เปิดแผนคว่ำบาตรลงโทษรัสเซีย จากสหรัฐฯ และชาติพันธมิตร รุนแรงแค่ไหน? รัสเซียเตรียมรับมืออย่างไร?

สหรัฐฯ EU และชาติพันธมิตร ทยอยประกาศมาตรการคว่ำบาตรต่อรัสเซีย เพื่อตอบโต้การประกาศรับรองเอกราชให้แก่ 2 แคว้นในพื้นที่ขัดแย้งของยูเครน และการอนุมัติส่งทหารเข้าไปรักษาสันติภาพ ซึ่งหลายฝ่ายจับตามองว่าอาจเป็นจุดเริ่มต้นของแผนบุกยูเครนเต็มรูปแบบ

 

รายละเอียดของมาตรการคว่ำบาตรที่ออกมาจะมีอะไรบ้าง และส่งผลกระทบต่อรัสเซียมากแค่ไหน? ขณะที่ยังมีคำถามสำคัญคือ รัสเซียเตรียมพร้อมรับการคว่ำบาตรรอบนี้ไว้อย่างไร หลังจากที่เคยมีบทเรียนมาแล้วในการผนวกรวมแคว้นไครเมีย เมื่อปี 2014

 

สหรัฐฯ

 

• ประธานาธิบดีโจ ไบเดน ของสหรัฐฯ ประกาศแพ็กเกจคว่ำบาตร ‘ชุดแรก’ ต่อรัสเซีย เพื่อตอบโต้กรณีลงนามรับรองการแยกตัวเป็นเอกราชให้แก่แคว้นโดเนตสก์และลูฮันสก์ ซึ่งเป็นพื้นที่ขัดแย้งทางตะวันออกของยูเครน โดยไบเดนเรียกว่าเป็น “จุดเริ่มต้นการรุกรานเพื่อนบ้านของรัสเซีย”

 

• ในการแถลงมาตรการคว่ำบาตรเมื่อวานนี้ (22 กุมภาพันธ์) ไบเดนประณามการตัดสินใจของวลาดิเมียร์ ปูติน ประธานาธิบดีรัสเซีย ที่ประกาศรับรองเอกราชแก่ 2 แคว้นดังกล่าว พร้อมทั้งอนุมัติการส่งกำลังทหารรัสเซียเข้าไป ‘รักษาสันติภาพ’ ในพื้นที่ ซึ่งเขายืนยันว่าหากรัสเซียยังเดินหน้าการรุกรานยูเครนเช่นนี้ต่อไป สหรัฐฯ ก็เตรียมพร้อมที่จะตอบโต้ด้วยการคว่ำบาตรเช่นเดียวกัน

 

“หากรัสเซียเดินหน้าต่อกับการรุกรานครั้งนี้ เราก็เตรียมพร้อมจะเดินหน้าการคว่ำบาตรเช่นเดียวกัน ใครในนามของพระเจ้าที่ปูตินคิดว่าให้สิทธิ์เขาในการประกาศประเทศใหม่บนดินแดนที่เป็นของเพื่อนบ้าน? นี่เป็นการละเมิดกฎหมายระหว่างประเทศอย่างชัดเจน และต้องการการตอบสนองที่หนักแน่นจากประชาคมระหว่างประเทศ” ไบเดนกล่าว

 

• สำหรับแพ็กเกจคว่ำบาตรรัสเซียของสหรัฐฯ นั้นพุ่งเป้าไปที่หนี้สาธารณะของรัสเซีย รวมถึงธนาคารทหาร สถาบันการเงินขนาดใหญ่ของรัสเซีย 2 แห่ง และบุคคลระดับชนชั้นนำของรัสเซียพร้อมครอบครัว ซึ่งไบเดนชี้ว่ามาตรการคว่ำบาตรรอบนี้จะตัดขาดรัสเซียจากเงินทุนของชาติตะวันตกได้อย่างมีประสิทธิภาพ และทำให้รัสเซียไม่สามารถซื้อขายตราสารหนี้ในตลาดทุนของสหรัฐฯ หรือชาติยุโรปได้อีกต่อไป

 

• นอกจากนี้ผู้นำสหรัฐฯ ยังประกาศว่าได้ส่งกำลังทหารและยุทโธปกรณ์ไปเสริมความแข็งแกร่งให้แก่พันธมิตรของสหรัฐฯ ในประเทศแถบทะเลบอลติก แต่แสดงความชัดเจนว่าไม่ใช่การดำเนินการเพื่อเตรียมต่อสู้กับรัสเซีย

 

สหภาพยุโรป 

 

