ตามที่ได้มีการประกาศสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยรัฐนิยมใช้ชื่อประเทศ ประชาชน และสัญชาติ ลงวันที่ 24 มิถุนายน 2483 ซึ่งในภาษาอังกฤษให้ใช้ชื่อเรียกประเทศไทยว่า ‘Thailand’ ชื่อประชาชนและสัญชาติว่า ‘Thai’ นั้น
บัดนี้ รัฐบาลได้พิจารณาว่า โดยที่ชื่อของประเทศเราเป็นที่นิยมเรียกกันทางต่างประเทศว่า ‘Siam’ จนเป็นที่รู้จักกันอย่างดีทั่วไปมาช้านานแล้ว ฉะนั้นจึงใช้ชื่อประเทศในภาษาอังกฤษว่า ‘Siam’ กับชื่อประชาชนและสัญชาติให้ใช้ว่า ‘Siamese’ สำหรับในภาษาต่างประเทศอื่นให้ใช้โดยอนุโลม ส่วนชื่อในภาษาไทยให้คงใช้ว่า ‘ไทย’ ไปตามเดิม
ประกาศ ณ วันที่ 7 กันยายน 2488
ทวี บุณยเกตุ (นายกรัฐมนตรี)
ประกาศข้างต้นผ่านมาแล้ว 73 ปี เกิดขึ้นในสมัยรัฐบาลของ ทวี บุณยเกตุ นายกรัฐมนตรีคนที่ 5 ของไทย ที่ได้ชื่อว่าดำรงตำแหน่งสั้นที่สุดในประวัติศาสตร์การเมือง เพียง 18 วัน
คำประกาศดังกล่าวมีขึ้นหลังญี่ปุ่นยอมจำนนต่อสัมพันธมิตรในสงครามโลกครั้งที่ 2 ได้เพียงไม่ถึง 1 เดือน
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ นักวิชาการประวัติศาสตร์การเมืองไทยมองว่า ประกาศดังกล่าวเป็น “สารที่ผู้นำไทยอีกฝ่ายหนึ่ง คือฝ่ายเสรีนิยมของ ฯพณฯ ปรีดี พนมยงค์ ร่วมกับฝ่ายอนุรักษ์นิยม (เจ้านาย) ต้องการสื่อกับฝรั่งตะวันตกผู้พิชิตสงครามเสียมากกว่า”
การเปลี่ยนชื่อประเทศจาก ‘สยาม’ เป็น ‘ไทย’ เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2482 ในสมัยที่ จอมพล ป. พิบูลสงคราม ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรีสมัยแรก โดยยึดหลักที่ว่า ประเทศส่วนใหญ่มักตั้งชื่อประเทศตามเชื้อชาติของตน
การประกาศเปลี่ยนชื่อประเทศครั้งนั้นใช่ว่าจะเป็นไปด้วยความเห็นพ้องต้องกันตามท่านผู้นำทั้งหมด เพราะยังมีเสียงคัดค้านจากบางฝ่ายว่าจะเป็นการทำให้คนเชื้อชาติอื่น เช่น จีน มลายู ไม่รู้สึกเป็นอันหนึ่งอันเดียวกับประเทศ ‘ไทย’ แต่ทว่าในที่สุดประกาศรัฐนิยมก็มีผลบังคับใช้
อย่างที่เรารับทราบกันในประวัติศาสตร์ว่า ความเปลี่ยนแปลงจากสยามมาเป็นไทย ในวันนี้ รัฐบาล จอมพล ป. พิบูลสงคราม มีส่วนสำคัญในการออกมาตรการต่างๆ จำนวนมาก รวมทั้งการเปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่จากวันที่ 1 เมษายน เป็นวันที่ 1 มกราคมของทุกปี เพื่อให้สอดคล้องกับหลักสากล
อย่างไรก็ตาม เมื่อเกิดรัฐประหารวันที่ 8 พฤศจิกายน 2490 ควง อภัยวงศ์ เป็นนายกรัฐมนตรีประมาณ 3 เดือนเศษ รัฐบาลนี้ยังคงเรียกชื่อประเทศไทยเป็นภาษาอังกฤษ และภาษาฝรั่งเศสว่า ‘Siam’ ต่อไปอีก
ต่อมาในเดือนเมษายน 2491 เมื่อจอมพล ป. พิบูลสงคราม เข้ารับตำแหน่งแทนรัฐบาลควง อภัยวงศ์ ก็ได้กลับไปเปลี่ยนชื่อประเทศไทยในภาษาอังกฤษว่า ‘Thailand’ และในภาษาฝรั่งเศส ‘Thailande’ ซึ่งรัฐบาลต่อๆ มาก็ใช้ตามจนปัจจุบันนี้
อ้างอิง:
- ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่องการใช้ชื่อประเทศ ประชาชน และสัญชาติ จากหนังสือ รัฐสภาไทยในรอบสี่สิบสองปี
- ‘จาก สยาม เป็น ไทย นามนั้นสำคัญไฉน?’ โดย ชาญวิทย์ เกษตรศิริ ศิลปวัฒนธรรมฉบับพิเศษ
- https://www.silpa-mag.com/this-day-in-history/article_2279
- https://www.sarakadee.com/2013/10/11/siam-to-thai/
