เสียงเพลงที่เราได้ยินตลอดช่วงชีวิตที่ผ่านมา และโดยเฉพาะในช่วงเวลานี้ คือบทเพลงพระราชนิพนธ์จากพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุยลเดชที่ทรงมีพระอัจฉริยภาพทางด้านดนตรี บทเพลงพระราชนิพนธ์เหล่านี้สะท้อนความสุขของพระองค์เอาไว้อย่างชัดเจน ตลอดพระชนม์ชีพ ทรงพระราชนิพนธ์บทเพลงเอาไว้จำนวน 48 เพลง ซึ่งเป็นผลงานที่จะคงอยู่นิรันดร์ในจิตใจของประชาชนชาวไทย

     THE STANDARD รวบรวมความรัก-ความทรงจำของรัชกาลที่ 9 ผ่านบทเพลงที่เกิดขึ้นในหลายเหตุการณ์สำคัญ เพลงที่ได้แรงบันดาลใจในการทรงพระราชนิพนธ์จากผู้หญิงอันเป็นที่รัก รวมถึงบทเพลงจากนักดนตรีแจ๊ซทรงโปรด

แรกรักในดนตรี

     สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระราชนิพนธ์ไว้ในหนังสือ ธ สถิตในดวงใจนิรันดร์ พ.ศ. 2539 ถึงจุดเริ่มต้นความสนใจด้านดนตรีของรัชกาลที่ 9 เอาไว้ว่า

     “เมื่อมีพระชนม์ได้ประมาณ 14-15 ปี ได้เสด็จพระราชดำเนินไปภูเขา ได้ทอดพระเนตรวงดนตรีที่เขาเล่นที่โรงแรมก็โปรด มีพระราชประสงค์จะทรงแตร แต่สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีไม่ทรงเห็นด้วย เพราะเหตุว่าการเป่าแตรต้องใช้กำลังมาก อาจเป็นอันตรายแก่สุขภาพได้ จึงทรงผ่อนผันให้เล่นแซกโซโฟนแทน

     “ครูสอนดนตรีชื่อ นายเวย์เบรชท์ เป็นชาวอัลซาส ซึ่งเป็นแคว้นของฝรั่งเศสที่พูดภาษาเยอรมัน… ครูเวย์เบรชท์มาสอนสัปดาห์ละ 2 ครั้ง ครั้งละครึ่งชั่วโมงต่อพระองค์ เรียนได้สักปีหนึ่งก็เปลี่ยนไปเรียนสัปดาห์ละครั้งเดียว เมื่อพอจะเล่นได้ ครูก็เขียนโน้ตเพลงให้เล่นได้ 3 คนเป็นทริโอ มีคลาริเน็ต 1 แซกโซโฟน 2 เพลงที่เล่นเป็นพวกเพลงคลาสสิก คลาริเน็ตที่ทรงใช้แต่แรกยี่ห้อเลอบลองค์ แซกโซโฟนยี่ห้อ เอส เอ็ม แอล (Strasser Marigaux Lemaire) ส่วนเปียโนไม่เคยทรงเรียนจริงจังจากใคร เล่นเอาเอง ดูโน้ต

     “พระเจนดุริยางค์ เป็นอีกท่านที่กราบบังคมทูลแนะนำเกี่ยวกับการดนตรี ทรงโปรดคุณพระเจนฯ มาก ทรงพิมพ์ตำราที่คุณพระเจนฯ ประพันธ์ขึ้นทุกเล่ม

     “นอกจากทรงเล่นดนตรีแล้ว ยังทรงสอนให้ผู้อื่นเล่นด้วย… ทรงแนะนำวิธีการเล่นดนตรีพระราชทานผู้อื่นที่มาเล่นดนตรีถวายหรือเล่นร่วมวง ดูเหมือนจะเคยมีรับสั่งว่า การเล่นดนตรีทำให้เกิดความสามัคคีว่าเป็นนักดนตรีเหมือนกัน”

     ในหนังสือ ‘เจ้านายเล็กๆ – ยุวกษัตริย์’ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ ทรงนิพนธ์เอาไว้เกี่ยวกับเรื่องดนตรีว่า
     “เมื่อถึงเวลาสนพระทัยแผ่นเสียงก็แบ่งกันอีก รัชกาลที่ 8 ทรงเลือก Louis Armstrong และ Sidney Bechet รัชกาลที่ 9 ทรงเลือก Duke Ellington และ Count Basie เกี่ยวกับการซื้อแผ่นเสียงนี้ ถ้าเป็นแจ๊ซต้องซื้อเอง ถ้าเป็นคลาสสิกเบิกได้”
     น่าสนใจว่าในช่วงเวลาที่รัชกาลที่ 9 กำลังเติบโตนั้น ตรงกับยุคที่ดนตรีสวิงแจ๊ซ หรือแจ๊ซบิ๊กแบนด์กำลังได้รับความนิยม (ช่วง 1930-1940) นอกจากนี้ยังทรงโปรดดนตรีแจ๊ซยุคก่อนหน้าอย่าง New Orleans-Dixieland ในยุค 20s และแจ๊ซในยุคต่อมาอย่าง Bebop ยุค 40s และ Cool Jazz ยุค 50s
     นักดนตรีแจ๊ซที่ขึ้นชื่อว่าอยู่ในพระราชหฤทัย ตัวอย่างเช่น Sidney Bechet นักดนตรีแจ๊ซจากนิวออร์ลีนส์ ที่ได้รับการยกย่องอย่างยิ่งในแวดวงดนตรีแจ๊ซ, Duke Ellington นักดนตรีแจ๊ซยุคสวิงที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวไม่เหมือนใคร โดยเฉพาะเพลง Clarinet Lament (Barney’s Concerto) ที่มีเสียงคลาริเน็ตที่โดดเด่น, Count Basie นักเปียโนจากนิวเจอร์ซีย์ ที่นักฟังแจ๊ซทั่วโลกยกให้วง The Count Basie Orchestra เป็นวงดนตรีระดับต้นๆ, Jack Teagarden นักทรอมโบนสไตล์นิวออร์ลีนส์, Johnny Hodges นักอัลโตแซกโซโฟนที่เคยเป็นสมาชิกวงของ Duke Ellington, Stan Getz ที่สุดของนักดนตรีแจ๊ซอีกคนที่เดินมาในสไตล์ Cool Jazz

https://www.youtube.com/watch?v=CRpCI3_eb_k

เพลง Summertime, Sidney Bechet

เพลง Clarinet Lament (Barney’s Concerto), Duke Ellington

เพลง Moonlight in Vermont, Stan Getz

     เบนนี่ กู๊ดแมน (Benny Goodman) ซูเปอร์สตาร์แห่งวงการเพลงแจ๊ซในยุคนั้น เขาเคยร่วมแจมดนตรีกับพระองค์หลายครั้ง ทั้งในไทยและเมื่อครั้งเสด็จฯ เยือนสหรัฐอเมริกา โดยเฉพาะในปี พ.ศ. 2499 เบนนี่ กู๊ดแมนเดินทางมาแสดงดนตรีในงานเฉลิมพระชนมพรรษา 5 ธันวาคม ที่ประเทศไทย และอัดการแสดงสดครั้งนี้เอาไว้ ทำออกมาเป็นอัลบั้ม Bangkok 1956 ออกขายไปทั่วโลก

เพลงพระราชนิพนธ์ สายฝน, Benny Goodman

     ไลโอเนล แฮมป์ตัน (Lionel Hampton) ได้รับขนานนามว่าเป็นนักดนตรีร็อกของแจ๊ซ ด้วยแนวทางที่ไม่เหมือนใคร เขาเคยเดินทางมาแสดงในประเทศไทยช่วงสงครามเวียดนาม ปี 1966 ครั้งนั้น ในหลวงรัชกาลที่ 9 ทรงแซกโซโฟนร่วมด้วยเป็นการส่วนพระองค์ ซึ่งไลโอเนลเคยให้สัมภาษณ์ไว้ในหนังสือ The King of Thailand in World Focus ว่า “He is simply the coolest king in the land”

https://www.youtube.com/watch?v=Pm8zT35WqNM

เพลง Flying Home, Lionel Hampton

     The Preservation Hall Jazz Band วงทรงโปรดอีกวงหนึ่ง เป็นวงที่เล่นดนตรีแจ๊ซสไตล์นิวออร์ลีนส์แบบดั้งเดิม ดร. ภาธร ศรีกรานนท์ ได้เชิญวงเดินทางมาเแสดงดนตรีในประเทศไทยเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2531 ช่วงเวลาการเฉลิมพระชนม์พรรษาครบ 5 รอบ 60 พรรษา โดยจัดแสดงเป็นการส่วนพระองค์ที่พระตำหนักจิตรลดารโหฐาน และยังเดินทางมาแสดงอีกหลายครั้ง โดยทางวงร่วมกับ ดร. ภาธร จัดทำอัลบั้มในชื่อ Royal New Orleans Jazz Celebration วางจำหน่ายในปี พ.ศ. 2554 อีกด้วย

