รู้จัก โจวโซ่วจือ ‘จากเด็กฝึกงาน Facebook สู่ซีอีโอ TikTok’

ยักษ์ใหญ่โซเชียลมีเดียสัญชาติจีนอย่าง TikTok หรือ Douyin (โต่วอิน / 抖音) ในเวอร์ชันจีนกำลังเผชิญภัยคุกคามจากการถูกแบนในสหรัฐฯ หลังรัฐบาลวอชิงตันภายใต้การนำของประธานาธิบดีโจ ไบเดน ยื่นเงื่อนไขให้ ByteDance บริษัทแม่ TikTok ในจีนขายหุ้น TikTok ทิ้ง ไม่เช่นนั้นแอปแชร์คลิปวิดีโอสั้นยอดนิยมจะถูกแบนจากการใช้งานทั่วประเทศสหรัฐฯ

ความเคลื่อนไหวนี้เกิดขึ้นหลังวุฒิสภาสหรัฐฯ เปิดเผยกฎหมายฉบับใหม่ชื่อว่า Restrict Act ที่อาจเพิ่มอำนาจให้ประธานาธิบดีสามารถแบน TikTok รวมถึงเทคโนโลยีอื่นจากจีนได้ทั่วประเทศ โดยอาศัยเหตุผลหลักด้านความมั่นคงจากความเชื่อมโยงที่มีกับทางการจีน

ขณะที่วันนี้ (23 มีนาคม) โจวโซ่วจือ (Shou Zi Chew) ซีอีโอของ TikTok จะเข้าให้การต่อสภาคองเกรสสหรัฐฯ ในประเด็นความสัมพันธ์ระหว่าง TikTok และรัฐบาลจีน โดยสื่อบางสำนักมองว่านี่อาจถึงขั้นเป็นการเดิมพันอนาคตของ TikTok ในสหรัฐฯ เลยทีเดียว และเปรียบเทียบอย่างน่ากลัวว่าเหมือนกับการ ‘เอาหัวเข้าไปวางในปากสิงโต’

การแบกรับภาระอันหนักอึ้งในการรับมือกับทางการสหรัฐฯ ครั้งนี้ ทำให้โจวถูกจับตามองจากสื่อเป็นพิเศษ เรื่องราวของเขาในฐานะซีอีโอวัย 40 ปี นอกเหนือจากการเป็นชาวสิงคโปร์ที่เติบโตมาในโลกที่มีทั้งความเป็นจีนและตะวันตก ประวัติและความสามารถของเขาก็นับว่าน่าสนใจอย่างยิ่ง ทั้งการเคยเป็นอดีตพนักงานฝึกงานของ Facebook ในช่วงเริ่มต้น และกลายเป็นนักการเงินในบริษัทการลงทุนระดับโลก ก่อนจะเข้าสู่แวดวงบริษัทเทคยักษ์ใหญ่ของจีน และไต่จากตำแหน่งผู้บริหารด้านการเงินของ TikTok สู่ตำแหน่งซีอีโอในเวลาเพียงแค่ 3 เดือน

จากเด็กฝึกงาน Facebook สู่หัวเรือใหญ่ TikTok

โจวเกิดและเติบโตในสิงคโปร์ เขาเข้าเรียนในโรงเรียนสอนภาษาจีนชั้นยอด และพูดทั้งภาษาอังกฤษและภาษาจีนกลางได้อย่างคล่องแคล่ว โดยระหว่างเกณฑ์ทหารยังได้รับตำแหน่งอันทรงเกียรติอย่างเจ้าหน้าที่กองกำลังติดอาวุธของสิงคโปร์

เขาจบปริญญาตรีด้านเศรษฐศาสตร์จาก University College London ในปี 2006 ก่อนจะเข้าทำงานในตำแหน่งที่ปรึกษาด้านการเงินที่ Goldman Sachs วาณิชธนกิจรายใหญ่ของสหรัฐฯ เป็นเวลา 2 ปี

จากนั้นจึงเข้าเรียนต่อหลักสูตรปริญญาโทบริหารธุรกิจ (MBA) ของ Harvard Business School และเริ่มก้าวเท้าเข้าสู่ธุรกิจเทคโนโลยีในฐานะพนักงานฝึกงานของบริษัทสตาร์ทอัพที่ชื่อ Facebook

หลังจากนั้นโจวได้เข้าทำงานในบริษัทร่วมลงทุนรายใหญ่ DST Global ซึ่งเป็นผู้นำการลงทุนในบริษัทเทคชั้นนำของจีน ทั้ง JD.com, Alibaba, Xiaomi และ ByteDance ที่โจวเป็นผู้นำทีมนักลงทุนรายแรกๆ ในปี 2013

ต่อมาในปี 2015 เขาเข้าทำงานกับบริษัทสมาร์ทโฟน Xiaomi ในตำแหน่งประธานเจ้าหน้าที่บริหารฝ่ายการเงิน (Chief Financial Officer) และประธานธุรกิจระหว่างประเทศ และในปี 2018 เขาได้รับหน้าที่สำคัญในการดูแลการ IPO หรือการเสนอขายหุ้นใหม่แก่ประชาชนทั่วไปเป็นครั้งแรกของบริษัท ซึ่งถือเป็นหนึ่งในการ IPO ของบริษัทเทคจีนที่ใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์

ในเดือนมีนาคม 2021 ByteDance ยื่นข้อเสนอให้โจวรับตำแหน่งซีเอฟโอของบริษัท และทำงานได้เพียง 3 เดือน ก่อนจะขยับไปรับตำแหน่งซีอีโอของ TikTok ในเดือนพฤษภาคม ภายหลัง เควิน เมเยอร์ (Kevin Mayer) ซีอีโอคนก่อนหน้าลาออกกะทันหันในช่วงที่ TikTok เผชิญแรงกดดันจากรัฐบาลอดีตประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ที่พยายามจะบังคับขายทรัพย์สินของ TikTok ในสหรัฐฯ ด้วยเหตุผลด้านความมั่นคง

จางอี้หมิง (Zhang Yiming) ผู้ก่อตั้ง ByteDance ยกย่องโจวว่า “มีความรู้อย่างลึกซึ้งเกี่ยวกับบริษัทและอุตสาหกรรม”

ขณะที่ผลงานอันโดดเด่นในตำแหน่งซีอีโอ TikTok ของโจวยังทำให้เขาได้รับการยอมรับ และติดอันดับ 40 บุคคลที่ทรงอิทธิพลระดับโลกในอายุไม่เกิน 40 ปี (40 Under 40) ของนิตยสาร Fortune ในปี 2021

ซีอีโอที่เหมาะต่อโลกธุรกิจ จีน-ตะวันตก

ในรายงานของ The New York Times เมื่อเดือนกันยายนปีที่แล้ว ระบุข้อมูลจากแหล่งข่าวที่ไม่เปิดเผยว่า ByteDance ‘คำนึงถึงวิสัยทัศน์’ สำหรับการคัดเลือกผู้บริหารระดับสูงของ TikTok

โดยกลุ่มบุคคลที่รู้ข้อมูลการแต่งตั้งโจว อธิบายสาเหตุที่เมเยอร์ได้รับตำแหน่งซีอีโอก่อนหน้านี้เนื่องจากเป็นชาวอเมริกัน โดยช่วงเวลานั้น TikTok ต้องการแสดงตัวว่าออกห่างจากการเป็นบริษัทสัญชาติจีน

ขณะที่โจวมีประสบการณ์และบทบาทการทำงานทั้งโลกธุรกิจตะวันตกและจีน

โดยการเป็นชาวสิงคโปร์ช่วยป้องกันความเสี่ยงจากการปราบปรามที่อาจเกิดขึ้นจากทั้งจีนหรือสหรัฐฯ และสัญชาติของเขาจะไม่เป็นปัญหาหรือก่อผลกระทบใดๆ เพิ่มจากปัญหาหลักที่ TikTok เผชิญอยู่ คือความไม่ไว้วางใจ และความกลัวเกี่ยวกับความปลอดภัยของข้อมูลและความเป็นส่วนตัวเมื่อพูดถึงบริษัทจีน

