ช่วงนี้ที่ข่าวสารบ้านเมืองดุเดือดสุดๆ หลายคนพบว่าตัวเองเริ่ม ‘เสพติดข่าวร้าย’ โดยไม่รู้ตัว ลองเช็กดูซิว่า เดี๋ยวนี้เราพลาดไม่ได้กับการเลื่อนดูข่าวแบบไม่รู้จบ (Doomscrolling) อยู่หรือเปล่า? นี่อาจกลายเป็นนิสัยที่ควบคุมยาก หากไม่ได้รับการแก้ไขตั้งแต่เนิ่นๆ เนื่องจากทุกครั้งที่เราได้รับข้อมูลใหม่ สมองจะหลั่งสารโดปามีน (Dopamine) ซึ่งเปรียบดั่งการให้รางวัลตัวเอง ทำให้เกิดวงจรการเสพติดที่คล้ายกับสารเสพติดทั่วไป แม้ว่าข้อมูลนั้นจะเป็นข่าวร้ายที่ทำให้เครียดก็ตาม
Checklist: เช็กด่วนว่าคุณ ‘ติด’ ข่าวแล้วหรือยัง มาดูกันว่าคุณมีอาการเหล่านี้บ้างไหม หงุดหงิดเมื่อไม่ได้เช็กข่าว นอนไม่หลับหลังจากเลื่อนดูข่าวก่อนนอน หรือจดจ่อแต่เรื่องข่าวจนงานและความสัมพันธ์เริ่มพัง หากใช่แสดงว่าระบบโดปามีนในสมองคุณกำลังถูก ‘ปรับแต่ง’ ให้หิวข้อมูลใหม่ตลอดเวลา เหมือนเครื่องมือแจ้งเตือนที่ไม่เคยหยุดเรียกร้องความสนใจ
1. Digital Detox แบบเป็นขั้นเป็นตอน ไม่ตัดขาดจากโลก ลองเริ่มต้นด้วยการตั้งเวลาให้ตัวเอง อ่านข่าวไม่เกิน 30 นาทีต่อวัน และหลีกเลี่ยงช่วง ‘Golden Hour’ ของสมอง คือตอนเช้าหลังตื่นนอนและก่อนนอน เพราะเป็นช่วงที่จิตใจของเราอ่อนไหวและรับผลกระทบได้ง่ายที่สุด ก่อนจะเปิดแอปข่าวใดๆ ให้ถามตัวเองก่อนว่า ‘วันนี้ฉันต้องการรู้อะไรเฉพาะเจาะจง?’ แทนที่จะเลื่อนดูแบบไร้จุดหมาย เลือกติดตามเฉพาะแหล่งข่าวที่เชื่อถือได้ และปิดการแจ้งเตือนที่ไม่จำเป็นทิ้งไป
2. Rewire Your Brain: หาความสุขใหม่ให้สมอง เมื่อเราเริ่มควบคุมการกินข่าวได้แล้ว ระบบโดปามีนในสมองจะค่อยๆ รีเซ็ตตัวเอง และเราจะเริ่มรู้สึกมีความสุขกับสิ่งง่ายๆ รอบตัวมากขึ้น ลองหากิจกรรมที่ทำให้ใจแจ่มใสแบบธรรมชาติ เช่น เหงื่อออกจากการออกกำลังกาย ความรู้สึกสำเร็จจากการอ่านหนังสือจบ ความภาคภูมิใจจากงานฝีมือที่ทำเสร็จ หรือแม้แต่ช่วงเวลาอบอุ่นกับคนที่รัก กิจกรรมเหล่านี้จะค่อยๆ เติมเต็มความหิวของสมองที่ต้องการรางวัล แบบที่ดีต่อสุขภาพจิตระยะยาว
3. SOS Technique: เทคนิคฉุกเฉินเมื่อความวิตกเข้าโจมตี เมื่อความกังวลจากข่าวสารเริ่มท่วมใจ ให้ใช้สูตร ‘Stop-Observe-Support’ หยุด (Stop) สิ่งที่กำลังทำ สังเกต (Observe) ลมหายใจเข้าออกลึกๆ แล้วถาม ‘ข้อมูลนี้ช่วยอะไรชีวิตฉันได้บ้าง?’ และสนับสนุน (Support) ตัวเองด้วยการหาทางออกที่ทำได้จริง การฝึกสติและการหายใจแบบมีจิตสำนึกจะช่วยให้เราแยกแยะระหว่าง ‘ข้อมูลที่ควรรู้’ กับ ‘ข้อมูลที่แค่ทำให้ใจวุ่นวาย’ ได้ชัดเจนขึ้น
การรู้ทันและรับมือกับข้อมูลที่สำคัญได้ แต่ไม่ยอมให้ความวิตกกังวลมาครอบงำชีวิต การดูแลสุขภาพจิตไม่ใช่การหนีจากความจริง แต่เป็นการเตรียมพร้อมให้ตัวเองแข็งแกร่งพอที่จะรับมือกับทุกสถานการณ์ได้อย่างชาญฉลาด การเข้าใจว่าโดปามีนทำงานอย่างไรจะช่วยให้เราไม่ตกเป็นเหยื่อของระบบที่ออกแบบมาให้เราติดหนึบ และสามารถสร้างนิสัยใหม่ที่ดีกว่าเดิมได้