บทเพลงพระราชนิพนธ์ ระหว่างปี พ.ศ. 2489

     ความหลงใหลในดนตรีแจ๊ซ ไม่หยุดอยู่แค่การเป็นนักฟังเท่านั้น พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุยลเดชทรงทุ่มเทให้กับดนตรีตั้งแต่พระเยาว์ จนเริ่มพระราชนิพนธ์บทเพลงแรกเมื่อพระชนมมายุ 18 พรรษา

     พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุยลเดชพระราชนิพนธ์เพลง ‘แสงเทียน’ ในเดือนเมษายน พ.ศ. 2489 เป็นเพลงในจังหวะบลูส์ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ ทรงพระนิพนธ์คำร้องภาษาไทย โดยมีเนื้อหาที่ลึกซึ้งสะท้อนสัจธรรมชีวิต ดังเช่นเนื้อร้องท่อนหนึ่งที่ว่า ‘โอ้ชีวิตหนอล้วนรอความตายทุกคน หลีกไปไม่พ้นทุกข์ทนอาทรร้อนใจ’ และใน พ.ศ. 2496 ร.ศ. สดใส พันธุมโกมล ได้ประพันธ์คำร้องเป็นภาษาอังกฤษ

     ในปี พ.ศ. 2489 ได้ทรงพระราชนิพนธ์เพลงไว้ทั้งสิ้น 6 เพลง คือ แสงเทียน หรือ Candlelight Blues, ยามเย็น หรือ Love at Sundown, สายฝน หรือ Falling Rain, ใกล้รุ่ง หรือ Near Dawn, ชะตาชีวิต หรือ H.M. Blues และ ดวงใจกับความรัก หรือ Never Mind The Hungry Men’s Blues

     เพลงพระราชนิพนธ์ลำดับที่ 5 H.M. Blues เป็นเพลงที่ทรงพระราชนิพนธ์หลังจากเสด็จขึ้นครองราชย์ และเสด็จพระราชดำเนินกลับไปทรงศึกษาต่อที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ มีเรื่องเล่าถึงวันที่ทรงเล่นเพลงพระราชนิพนธ์ใหม่เพลงนี้ในวันเฉลิมพระชนมพรรษาครบ 20 พรรษา โดยเหล่าข้าราชการ นักเรียน และคนไทยในสวิตเซอร์แลนด์ร่วมกันจัดงานเฉลิมฉลองขึ้นที่พระตำหนักวิลล่าวัฒนา และมีการขายคำทายใบละครึ่งฟรังก์ เพื่อนำเงินไปช่วยเหลือผู้ยากไร้ ด้วยการให้ผู้ร่วมงานทายชื่อเต็มของเพลง H.M. Blues แต่ท้ายที่สุด ไม่มีใครทายชื่อเต็มของเพลงได้เลย เพราะต่างคิดไม่ถึงว่า H.M. Blues จะหมายถึง Hungry Men’s Blues ตามเนื้อร้องเพลงภาษาอังกฤษที่พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ ทรงพระนิพนธ์เอาไว้ว่า ‘We’ve got the Hungry Men’s Blues. You’ll be hungry too, if you’re in this band.’

     ส่วนคำร้องภาษาไทย ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ ณ นคร เป็นผู้ประพันธ์ในภายหลัง

เพลง H.M. Blues

     อ่านต่อ ตอนที่ 2 สะท้อนความสุขของพ่อผ่านบทเพลงพระราชนิพนธ์และดนตรีแจ๊ซทรงโปรด (ตอนที่ 2)

อ้างอิง:

• หนังสือประมวลเพลงพระราชนิพนธ์ ชุด ‘ธ สถิตในดวงใจนิรันดร์’
• รายการ Cat Radio แมวนอก www.youtube.com/watch?v=US4tYG7Z8v0
• หนังสือ ‘เจ้านายเล็กๆ – ยุวกษัตริย์’ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์