วัฒนธรรมการเลี้ยงสัตว์ของมนุษย์เกิดขึ้นตั้งแต่สมัยโบราณ จวบจนกระทั่งถึงปัจจุบัน ทุ่งหญ้ากว้างใหญ่ที่เหมาะแก่การเลี้ยงสัตว์ในมองโกเลียแห่งนี้ ก็เป็นอีกหนึ่งสถานที่ที่สายสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสัตว์เลี้ยงอย่างเจ้าสุนัขขนปุกปุยได้เริ่มต้นขึ้น และเดินทางร่วมกันผ่านกาลเวลามาอย่างยาวนาน
เจ้าสุนัขขนปุกปุยที่มีขนแผงคอคล้ายกับสิงโตนี้คือ สุนัขพันธุ์พื้นเมืองของชาวมองโกล (Mongolian Bankhar) ด้วยสภาพแวดล้อมและวิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวมองโกลที่อพยพเคลื่อนย้ายถิ่นที่อยู่อาศัย คล้ายกับชนเผ่าเร่ร่อน สุนัขสายพันธุ์นี้จึงเป็นที่นิยมเลี้ยงอย่างมากตั้งแต่อดีต เพื่อใช้ในการไล่ต้อนฝูงสัตว์
Delgeriin Tserenkhand เจ้าของสุนัขเล่าว่า เมื่อหลายปีก่อนเขาพบสุนัขตัวหนึ่งหลงทางและใช้ชีวิตอยู่ข้างถนนโดยบังเอิญ สภาพของมันขณะนั้นไม่ต่างจากสุนัขที่ป่วยเป็นโรคเรื้อน และขนที่เหลืออยู่มองดูเเล้วค่อนข้างหยาบกระด้าง แต่ด้วยความสงสาร เขาจึงตัดสินใจช่วยชีวิตมันและนำมาเลี้ยงราวกับเป็นสมาชิกคนหนึ่งในครอบครัว ก่อนที่จะมีการยืนยันภายหลังว่า สุนัขตัวที่เขาได้ช่วยชีวิตมานี้ เป็นสุนัขสายพันธุ์ที่เก่าแก่ที่สุดสายพันธุ์หนึ่งของโลก
ปัจจุบัน Delgeriin ชายหนุ่มชาวมองโกลวัย 34 ปีคนนี้ได้ทำการอนุรักษ์และเพาะพันธุ์สุนัขสายพันธุ์พื้นเมืองของที่นี่ เนื่องจากสุนัขสายพันธุ์นี้หายาก ใกล้สูญพันธุ์และกำลังค่อยๆ เลือนหายไปจากสังคมและวิถีชีวิตของชาวมองโกล โดยเฉพาะในช่วงที่มองโกเลียประกาศเอกราชจากจีนและตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของสหภาพโซเวียตเป็นช่วงเวลาที่จำนวนสุนัขสายพันธุ์นี้ลดจำนวนลงอย่างรวดเร็ว
แม้ในปัจจุบันจะไม่สามารถคาดการณ์ได้ว่า ยังมีจำนวนสุนัขขนปุกปุยสายพันธุ์พื้นเมืองนี้หลงเหลืออยู่เท่าไร รู้เพียงแต่ว่า ครั้งหนึ่งสุนัขเกือบทุกตัวในประเทศนี้เป็นสายพันธ์ุนี้ทั้งหมด แต่ปัจจุบันเเทบจะไม่พบเห็นแล้ว
ประกอบกับความเชื่อที่ว่า สุนัขสายพันธ์ุนี้เป็นพาหะนำโรคระบาด จึงทำให้เจ้าสุนัขขนปุกปุยนี้ รวมถึงสัตว์เลี้ยงทั้งหลายต่างล้มตายกันเป็นจำนวนมากในช่วงทศวรรษที่ 1960 จึงทำให้ภาพจำของเพื่อนสี่ขาที่มีความสามารถในการไล่ต้อนฝูงสัตว์และผูกโยงอยู่กับวิถีชีวิตและพิธีกรรมโบราณค่อยๆ หายไปจากสังคมแห่งนี้
Delgeriin กล่าวว่า “การช่วยเหลือและเพาะพันธุ์สุนัขสายพันธุ์นี้คือ การรักษาวัฒนธรรมอันทรงคุณค่าของมองโกเลีย พวกชนเผ่าเร่ร่อนในอดีตอย่างพวกเราคงจะลดจำนวนลงอย่างมาก ถ้าไม่มีเพื่อนผู้ซื่อสัตย์เหล่านี้”
จิตวิญญาณเดียวกัน เมื่อสายสัมพันธ์เกิดขึ้น
เป็นธรรมเนียมปฏิบัติตั้งแต่อดีต ที่ชาวมองโกลทุกครอบครัวจะต้องเลี้ยงเจ้าสุนัขสายพันธุ์นี้ไว้บ้านละอย่างน้อย 1 ตัว นอกจากความสามารถในการไล่ต้อนฝูงสัตว์และมีสัญชาตญาณปกป้องเจ้าของและเขตแดนของตนแล้ว สุนัขสายพันธ์ุนี้ยังเกี่ยวพันกับความเชื่อและพิธีกรรมโบราณอีกด้วย
ชาวมองโกลเชื่อว่า หากคุณมีอาการเจ็บปวดข้อต่อหรือปวดเมื่อยตามร่างกาย ขนของสุนัขสายพันธุ์นี้ ถ้าหากนำไปจุ่มในน้ำมันและนำมากดทับบริเวณที่ปวดหรืออักเสบ อาการเหล่านั้นจะทุเลาลง อีกทั้งในช่วงหน้าแล้ง ชาวมองโกลโบราณจะนำผ้าขนสัตว์มาวางไว้บนตัวสุนัข เพื่อประกอบพิธีกรรมการขอฝน
นอกจากนี้ชาวมองโกลยังเชื่อว่า สุนัขสายพันธุ์ Mongolian Bankhar นี้แตกต่างจากสัตว์ชนิดอื่นๆ หรือสายพันธุ์อื่นๆ เนื่องจากพวกมันแชร์จิตวิญญาณบางอย่างร่วมกันกับมนุษย์ เมื่อพวกมันตายลง ร่างของมันจะถูกฝังอยู่บนยอดเขาสูง เพื่อให้พวกมันได้อยู่ใกล้กับพระเจ้ามากที่สุด
ปัจจุบันมีโครงการ Mongolian Bankhar Dog Project เกิดขึ้น เป็นความร่วมมือระหว่างสหรัฐอเมริกากับชาวมองโกลที่ต้องการฟื้นฟูและอนุรักษ์สุนัขสายพันธุ์นี้ให้อยู่คู่กับสังคมมองโกลต่อไป เนื่องจากสุนัขสายพันธุ์ Mongolian Bankhar นี้ช่วยให้จำนวนสัตว์เลี้ยงในฟาร์มที่ตายจากนักล่าชนิดอื่นๆ ลดจำนวนลงอย่างมากและอัตราการตายแทบจะเป็นศูนย์ ภายในระยะเวลาไม่ถึง 2 ปี
ต้นกำเนิดมิตรภาพอันแสนยาวนาน
Bruce Elfstrom นักชีววิทยาและทีมงานของเขา ได้เข้าร่วมวิจัยกับนักวิทยาศาสตร์ของมหาวิทยาลัยคอร์เนลล์ (Cornell University) ผู้ที่ค้นพบว่า การฝึกสัตว์ให้เชื่องและเลี้ยงให้เป็นสัตว์เลี้ยงเกิดขึ้นครั้งแรกในพื้นที่แถบเอเชียกลาง ราว 15,000 ปีที่ผ่านมา และมีความเป็นไปได้ว่า สุนัขขนปุกปุยนี้จะเป็นหนึ่งในสายพันธุ์ที่มีความหลากหลายทางพันธุกรรมมากที่สุดในโลกและเป็นสุนัขสายพันธุ์ที่เก่าแก่ที่สุดสายพันธุ์หนึ่งของโลก
Delgeriin และทีมงานของ Bruce ช่วยกันผลักดันโปรเจกต์นี้ เพื่อให้สุนัขพื้นเมืองสายพันธุ์ Mongolian Bankhar ที่ครั้งหนึ่งเกือบจะสูญพันธุ์ไปแล้วนี้ กลับมาเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญต่อวิถีชีวิตและสังคมของชาวมองโกลอีกครั้ง
โดย Delgeriin จะแจกจ่ายและจัดจำหน่ายลูกสุนัขในราคากันเอง สำหรับลูกค้าที่เป็นคนเลี้ยงสัตว์หรือดำเนินกิจการปศุสัตว์ภายในประเทศ และจะคิดราคาลูกสุนัขให้แก่ลูกค้าต่างชาติ ที่ราคาเริ่มต้นตัวละ 2,000 ดอลลาร์สหรัฐ (ราว 66,000 บาท) นอกจากนี้ยังคอยติดตามผลและสังเกตพฤติกรรมของกลุ่มคนเลี้ยงสัตว์ที่ค่อยๆ เปลี่ยนแปลงไป ภายหลังจากที่รับสุนัขจากเขาไปเลี้ยง ซึ่งเจ้าเพื่อนสี่ขาเหล่านี้ มีส่วนช่วยทำให้การเลี้ยงสัตว์ในมองโกเลียมีประสิทธิภาพมากขึ้น
จากสุนัขข้างถนนในวันนั้นที่เขาได้ช่วยเหลือไว้ กลายเป็นพ่อพันธ์ุชั้นยอดในการอนุรักษ์และเพาะพันธุ์สุนัขสายพันธุ์นี้ให้กลับมาอยู่คู่กับสังคมนี้อีกครั้ง ขณะนี้ฟาร์มของเขามีสุนัขสายพันธุ์ Mongolian Bankhar เกือบ 10 ตัว โดยมีพ่อตาและลูกชายวัย 5 ขวบของเขาช่วยกันเลี้ยงดูเจ้าเพื่อนรักสี่ขาเหล่านี้ ราวกับเป็นสมาชิกที่สำคัญภายในครอบครัว
ภาพที่ลูกชายตัวน้อยของเขานั่งเล่นเเละหยอกล้อกับเจ้าสุนัขขนปุกปุยตัวใหญ่ราวกับสิงโตนี้อย่างสนุกสนาน เป็นภาพที่สะท้อนถึงมิตรภาพและสายสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสัตว์เลี้ยงที่จะยังคงดำเนินต่อไปจากรุ่นสู่รุ่น ไม่เพียงแต่เฉพาะในสังคมของชาวมองโกล แต่รวมถึงทุกๆ สังคมบนโลกใบนี้
Photo: Fred DUFOUR/AFP
อ้างอิง:
