ในช่วงที่ผ่านมา เสียงเรียกร้องในประเทศไทยให้มีการจัดหาวัคซีนชนิด mRNA เข้ามาใช้งานในประเทศเป็นวัคซีนหลัก เรียกร้องวัคซีน Pfizer-BioNTech ให้กับบุคลากรด่านหน้า รวมไปถึงการจับตาการนำเข้าวัคซีนทั้งของ Pfizer-BioNTech และ Moderna โดยภาคเอกชน กลายเป็นเสียงที่ดังและส่งแรงกดดันมากขึ้นเรื่อยๆ
เราจึงพาไปดูตัวอย่างสถานการณ์ที่แตกต่าง 2 ประเทศในอาเซียนอย่างสิงคโปร์และเวียดนาม ที่จัดซื้อวัคซีนของ Pfizer-BioNTech ไปเรียบร้อยแล้ว ว่ากว่าจะได้วัคซีนตัวนี้มา พวกเขาผ่านกระบวนการ พบปัญหา และมีวิธีการตัดสินใจอะไรมาบ้าง
เริ่มต้นที่สิงคโปร์ที่ยังไม่เข้าปี 2021 ก็เป็นชาติแรกในเอเชียที่ได้รับการจัดส่งวัคซีน Pfizer-BioNTech เมื่อวันที่ 21 ธันวาคม 2020 หลังจากอนุมัติให้ใช้วัคซีนชนิดดังกล่าว 1 สัปดาห์ก่อนหน้านั้น
เดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา สำนักข่าว The Strait Times ของสิงคโปร์ เผยแพร่บทสัมภาษณ์ ดร.เบนจามิน ซีท ประธานคณะกรรมการคัดเลือกวัคซีนของสิงคโปร์ ที่ระบุเบื้องหลังการจัดหาวัคซีนว่า พวกเขาตระหนักได้จากการเพิ่มขึ้นของจำนวนผู้ติดเชื้อรายใหม่ในหอพักคนงานต่างชาติ ที่ทำให้มีผู้ติดเชื้อมากกว่า 54,500 รายในเดือนเมษายน 2020 การระบาดในกลุ่มผู้พักอาศัยในหอพักทำให้สื่อต่างชาติอย่าง BBC เคยสะท้อนไว้ว่า คนทำงานบางส่วนถูกล็อกดาวน์อย่างเข้มข้นภายใต้ภาวะการอยู่อาศัยที่ไม่สู้ดีนัก
ดร.ซีท เล่าว่า ผลการตัดสินใจคือ “ทันทีที่มีวัคซีนที่มีประสิทธิภาพ สิงคโปร์ควรเข้าถึงวัคซีนเหล่านี้ได้” มีการตั้งคณะกรรมการที่มีสมาชิก 18 คนจากหลากหลายความเชี่ยวชาญ อาทิ ผู้เชี่ยวชาญด้านภูมิคุ้มกันวิทยา ผู้เชี่ยวชาญจากบริษัทยาที่มีประสบการณ์ด้านการพัฒนาและผลิตยา เป็นต้น เขาบอกว่า การเลือกวัคซีนทำให้เกิดภาระงานอันหนักหน่วง การอ่านเอกสารนับพันหน้า ตลอดจนการติดต่อไปยังบริษัทวัคซีนเพื่อขอข้อมูลเพิ่มเติม
เขายังบอกอีกว่า พวกเขาตัดสินใจตีวงของชนิดวัคซีนที่น่าจะมีประสิทธิภาพมากกว่าให้เหลือเพียง 4 ชนิด ได้แก่ วัคซีนชนิด mRNA, ไวรัลเวกเตอร์, เชื้อตาย, และโปรตีนซับยูนิต และจนถึงขณะนี้สิงคโปร์มีการนำวัคซีนเข้ามาแล้ว 3 ตัว ได้แก่ วัคซีนของ Pfizer-BioNTech, Moderna และ Sinovac
“เราตระหนักว่าเราไม่สามารถหวังพึ่งพาเฉพาะวัคซีนชนิดใดชนิดหนึ่งได้ ดังนั้นเราจึงต้องการวัคซีนชนิดเก่าบางตัวและชนิดใหม่บางตัว เรายังพิจารณาในแง่ของความตรงต่อเวลาว่าวัคซีนตัวไหนจะมาเร็วกว่ากัน” ดร.ซีท ระบุ เขายังกล่าวด้วยว่า แม้จะต้องการวัคซีนที่ ‘มาเร็ว’ แต่ทีมงานของเขารู้ว่าตัวที่มาเร็วสุดอาจไม่ใช่ตัวที่ดีที่สุด ดังนั้นพวกเขาจึงตัดสินใจเลือกตัวที่มีแนวโน้มจะ ‘มาเร็ว’ และตัวที่พวกเขา ‘คิดว่าคงจะดี’
ดร.ซีท บอกว่า สิ่งที่ทำให้เขาประหลาดใจก็คือ วัคซีนที่มาตัวแรกกลับกลายเป็นวัคซีนที่ดีกว่าตัวอื่นๆ ในแง่ของประสิทธิภาพ ซึ่งเขาอ้างถึงประสิทธิภาพ (Efficacy) ของวัคซีนชนิด mRNA ทั้ง Moderna และ Pfizer-BioNTech และพวกเขาเองก็ยังไม่รู้ถึงระดับประสิทธิภาพนี้ในวันที่สิงคโปร์จ่ายเงินดาวน์เพื่อชำระค่าวัคซีนล่วงหน้าด้วยซ้ำ
เมื่อคณะกรรมการสามารถเข้าถึง ‘บุคคลที่ถูกต้อง’ สำหรับการติดต่อในบริษัทวัคซีนแต่ละบริษัท ซึ่งพวกเขาหามาจากเครือข่ายที่มีทั่วโลก และมีการเซ็นสัญญาไม่เปิดเผยข้อมูลกันไปแล้ว คณะกรรมการก็สามารถพูดคุยกับบุคคลระดับสูงของโครงการพัฒนาวัคซีน อาทิ หัวหน้าเจ้าหน้าที่การแพทย์ นักวิทยาศาสตร์ หรือผู้ทำการทดสอบทางคลินิก และหากจำเป็น เจ้าหน้าที่ของหน่วยงานกำกับดูแลในสิงคโปร์ก็สามารถไปเยี่ยมแหล่งผลิตเพื่อตรวจสอบคุณภาพในกระบวนการผลิตได้ ดร.ซีท ยืนยันว่า ก่อนจะตัดสินใจใดๆ ทีมของเขาจะพิจารณาข้อมูลทางวิทยาศาสตร์อย่างลึกซึ้ง ซึ่งรวมถึงผลการทดลองในสัตว์ด้วย นอกจากนี้กระบวนการขนส่งก็ต้องถูกพิจารณาเช่นกัน แต่สำหรับวัคซีน Pfizer-BioNTech การนำเข้าและเก็บรักษาที่อุณหภูมิ -70 องศาเซลเซียส ไม่ใช่ปัญหาของสิงคโปร์
อย่างไรก็ตาม ข้อตกลงการชำระเงินล่วงหน้านั้นเกี่ยวข้องกับการชำระเงินหลายครั้งเมื่อถึงช่วงเวลาสำคัญต่างๆ ซึ่งหากในที่สุดแล้ววัคซีนพัฒนาไม่สำเร็จ เงินที่จ่ายไปก็จะสูญเปล่า แต่หากการพัฒนาวัคซีนประสบความสำเร็จ สิงคโปร์ก็จะมั่นใจได้ว่าจะได้รับวัคซีนบางตัวตั้งแต่เนิ่นๆ
สิงคโปร์ลงนามข้อตกลงจัดซื้อวัคซีน Pfizer-BioNTech ในเดือนสิงหาคม 2020 และวัคซีน Pfizer-BioNTech ล็อตแรกของสิงคโปร์ก็จัดส่งมาถึงเมื่อวันที่ 21 ธันวาคม 2020 นับเป็นเวลาราว 11 เดือนหลังจากวันที่พบโควิดเป็นครั้งแรกในสิงคโปร์ และตามที่ ดร.ซีท ระบุไว้ในเดือนกุมภาพันธ์ สิงคโปร์เองก็ยังมีการหารือกับบริษัทวัคซีนอื่นอยู่ ซึ่งเป็นแผนฉุกเฉินหากมีการหยุดชะงักหรือความล่าช้าในการจัดส่งวัคซีน หรือแม้แต่ความจำเป็นที่ต้องมีวัคซีนเข็มกระตุ้น นอกจากนี้ยังมีรายงานว่า BioNTech เตรียมตั้งศูนย์ภูมิภาคและโรงงานในสิงคโปร์ โดยส่วนของโรงงานคาดว่าจะเริ่มดำเนินงานได้ในปี 2023
แต่ทั้งนี้ ใช่ว่าสิงคโปร์จะไม่มีปัญหาในเชิงกระบวนการเลย เราสืบค้นย้อนหลังและพบว่า เคยมีรายงานปรากฏในสื่อทั้งในและต่างประเทศว่ามีการแสดงความกังวลถึงปริมาณวัคซีนที่จัดหาเข้ามายังสิงคโปร์ได้อย่างจำกัด แม้รายงานดังกล่าวจะไม่เจาะจงชนิดวัคซีน ทว่า ก็มีรายงานที่ชัดเจนอย่างน้อย 1 ครั้ง ว่าสิงคโปร์ประสบกับภาวะชะงักงันในระยะสั้นๆ ภายหลังจาก Pfizer ปิดโรงงานเพื่อปรับปรุงการผลิต ซึ่งส่งผลกระทบต่อการจัดหาวัคซีน Pfizer-BioNTech มาใช้เช่นกัน
มาที่อีกหนึ่งประเทศอย่างเวียดนามที่เพิ่งจะประกาศการได้รับวัคซีนจาก Pfizer อีก 20 ล้านโดส เพิ่มเติมจากที่ลงนามสั่งซื้อไปก่อนหน้าจำนวน 31 ล้านโดส เวียดนามถูกตั้งข้อสังเกตถึงความคืบหน้าในการฉีดวัคซีนให้กับประชาชนที่ค่อนข้างช้า สำนักข่าว Bloomberg รายงานโดยอ้างบทความจากเว็บไซต์ของรัฐบาลเวียดนามที่ไม่ได้อ้างอิงเจ้าหน้าที่รายใด ระบุว่า เวียดนามมีการเจรจากับผู้ผลิตวัคซีน (ซึ่งตามรายงานไม่ได้ระบุว่าเป็นรายใด) มาตั้งแต่เดือนพฤษภาคม 2020 แต่บทความดังกล่าวก็ระบุเช่นกันว่า “เวียดนามได้แสดงให้เห็นถึงความช้าใน ‘การแข่งขัน’ ในการได้มาซึ่งวัคซีน เนื่องจากปัญหาที่เกี่ยวข้องกับกลไก นโยบาย ขั้นตอนอันยุ่งยาก และแม้แต่ความกลัวในความรับผิดชอบ”
ย้อนกลับไปเมื่อพฤศจิกายนปีที่แล้ว Reuters รายงานคำกล่าวของ หวูดึ๊กดาม รองนายกรัฐมนตรี และหัวหน้าคณะทำงานด้านโควิดของเวียดนาม ในวันที่เวียดนามลงทะเบียนซื้อวัคซีนจากรัสเซียไปแล้วราว 50-150 ล้านโดส กำลังจะซื้อวัคซีนจากสหราชอาณาจักร มีวัคซีนของเวียดนามเองที่อยู่ระหว่างการพัฒนาภายในประเทศ และยืนยันว่าจะใช้กลยุทธ์ที่มีอยู่ในขณะนั้นรับมือกับโควิด เขากล่าวว่า วัคซีนเป็นเรื่องของอนาคต “อุปสงค์สูงกว่าอุปทานมาก และเราต้องจ่ายเงินมัดจำจำนวนมากเพื่อรักษาตำแหน่งของเรา ซึ่งผมมองว่ามีความเสี่ยงสูงและเป็นการเสียเงินและเวลา” ขณะนั้นสำนักข่าวต่างประเทศรายงานว่า เวียดนามได้รับการชื่นชมจากการรับมือกับการระบาดของโควิดภายในประเทศ
เวลาผ่านไป ในเดือนธันวาคม 2020 – มกราคม 2021 รายงานของสื่อเริ่มระบุว่า เวียดนามกำลังเจรจากับผู้ผลิตรายอื่นๆ ต่อมาในเดือนกุมภาพันธ์ Reuters ก็รายงานว่า เวียดนามจะจัดหาวัคซีนผ่านโครงการ COVAX และเพียงไม่ถึงเดือนต่อมา หน่วยงานด้านยาของเวียดนามได้ขอให้ผู้นำเข้าหลายรายพยายามจัดหาวัคซีนจากหลายแหล่ง ทั้ง AstraZeneca, Pfizer, Johnson & Johnson, Sputnik V, Moderna และ Sinovac ให้เร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ และรัฐบาลยอมรับผ่านแถลงการณ์ว่าการจัดหาวัคซีนได้รับผลกระทบจากการพัฒนาอันซับซ้อนของโควิด
เกี่ยวกับวัคซีน Pfizer-BioNTech ในเวียดนามนั้น เมื่อพยายามสืบค้นย้อนหลัง เราพบรายงานข่าวจาก Bloomberg ที่อ้างอิงว่า ทางการเวียดนามอยู่ในการเจรจากับ Pfizer แล้วตั้งแต่เดือนธันวาคมปีที่แล้วเป็นอย่างน้อย ซึ่งเป็นจังหวะเดียวกับที่เวียดนามลงนามข้อตกลงสั่งซื้อวัคซีน Oxford-AstraZeneca จากนั้นในเดือนมีนาคมก็มีรายงานจากสื่อท้องถิ่นอีกว่าการเจรจายังคงดำเนินอยู่ และ Pfizer อาจจะจัดหาวัคซีนให้เวียดนามได้ 30 ล้านโดสภายในปี 2021
มาถึงกลางเดือนพฤษภาคมมีรายงานจากสื่อท้องถิ่นระบุว่า รัฐบาลกำลังรวบรวมความเห็นเกี่ยวกับการจัดซื้อวัคซีน Pfizer-BioNTech แต่รัฐมนตรีสาธารณสุขเวียดนามระบุว่า Pfizer ปฏิเสธที่จะเจรจาเรื่องราคาและเงื่อนไขอื่นๆ ในสัญญา และบอกว่า เวียดนามจำเป็นจะต้องให้คำตอบกับ Pfizer ภายในวันที่ 18 พฤษภาคม ภายใต้คำกล่าวของนายกรัฐมนตรีที่ระบุว่า เรื่องวัคซีนเป็นเรื่อง ‘สำคัญและเร่งด่วน’ จังหวะนี้เป็นจังหวะเดียวกับที่เวียดนามพบยอดผู้ติดเชื้อรายใหม่เพิ่มขึ้นสู่หลักลายร้อยคนต่อวันจนเป็นสถิติสูงสุดตั้งแต่มีการระบาด และยังคงมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจนถึงขณะนี้
และวันที่ 19 พฤษภาคม เว็บไซต์หนังสือพิมพ์ออนไลน์ของรัฐบาลเวียดนามก็ประกาศว่า รัฐบาลได้เซ็นข้อตกลงซื้อวัคซีนโควิดของ Pfizer-BioNTech เป็นที่เรียบร้อยแล้วด้วยปริมาณ 31 ล้านโดส โดยจะได้รับการจัดส่งมาในไตรมาสที่ 3 และ 4 ของปีนี้
ในที่สุดวันที่ 7 กรกฎาคมที่ผ่านมา วัคซีน Pfizer-BioNTech ของเวียดนามล็อตแรกจำนวนมากกว่า 97,000 โดส ก็ถูกส่งมาถึงท่าอากาศยานนานาชาติโหน่ยบ่ายในกรุงฮานอย เว็บไซต์หนังสือพิมพ์ออนไลน์ของรัฐบาลเวียดนามระบุว่า วัคซีน Pfizer-BioNTech ล็อตนี้จะถูกเก็บไว้ในห้องเย็นที่สถาบันสุขอนามัยและระบาดวิทยาแห่งชาติเวียดนาม ก่อนจัดสรรให้กับท้องถิ่นที่ได้รับผลกระทบรุนแรงที่สุดจากโควิดระลอกที่ 4 ในปัจจุบัน
และอีกเพียงหนึ่งสัปดาห์ถัดมา เวียดนามก็ประกาศว่า Pfizer จะจัดหาวัคซีนให้เวียดนามเพิ่มเติมอีก 20 ล้านโดส ซึ่งจะนำมาใช้กับเยาวชนอายุ 12-18 ปี ทำให้จำนวนวัคซีน Pfizer-BioNTech ที่เวียดนามจะได้รับภายในไตรมาส 4 ของปีนี้อยู่ที่รวม 47 ล้านโดส
แต่ไม่ใช่เพียงเท่านั้น ตั้งแต่เดือนพฤษภาคมยังมีรายงานอย่างต่อเนื่องว่า เวียดนามกำลังมองหาความเป็นไปได้ที่จะรับการถ่ายทอดเทคโนโลยีการผลิตวัคซีนชนิด mRNA หรือหาทางตั้งแหล่งผลิตวัคซีน Pfizer-BioNTech เองภายในประเทศ เนื่องจากการจัดหาวัคซีนที่ทำได้อย่างจำกัด โดยในเดือนพฤษภาคม Reuers รายงานว่า รัฐมนตรีสาธารณสุขของเวียดนามได้พบกับตัวแทนจากองค์การอนามัยโลกเพื่ออำนวยความสะดวกในการเจรจาเกี่ยวกับถ่ายทอดเทคโนโลยีดังกล่าว และจนถึงวันที่ 14 กรกฎาคม Reuters ก็รายงานโดยอ้างคำแถลงของกระทรวงสาธารณสุขเวียดนามว่า กำลังทำงานร่วมกับ Pfizer ในเรื่องนี้
จนถึงตอนนี้นอกจากวัคซีน Pfizer แล้ว เวียดนามยังได้รับวัคซีนชนิดอื่นผ่านกระบวนต่างๆ ได้แก่ Oxford-AstraZeneca, Sinopharm, Sputnik V และ Moderna
นี่คือภาพรวมกระบวนการได้มาซึ่งวัคซีน Pfizer-BioNTech ของทั้งสองประเทศ
ภาพ: Artur Widak / NurPhoto via Getty Images
อ้างอิง:
- https://www.straitstimes.com/singapore/health/how-singapore-picked-its-covid-19-vaccines
- https://www.bbc.com/news/world-asia-54082861
- https://www.moh.gov.sg/news-highlights/details/option-to-receive-early-covid-19-vaccination-for-singaporeans-who-are-required-to-travel-for-work-and-studies/
- https://www.gov.sg/article/how-singapore-is-ensuring-access-to-covid-19-vaccines
- https://www.straitstimes.com/singapore/no-major-disruptions-to-vaccine-supply-amid-eu-export-curbs-gan
- https://www.straitstimes.com/singapore/health/singapore-still-ranks-high-in-vaccination-pace-despite-supply-constraints
- https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-05-28/singapore-vaccine-plan-students-then-open-season-balakrishnan?sref=CVqPBMVg
- https://e.vnexpress.net/news/news/vietnam-may-receive-30-mln-pfizer-doses-as-it-diversifies-covid-19-vaccine-sources-4249823.html
- http://hanoitimes.vn/may-10-vietnams-covid-19-cases-hit-record-high-since-2020-317295.html
- http://hanoitimes.vn/vietnam-plans-to-buy-pfizer-sputnik-vaccines-316419.html
- https://vtv.vn/xa-hoi/viet-nam-tiep-nhan-500000-lieu-vaccine-phong-covid-19-cua-sinopharm-20210620175535522.htm
- https://e.vnexpress.net/news/news/russia-gifts-sputnik-v-covid-19-vaccine-to-vietnam-4249221.html
- https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-singapore-vaccine-idUSKBN28V1KY
- https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-vietnam-vaccine-idUKKBN2990FQ
- http://hanoitimes.vn/from-which-partners-will-vietnam-buy-covid-19-vaccine-315771.html
- http://news.chinhphu.vn/Home/Viet-Nam-signs-deal-to-buy-31-million-Pfizer-COVID19-vaccine-doses/20215/43848.vgp
- https://e.vnexpress.net/news/news/vietnam-discusses-purchase-deal-as-pfizer-says-no-to-price-negotiation-4278307.html
- https://tuoitrenews.vn/news/society/20210518/vietnamese-premier-urges-pfizer-vaccine-purchase-amid-rapid-virus-transmission/61008.html
- https://www.who.int/vietnam/news/detail/01-04-2021-first-shipment-of-covid-19-vaccine-from-covax-facility-arrives-in-viet-nam
- https://www.reuters.com/article/health-coronavirus-vietnam-idUSL1N2N10I6
- https://www.reuters.com/world/asia-pacific/vietnam-seeks-mrna-tech-transfer-amid-covid-19-vaccine-supply-issues-2021-05-11/
- https://vietnam.vnanet.vn/english/vaccinated-people-nears-900000-mark-as-ministry-in-talks-for-mrna-technology-transfer/486362.html
- https://e.vnexpress.net/news/news/more-than-97-000-pfizer-vaccine-doses-land-in-vietnam-4305077.html
- https://www.reuters.com/world/asia-pacific/singapore-warns-covid-19-vaccine-supplies-it-expands-programme-2021-05-11/
- https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/singapore-expecting-shipment-delays-pfizer-biontech-vaccines-2021-01-22/
- https://www.straitstimes.com/singapore/health/singapore-still-ranks-high-in-vaccination-pace-despite-supply-constraints
- https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-12-24/southeast-asia-covid-19-vaccine-tracker-who-will-get-what-when?sref=CVqPBMVg
- https://www.reuters.com/world/asia-pacific/vietnam-says-pfizer-provide-additional-20-mln-covid-19-vaccine-doses-2021-07-14/
- http://news.chinhphu.vn/Home/More-than-97000-Pfizer-vaccine-doses-arrive-in-Viet-Nam/20217/44511.vgp
- https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/vietnam-says-pfizer-to-provide-20mn-vaccine-doses-consider-tech-transfer
- https://e.vnexpress.net/news/news/pfizer-pledges-20-million-vaccine-doses-for-vietnamese-children-4309563.html
- https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-vietnam-idUSKBN2BG1ZW
- https://asia.nikkei.com/Spotlight/Coronavirus/COVID-vaccines/Vietnam-begins-COVID-vaccinations-with-AstraZeneca-shots
- https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-06-01/vietnam-may-lose-economic-advantage-without-herd-immunity-govt?sref=CVqPBMVg
- http://hanoitimes.vn/may-10-vietnams-covid-19-cases-hit-record-high-since-2020-317295.html
- https://covid19.who.int/region/wpro/country/vn
- https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-vietnam-idUSKBN27M0L8
- https://www.gavi.org/covax-vaccine-roll-out/vietnam
- https://www.reuters.com/article/uk-health-coronavirus-russia-vaccine-vie-idUKKBN2AQ0O5
- https://www.reuters.com/business/healthcare-pharmaceuticals/biontech-build-mrna-manufacturing-site-singapore-2021-05-10/
