานานหลายทศวรรษ ทำให้หลายฝ่ายตั้งข้อสงสัยเกี่ยวกับผลลัพธ์ของข้อตกลงที่อาจเกิดขึ้นระหว่างยูเครนและสหรัฐฯ อีกทั้งสงครามที่กำลังดำเนินอยู่ก็ทำให้ยากที่จะเข้าถึงแร่ในพื้นที่สำคัญ

ยูเครนว่าอย่างไร

ก่อนหน้านี้ ประธานาธิบดี โวโลดิเมียร์ เซเลนสกี ของยูเครน เคยกล่าวระหว่างการแถลงข่าวที่กรุงเคียฟว่า เขาหยิบยกประเด็นที่จะให้สหรัฐฯ เข้าถึงแรร์เอิร์ธของยูเครนได้ครั้งแรกเมื่อเดือนกันยายนที่ผ่านมา

โดยเซเลนสกีกล่าวว่า ยูเครนเปิดรับการลงทุนจากพันธมิตรที่ช่วยเหลือในการทำสงคราม “ทุกสิ่งสามารถพัฒนาได้ร่วมกับพันธมิตรของเรา ซึ่งช่วยเหลือยูเครนในการปกป้องแผ่นดินและขับไล่ศัตรูโดยอาศัยอาวุธ ทหาร และมาตรการคว่ำบาตรของพวกเขา นี่คือสิ่งที่ยุติธรรมอย่างแน่นอน” เขากล่าวเสริม

เซเลนสกียังกล่าวด้วยว่า ความคิดนี้เป็น ‘จุดสำคัญทางเศรษฐกิจ’ ในแผนการชัยชนะของเขาซึ่งได้ประกาศไปเมื่อปีที่แล้ว อันเป็นเส้นทางสู่การยุติสงครามที่ยาวนานเกือบสามปี

แต่ล่าสุดเมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมา เซเลนสกียืนยันว่าตนเองจะไม่ขายชาติ หลังปฏิเสธข้อเสนอของทรัมป์ที่เสนอให้สหรัฐฯ เข้าถึงแหล่งแร่จำนวนมากในยูเครน โดยทรัมป์กล่าวว่า เขาต้องการแร่ธาตุแรร์เอิร์ธมูลค่า 5 แสนล้านดอลลาร์จากยูเครน เพื่อแลกกับการสนับสนุนจากสหรัฐฯ

เซเลนสกีกล่าวว่า ข้อเสนอของทรัมป์ไม่ให้การรับประกันด้านความมั่นคงแก่ยูเครน และความช่วยเหลือจากวอชิงตันยังห่างไกลจากตัวเลข 5 แสนล้านดอลลาร์ที่ทรัมป์ว่าไว้ และย้ำว่าการพูดคุยเรื่องข้อตกลงดังกล่าว “ไม่ใช่การสนทนาที่จริงจัง ผมไม่สามารถขายชาติของเราได้”

ผู้นำยูเครนกล่าวด้วยว่า สหรัฐฯ ได้มอบความช่วยเหลือให้แก่ประเทศของตนในด้านอาวุธมูลค่า 6.7 หมื่นล้านดอลลาร์ และอีก 3.15 หมื่นล้านดอลลาร์ในการสนับสนุนงบประมาณโดยตรงตลอดระยะเวลาเกือบ 3 ปีที่ผ่านมา ซึ่งแตกต่างจากตัวเลขที่ทรัมป์อ้างไว้

รัสเซียว่าอย่างไร

โฆษกของเครมลิน ดมิทรี เปสคอฟ กล่าวว่า คำพูดของทรัมป์แสดงให้เห็นว่า ยูเครนจำเป็นต้อง ‘ซื้อความช่วยเหลือ’

“มันหมายความว่าจะไม่มีความช่วยเหลือฟรีๆ หรือความช่วยเหลือในรูปแบบอื่นๆ อีกต่อไป แต่ความช่วยเหลือจะมาในเชิงพาณิชย์” อีกทั้งยังกล่าวด้วยว่า อาจจะดีกว่าถ้าสหรัฐฯ ‘ไม่ให้ความช่วยเหลือแก่ยูเครนเลย’

ภาพ: FoxPictures via ShutterStock, REUTERS / Craig Hudson, REUTERS / Thomas Peter

อ้างอิง: