รู้จักอาการ ‘ลองโควิด’ ผลกระทบระยะยาวต่อสุขภาพของผู้ที่เคยป่วยเป็นโควิด-19

โควิด-19 เป็นโรคติดเชื้อเฉียบพลันในระบบทางเดินหายใจ ผู้ป่วยสีเขียว ซึ่งมีอาการเล็กน้อยหรือไม่มีอาการสามารถหายได้เอง โดยรักษาตามอาการเท่านั้น ผู้ป่วยสีเหลือง ซึ่งมีอาการปานกลางหรือมีความเสี่ยงต่ออาการรุนแรงจะได้รับยาต้านไวรัสเป็นเวลา 5-10 วัน ส่วนผู้ป่วยสีแดง ซึ่งมีอาการรุนแรงจะอยู่ในความดูแลของแพทย์จนอาการดีขึ้น

อาการของผู้ป่วยส่วนใหญ่จะดีขึ้นภายในไม่กี่วันหรือไม่กี่สัปดาห์ และมักจะหายขาดภายใน 12 สัปดาห์

แต่ผู้ป่วยบางรายอาจมีผลกระทบระยะยาวต่อสุขภาพที่เรียกว่า ‘ลองโควิด’ (Long COVID) หรือที่ศูนย์ควบคุมและป้องกันโรค สหรัฐอเมริกา เรียกอาการที่ยังพบหลังจากติดเชื้อไปแล้ว 4 สัปดาห์ว่าภาวะ ‘โพสต์โควิด’ (Post-COVID Conditions)

ปัจจุบันแพทย์ยังไม่ทราบสาเหตุที่ชัดเจน หรือจำนวนผู้ป่วยที่ประสบกับภาวะนี้ บางอาการคล้ายอาการที่พบในโรคติดเชื้อทางเดินหายใจอื่น บางอาการจำเพาะเจาะจงกับโควิด-19 และบางอาการก็อาจเกิดจากสาเหตุอื่น แต่สามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มด้วยกัน ได้แก่ ภาวะลองโควิด ภาวะแทรกซ้อน และผลข้างเคียงจากการรักษาโควิด-19

ภาวะลองโควิด

ภาวะลองโควิด เป็นกลุ่มอาการที่สามารถพบได้นานตั้งแต่ระดับสัปดาห์หรือระดับเดือนหลังติดเชื้อไวรัส และถึงแม้ตอนแรกจะเป็นกลุ่มผู้ป่วยที่มีอาการเล็กน้อยหรือไม่มีอาการก็สามารถพบภาวะนี้ได้ โดยอาการที่พบค่อนข้างหลากหลาย ได้แก่

เหนื่อย อ่อนเพลีย
ความจำ / สมาธิสั้น
ปวดศีรษะ
จมูกไม่ได้กลิ่น หรือลิ้นไม่รับรส
เวียนศีรษะ
ใจสั่น
เจ็บหน้าอก
หายใจลำบาก
ไอ
ปวดกล้ามเนื้อ / ข้อต่อ
ซึมเศร้า หรือวิตกกังวล
ไข้

ภาวะแทรกซ้อนของโควิด-19

โควิด-19 อาจมีภาวะแทรกซ้อนหลายระบบ ได้แก่ ภาวะลิ่มเลือดอุดตัน (ประมาณ 15% ของผู้ป่วยที่จำเป็นต้องนอนโรงพยาบาล ซึ่งสูงมากเมื่อเทียบกับผลข้างเคียงของวัคซีนบางชนิด) ระบบหัวใจและหลอดเลือด ไตวายเฉียบพลัน ตับอักเสบเฉียบพลัน ภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาท / จิตใจ และภาวะติดเชื้อในกระแสเลือด

รวมทั้งกลุ่มอาการอักเสบของอวัยวะหลายระบบ (Multisystem inflammatory Syndrome: MIS) เกิดจากการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้เกิดการอักเสบของระบบต่างๆ หรือ ‘แพ้ภูมิตัวเอง’ โดยผู้ป่วยจะมีอาการไข้ ถ่ายเหลว ไตวาย ช็อก หลังป่วยเป็นโควิด-19 และหายแล้วประมาณ 2-4 สัปดาห์ ปัจจุบันยังไม่ทราบว่าภาวะแทรกซ้อนในระบบต่างๆ จะสามารถพบได้นานกี่เดือน

ผลข้างเคียงจากการรักษาโควิด-19

บางอาการอาจคล้ายกับผลข้างเคียงจากการนอนโรงพยาบาลนานด้วยโรคอื่น ผู้ป่วยโควิด-19 ที่มีอาการรุนแรงมักต้องรักษาในหอผู้ป่วยวิกฤต / ICU เมื่อพ้นระยะวิกฤตมาแล้วจะเกิดภาวะ ‘หลัง ICU’ (Post-intensive Care Syndrome: PICS) เช่น กล้ามเนื้ออ่อนแรง ภาวะเครียดหลังผ่านเหตุการณ์ร้ายแรง (PTSD) ซึ่งต้องใช้ระยะเวลาในการฟื้นฟู

การรักษาภาวะโพสต์โควิด

ภาวะโพสต์โควิดจะต้องวินิจฉัยแยกออกจากโรคที่มีอันตรายอื่นหรือสาเหตุอื่นก่อน ควรปรึกษาแพทย์ที่โรงพยาบาล ซึ่งจะซักประวัติ วัดความดันโลหิต / ชีพจร เจาะเลือดตรวจ หรือเอกซเรย์ปอด โดยภาวะนี้มักดีขึ้นเมื่อเวลาผ่านไป ดังนั้น แต่ละโรงพยาบาลควรจัดทีมสหวิชาชีพติดตามอาการของผู้ป่วยหลังออกจากโรงพยาบาลไปแล้ว

และวิธีการป้องกันภาวะโพสต์โควิดที่ดีที่สุดก็คือการป้องกันไม่ให้ติดเชื้อโควิด-19