• สหภาพยุโรปหรือ EU ก็ประกาศชุดมาตรการคว่ำบาตรต่อรัสเซีย ซึ่งพุ่งเป้าไปที่ ส.ส. รัสเซีย 351 คน ที่โหวตสนับสนุนการรับรองเอกราชให้แก่แคว้นโดเนตสก์และลูฮันสก์ ตลอดจนกลุ่มบุคคลและหน่วยงานที่มีส่วนคุกคามดินแดนและอธิปไตยของยูเครน ซึ่งรวมถึงบุคคลจากภาคธุรกิจ สื่อ และนักการเมืองของรัสเซีย และธนาคารที่ให้เงินทุนแก่กองทัพรัสเซียและปฏิบัติการอื่นๆ ในพื้นที่ขัดแย้งของยูเครน

 

• โจเซป บอร์เรลล์ หัวหน้าฝ่ายกิจการต่างประเทศของ EU เรียกบุคคลที่อยู่ในรายชื่อคว่ำบาตรว่า กลุ่ม ‘ผู้มีอำนาจ’ ของรัสเซีย ขณะที่เขามั่นใจว่าชุดมาตรการคว่ำบาตรนี้จะ “ส่งผลร้ายต่อรัสเซียอย่างมาก”

 

• ขณะที่เยอรมนีประกาศการตัดสินใจระงับการรับรองโครงการท่อส่งก๊าซธรรมชาติขนาดใหญ่ Nord Stream 2 ซึ่งแสดงให้เห็นว่า EU เต็มใจที่จะกำหนดเป้าหมายคว่ำบาตรไปที่อุตสาหกรรมพลังงานขนาดใหญ่ของรัสเซีย แม้ว่าจะหมายถึงผลกระทบต่อราคาก๊าซธรรมชาติที่สูงขึ้นสำหรับผู้บริโภคใน EU ก็ตาม

 

สหราชอาณาจักร

 

• บอริส จอห์นสัน นายกรัฐมนตรีแห่งสหราชาอาณาจักร ก็ประกาศชุดมาตรการคว่ำบาตรรัสเซีย ซึ่งครอบคลุมถึงการอายัดทรัพย์สินของ 5 ธนาคาร และสั่งห้าม 3 มหาเศรษฐีพันล้านของรัสเซียเดินทางเข้าสหราชอาณาจักร รวมถึงคว่ำบาตรสมาชิกรัฐสภาของรัสเซียที่โหวตรับรองเอกราชให้แก่ 2 แคว้นของกลุ่มกบฏในยูเครน

 

• จอห์นสันกล่าวว่า การกระทำของรัสเซียนั้นเป็นการรุกรานยูเครนครั้งใหม่หลังจากปี 2014 และการประกาศว่ายูเครนไม่เคยเป็นรัฐนั้นเป็นเพียงข้ออ้างเพื่อเปิดฉากโจมตีอย่างเต็มรูปแบบ ขณะที่เขายืนยันว่ามาตรการคว่ำบาตรที่ออกมาเป็นการตอบโต้ชุดแรก และอาจขยายมาตรการเพิ่มเติมอีกหลังจากนี้ 

 

ประเทศอื่นๆ

 

• นอกจากนี้ยังมีอีกหลายประเทศพันธมิตรของสหรัฐฯ ที่ทยอยประกาศคว่ำบาตรรัสเซีย โดยจัสติน ทรูโด นายกรัฐมนตรีแคนาดา ประกาศการคว่ำบาตรทางเศรษฐกิจรอบแรกต่อรัสเซีย และห้ามการทำธุรกรรมทางการเงินทุกประเภทกับแคว้นโดเนตสก์และลูฮันสก์ พร้อมทั้งห้ามการซื้อตราสารหนี้จากรัสเซีย รวมถึงคว่ำบาตรสมาชิกรัฐสภาที่โหวตสนับสนุนเอกราชของ 2 แคว้นดังกล่าวด้วย

 

• ฟูมิโอะ คิชิดะ นายกรัฐมนตรีของญี่ปุ่น แถลงในวันนี้ (23 กุมภาพันธ์) ประกาศคว่ำบาตรรัสเซีย และประณามความเคลื่อนไหวของรัสเซียในการละเมิดอธิปไตยของยูเครนและกฎหมายระหว่างประเทศว่าเป็นสิ่งที่ไม่อาจยอมรับได้

 

รัสเซียเตรียมแผนรับมือการคว่ำบาตรไว้แล้ว

 

• ผลกระทบจากความตึงเครียดที่เกิดขึ้นส่งผลให้ราคาดัชนีหุ้น MOEX ของรัสเซียร่วงลงอีกกว่า 1.5% เมื่อวานนี้ หลังจากที่ร่วงไปแล้วกว่า 10% เมื่อวันจันทร์ ขณะที่ราคาหุ้นของบริษัทน้ำมัน Rosneft ลดลงกว่า 7.5% ซึ่งหมายความว่ามูลค่าเงินในตลาดหุ้นรัสเซียหายไปกว่า 30 พันล้านดอลลาร์สหรัฐในช่วงสัปดาห์นี้ โดยนักวิเคราะห์ของ J.P. Morgan คาดการณ์ว่าตลาดหุ้นรัสเซียจะร่วงลงอีกจากสถานการณ์ตึงเครียดและการคว่ำบาตรของสหรัฐฯและนานาชาติ
  

 

• อย่างไรก็ตามมีการวิเคราะห์ว่ารัสเซียนั้นเตรียมแผนรับมือต่อการคว่ำบาตรจากสหรัฐฯ และชาติตะวันตกไว้แล้วล่วงหน้าหลายปี หลังได้บทเรียนจากการผนวกรวมแคว้นไครเมียเมื่อปี 2014 ซึ่งรัสเซียได้รับบทเรียนสำคัญจากการเผชิญมาตรการคว่ำบาตรทางเศรษฐกิจที่ส่งผลกระทบอย่างรุนแรง

 

• ซึ่งนับตั้งแต่นั้นรัฐบาลเครมลินได้เตรียมการป้องกันผลกระทบจากการคว่ำบาตร ทั้งการถอยห่างจากการพึ่งพิงสกุลเงินดอลลาร์สหรัฐ และพยายามเสริมศักยภาพเพื่อรับมือผลกระทบจากการคว่ำบาตรทางด้านเศรษฐกิจ การค้า และการเงิน

 

• จนถึงเดือนมกราคมของปีนี้พบว่ารัสเซียมีเงินสำรองระหว่างประเทศที่เป็นสกุลเงินตราต่างประเทศและทองคำอยู่ในระดับสูงสุดเป็นประวัติการณ์ มูลค่ามากกว่า 6.3 แสนนล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือกว่า 20 ล้านล้านบาท ซึ่งถือเป็นจำนวนเงินสำรองที่สูงสุดเป็นอันดับ 4 ของโลก และเชื่อว่าสามารถช่วยพยุงความแข็งแกร่งของสกุลเงินรูเบิลของรัสเซียได้ค่อนข้างนาน

 

• ขณะที่รัสเซียถือครองเงินดอลลาร์สหรัฐเพียงประมาณ 16% ของสกุลเงินตราต่างประเทศทั้งหมด ซึ่งลดลงจากกว่า 40% เมื่อ 5 ปีที่แล้ว นอกจากนี้ยังถือครองสกุลเงินหยวนของจีนอีกประมาณ 13%

 

• และนับตั้งแต่ปี 2014 รัสเซียยังมีการเปลี่ยนแปลงโครงสร้างทางเศรษฐกิจจำนวนมาก เช่น ลดการพึ่งพาเงินกู้ยืมและการลงทุนจากต่างชาติ, สร้างระบบชำระเงินระหว่างประเทศ เพื่อป้องกันการถูกตัดออกจากระบบ SWIFT ที่เป็นระบบการเงินหลักของทั่วโลก, ตัดลดงบประมาณและมุ่งเน้นการสร้างเศรษฐกิจให้เติบโตอย่างมีเสถียรภาพ และพยายามมองหาตลาดและช่องทางการค้าใหม่ๆ ที่ไม่ใช่ชาติตะวันตก ซึ่งจีนมีส่วนอย่างมากในยุทธศาสตร์นี้

 

• นอกจากนี้คาดว่าประธานาธิบดีปูตินยังคำนวณไปถึงเรื่องความแตกต่างทางด้านยุทธศาสตร์ดอกเบี้ยนโยบาย ซึ่งสหรัฐฯ สหราชอาณาจักร และ EU นั้นมีความแตกต่างกันในเรื่องนี้ ทำให้อาจต้องพิจารณามากขึ้นหากจะดำเนินมาตรการคว่ำบาตรต่อธนาคารใหญ่หรือธนาคารรัฐของรัสเซีย

 

ภาพ: Photo by Drew Angerer/Getty Images

อ้างอิง:

• https://www.aljazeera.com/news/2022/2/22/biden-imposes-new-russia-sanctions-decries-beginning-invasion
• https://www.dw.com/en/ukraine-crisis-eu-agrees-to-russia-sanctions-package/a-60870787
• https://www.bbc.com/news/uk-politics-60476137
• https://www.bbc.com/news/business-60480904
• https://www.reuters.com/world/europe/trudeau-announces-first-round-economic-sanctions-russia-over-ukraine-crisis-2022-02-22/
• https://www.reuters.com/world/japan-imposes-sanctions-russia-over-actions-ukraine-2022-02-23/