อย่างไรก็ตาม มูฮัมหมัด ไฟซาล อับดุล เราะห์มาน นักวิจัยจาก S Rajaratnam School of International Studies ซึ่งศึกษาวิจัยการแข่งขันทางด้านภูมิรัฐศาสตร์และเทคโนโลยีดิจิทัล กล่าวว่า “ความสำคัญด้านสัญชาติของโจวอาจถูกตีความเกินเลยไป ด้วยความคุ้นเคยกับอุตสาหกรรมโซเชียลมีเดีย ความเป็นผู้นำทางธุรกิจ และแวดวงเทคโนโลยีของจีน จึงไม่น่าแปลกใจที่ TikTok จะพบว่าเขาเหมาะสมที่จะเป็นซีอีโอ เพื่อช่วยให้บริษัทแข่งขันกับคู่แข่งจากตะวันตก และเพิ่มส่วนแบ่งการตลาดและรายได้ เขามีคุณสมบัติด้านการบริหารบริษัทเทคที่จำเป็นสำหรับการเป็นผู้นำ TikTok” เขากล่าว

นอกจากนี้ รายงานฉบับเดียวกันของ The New York Times ยังอ้างถึงอดีตพนักงานที่ไม่เปิดเผยชื่อ ซึ่งบอกว่าอำนาจในการตัดสินใจของโจวที่ TikTok นั้นค่อนข้าง ‘จำกัด’ และบทบาทหน้าที่ของเขาส่วนใหญ่จะเกี่ยวกับด้านการเงินและการดำเนินการอื่นๆ ของบริษัท

อย่างไรก็ตาม ปฏิเสธไม่ได้ว่าโจวคือผู้บริหาร TikTok ที่ปรากฏตัวต่อสาธารณะอย่างต่อเนื่องในช่วงหลายเดือนที่ผ่านมา ทั้งให้สัมภาษณ์สื่อและพบปะกับสมาชิกสภาคองเกรส รวมถึงกรรมการในคณะกรรมการที่จะไต่สวนเขาในวันนี้

โดยการไต่สวนเกิดขึ้นท่ามกลางการปราบปรามแอปพลิเคชัน TikTok ที่ทวีความรุนแรงขึ้น โดยสหรัฐฯ และประเทศอื่นๆ ในยุโรปทยอยสั่งห้ามการใช้งาน TikTok บนอุปกรณ์ของเจ้าหน้าที่รัฐ

ทั้งนี้ เมื่อปลายปีที่แล้ว ByteDance ออกมายอมรับว่าพนักงานบางคนได้เข้าถึงข้อมูลบัญชี TikTok ของนักข่าวสองคนในสหรัฐฯ อย่างไม่เหมาะสม ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของความพยายามเพื่อตรวจสอบการรั่วไหลของข้อมูลบริษัท

กรณีที่เกิดขึ้นนี้ยิ่งส่งผลให้การทำงานของโจวยากขึ้น สมาชิกสภาคองเกรสหลายคนที่คุยกับโจวบอกกับสื่อว่าไม่มีสิ่งใดที่โจวหรือ TikTok สามารถพูดหรือทำได้เพื่อคลายความกังวลของรัฐบาลวอชิงตัน ที่กลัวว่า TikTok ซึ่งเป็นบริษัทที่มีชาวจีนเป็นเจ้าของอาจอยู่ภายใต้การบงการจากพรรคคอมมิวนิสต์จีน และถือเป็นความเสี่ยงต่อความมั่นคงของชาติที่ไม่อาจยอมรับได้

ความท้าทายครั้งสำคัญ ชี้ชะตา TikTok ในสหรัฐฯ

คณะกรรมการพลังงานและการพาณิชย์ของสภาผู้แทนราษฎรสหรัฐฯ ที่จะทำการไต่สวน เปิดเผยคำให้การที่เป็นลายลักษณ์อักษร ซึ่งโจวจะกล่าวในวันนี้ว่า ‘TikTok ซึ่งมีผู้ใช้ชาวอเมริกันมากกว่า 150 ล้านคน ไม่เคย และจะไม่มีวันแบ่งปันข้อมูลบัญชีผู้ใช้ของสหรัฐฯ ให้กับรัฐบาลจีน”

โจวยังยืนยันด้วยว่า ByteDance บริษัทแม่ของ TikTok ไม่ได้เป็นเจ้าของหรือถูกควบคุมโดยรัฐบาลหรือหน่วยงานรัฐใดๆ

“ผมขอพูดอย่างชัดเจนว่า ByteDance ไม่ใช่ตัวแทนของจีนหรือประเทศอื่นใด” เขาระบุในคำให้การ

อย่างไรก็ตาม ผู้เชี่ยวชาญชี้ว่าภายใต้กฎหมายความมั่นคงแห่งชาติของจีน ทั้ง TikTok และ ByteDance ก็เหมือนกับบริษัทจีนอื่นๆ ที่ต้องส่งมอบข้อมูลให้กับรัฐบาลจีน

และแม้จะไม่มีกฎหมายความมั่นคงแห่งชาติ แต่ก็ยังมีความกังวลว่ารัฐบาลจีนจะได้รับข้อมูลที่ละเอียดอ่อนต่างๆ ด้วยวิธีการที่เป็นความลับ โดยการปิดกั้นไม่ให้จีนเข้าถึงข้อมูลเหล่านี้ได้อย่างสมบูรณ์นั้นไม่น่าจะเป็นไปได้

ทั้งนี้ โจวจะต้องเตรียมตัวเองให้พร้อมสำหรับคำถามหนักๆ ในระหว่างการไต่สวน พอๆ กับการที่ต้องเตรียมถ้อยคำที่เป็นไวรัลเพื่อแสดงจุดยืนที่แข็งกร้าวต่อจีน

ทางด้าน Global Times สื่อทางการจีน วิจารณ์การผลักดันให้มีการแบน TikTok ว่า ขับเคลื่อนโดยบรรยากาศทางการเมืองที่เป็นพิษของสหรัฐฯ และถือเป็นการละเมิดหลักการตลาดเสรี ซึ่งในสายตาของเจ้าหน้าที่และนักการเมืองอเมริกันนั้น การที่ TikTok เป็นแอปสัญชาติจีนก็ถือเป็นบาปที่มีมาแต่แรก

แต่ในขณะที่โจวเผชิญการตรวจสอบอย่างใกล้ชิด กลับพบความเคลื่อนไหวน่าสนใจที่ดูเหมือนจะเริ่มมีการใช้เล่ห์กลบางอย่างตลอดช่วงหลายเดือนที่ผ่านมา

โดยเขาได้สร้างบัญชี TikTok ของตัวเองในชื่อว่า @shou.time เมื่อช่วงเดือนกุมภาพันธ์ เพื่อแสดงให้เห็นชีวิตส่วนตัวเกือบหนึ่งปีหลังจากที่เข้ามาบริหาร TikTok

ผู้ติดตามบัญชี TikTok ของเขาเกือบ 18,000 คน จะได้เห็นภาพขณะที่เขาเข้าร่วมชมการแข่งขัน Super Bowl และ NBA และพบปะกับคนดังอย่าง Bill Murray อีกทั้งเต้นกับซิเอรา (Ciara) นักร้องดังชาวอเมริกัน

ในช่วงไม่กี่วันที่ผ่านมา เขายังให้สัมภาษณ์สื่อท้องถิ่นของสหรัฐฯ หลายสำนัก โดยเน้นย้ำและสร้างความมั่นใจว่า TikTok นั้น ‘ไม่เป็นภัยคุกคาม’ ต่อผลประโยชน์ของสหรัฐฯ

นอกจากนี้ ในคลิปวิดีโอที่โพสต์เมื่อวันจันทร์ (20 มีนาคม) และมีผู้กดไลก์มากกว่า 5 แสนคน เขาขอให้ผู้ใช้ TikTok ชาวอเมริกันช่วยกันคอมเมนต์ว่า ต้องการที่จะบอกอะไรกับสภาคองเกรส