เรื่องวุ่นๆ ชุลมุนวัคซีนเลื่อนฉีด ใครต้องรับผิดชอบ

• การฉีดวัคซีนโควิด-19 ในสัปดาห์ที่ 2 ของ กทม. อยู่ในสภาพ ‘สับสนวุ่นวาย’ ตั้งแต่ยังไม่ถึงวันฉีดวัคซีน เริ่มต้นจากวันศุกร์ที่ 11 มิถุนายน สำนักงานประกันสังคมประกาศเลื่อนฉีดวัคซีนสำหรับผู้ประกันตนมาตรา 33 เป็นวันที่ 28 มิถุนายน โดยอ้างว่าเพื่อปรับปรุงสถานที่และปรับปรุงระบบข้อมูล แต่ต่อมาวันเสาร์ที่ 12 มิถุนายน กลับประกาศใหม่ว่าพร้อมให้บริการฉีดวัคซีนในวันจันทร์ที่ 14 มิถุนายนที่จะถึงนี้

• “ผมขอย้ำว่าวัคซีน AstraZeneca สำหรับผู้ประกันตนไม่ขาด ผมกับท่านรองนายกฯ อนุทิน ทำงานกันอย่างใกล้ชิดและปรึกษาหารือกันมาโดยตลอด เพื่อให้การฉีดวัคซีนซึ่งเป็นวาระแห่งชาติ สามารถควบคุมการแพร่ระบาด เกิดประโยชน์สอดคล้องตามวัตถุประสงค์ มีประสิทธิภาพและเกิดความคุ้มค่า” สุชาติ ชมกลิ่น รัฐมนตรีว่าการกระทรวงแรงงาน เปิดเผยกับสื่อมวลชน

• ช่วงค่ำของวันเดียวกันกับที่สำนักงานประกันสังคมประกาศ ‘เลื่อนกลับมา’ เหมือนเดิม หลายโรงพยาบาลเอกชน รวมถึงโรงพยาบาลรัฐบางแห่งใน กทม. กลับประกาศ ‘เลื่อนออกไป’ เลื่อนผู้ที่จองวัคซีนในระบบหมอพร้อมระหว่างวันที่ 14-20 มิถุนายนออกไป เนื่องจากไม่ได้รับการจัดสรรวัคซีนในช่วงระยะเวลาดังกล่าว ทั้งที่ระบบหมอพร้อมในช่วงแรกเปิดให้ลงทะเบียนเฉพาะผู้สูงอายุและ 7 โรคประจำตัว

#ใครควรได้รับการกระจายวัคซีนก่อน_หลัง

• นอกจากปัญหา ‘การจัดหาวัคซีน’ ที่ทำให้มีจำนวนวัคซีนไม่เพียงพอแล้ว ยังเกิดคำถามต่อ ‘การกระจายวัคซีน’ ด้วยว่าภาครัฐจัดลำดับความสำคัญของผู้ได้รับวัคซีนอย่างไร เพราะตามแผนของกระทรวงสาธารณสุขจะแบ่งกลุ่มเป้าหมายการให้วัคซีนโควิด-19 ในประเทศไทยเป็น 2 ระยะ (1) เมื่อมีวัคซีนปริมาณจำกัด และ (2) เมื่อมีวัคซีนมากขึ้นและเพียงพอ ซึ่งมีวัตถุประสงค์ในการฉีดต่างกัน

• ระยะที่ 1 เพื่อลดการป่วยรุนแรงและเสียชีวิตจากโควิด-19 และเพื่อรักษาระบบสุขภาพของประเทศ
• ระยะที่ 2 เพื่อรักษาเศรษฐกิจ สังคม และความมั่นคงของประเทศ และเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันในระดับประชากรและพื้นฟูให้ประเทศกลับเข้าสู่ภาวะปกติ

• นับจากวันดีเดย์ 7 มิถุนายน จำนวนวัคซีนที่ฉีดได้ต่อวันมากกว่า 4 แสนโดสใน 2 วันแรกแล้วลดลงเหลือ 3, 2 และ 1 แสนโดสในวันถัดมา แสดงว่าประเทศไทยน่าจะยังอยู่ในระยะที่ 1 อยู่ ดังนั้นกลุ่มเป้าหมายจึงควรเป็นผู้มีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป หรือผู้ที่มีโรคประจำตัว 7 โรค ได้แก่ โรคทางเดินหายใจเรื้อรัง โรคหัวใจและหลอดเลือด โรคไตเรื้อรัง โรคหลอดเลือดสมอง โรคมะเร็ง โรคเบาหวาน และโรคอ้วน

• ศบค. ประกาศจำนวนผู้เสียชีวิตพร้อมกับปัจจัยเสี่ยงเหล่านี้ทุกวัน แต่ทำไมแผนการกระจายวัคซีนใน กทม. ถึงยังสะเปะสะปะ และเลื่อนผู้จองวัคซีนผ่านระบบหมอพร้อมออกไป สำหรับการฉีดวัคซีนให้กับบางอาชีพอาจเข้าใจได้ว่ามีความจำเป็น เพราะเป็นอาชีพที่ต้องใกล้ชิดกับคนจำนวนมาก เช่น ขนส่งสาธารณะ โรงเรียน/มหาวิทยาลัย จึงมีความเสี่ยงต่อการได้รับเชื้อหรือการระบาดมากกว่าคนทั่วไป

• หากเปรียบเทียบกับแผนการฉีดวัคซีนในสหราชอาณาจักร มีการจัดลำดับความสำคัญให้กับประชาชน 9 กลุ่มก่อน ได้แก่ ผู้พักอาศัยและเจ้าหน้าที่ในบ้านพักคนชรา บุคลากรทางการแพทย์ด่านหน้า ผู้สูงอายุเรียงจาก 80, 75, 70, …, จนถึง 50 ปีขึ้นไป รวมถึงผู้มีอายุต่ำกว่า 65 ปีแต่มีโรคประจำตัว และทั้ง 9 กลุ่มนี้จะได้รับวัคซีน AstraZeneca เข็มที่ 2 เร็วขึ้นที่ 8 สัปดาห์ จากเดิมที่ไม่เกิน 12 สัปดาห์หลังจากเข็มแรก

#แต่กระทรวงสาธารณสุขจัดสรรวัคซีนอย่างไร

• จากความสับสนวุ่นวายของการเลื่อน/ไม่เลื่อนฉีดวัคซีนในวันเสาร์ ต่อเนื่องมาจนถึงวันอาทิตย์ที่ 13 มิถุนายน สำนักสารนิเทศ สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข ชี้แจงถึงกรณีเลื่อนฉีดวัคซีนใน กทม. ว่า “กระทรวงสาธารณสุขจัดสรรวัคซีนตามที่ ศบค. กำหนด เพื่อส่งไปยังทุกจังหวัด รวมทั้งกรุงเทพมหานคร ส่วนการจัดสรรวัคซีนไปยังหน่วยฉีดของแต่ละจังหวัดเป็นหน้าที่ของจังหวัดนั้นๆ ดำเนินการเอง”

• ส่วนอธิบดีและรองอธิบดีกรมควบคุมโรคให้สัมภาษณ์กับสำนักข่าว Hfocus ในวันที่ 13 มิถุนายนว่า กทม. ได้รับการจัดสรรวัคซีนล็อตแรก 5 แสนโดส แบ่งเป็นวัคซีน AstraZeneca 3.5 แสนโดสและ Sinovac 1.5 แสนโดส ซึ่งตัวเลขนี้ไม่รวมกับสำนักงานประกันสังคมประมาณ 3 แสนโดส และที่ประชุมอธิการบดีแห่งประเทศไทย (ทปอ.) ประมาณ 1.5 แสนโดส ที่ได้รับวัคซีนไปเสริมใน กทม. อีกเช่นกัน

• โดยวัคซีนล็อตแรกนี้เป็นการจัดสรรสำหรับการฉีดใน 2 สัปดาห์แรก (7-18 มิถุนายน) ในขณะที่ในภาพรวมของประเทศได้จัดสรรวัคซีน AstraZeneca ลงไปราว 2 ล้านโดส แบ่งเป็นต่างจังหวัด 1 ล้านโดส และ กทม. อีกเกือบ 1 ล้านโดส ส่วนช่วงครึ่งเดือนหลังจะมีวัคซีนมาเพิ่มเติมแบ่งเป็นวัคซีน AstraZeneca 1.5 ล้านโดส และ Sinovac 2 ล้านโดส รวมทั้งหมด 6.5 ล้านโดสในเดือนนี้

#แล้วกทม_กระจายวัคซีนที่ได้รับมาอย่างไร

• ล่าสุด กทม. ชี้แจงผ่านเพจกรุงเทพมหานคร โดยสำนักงานประชาสัมพันธ์ว่า กทม. ไม่ใช่ผู้ควบคุมและผู้ที่จัดสรรวัคซีน โดย ‘ตามแผน’ ของกระทรวงสาธารณสุข กทม. จะได้รับการจัดสรรวัคซีน AstraZeneca 2.5 ล้านโดสในเดือนมิถุนายน แล้วให้จัดทำแผนกระจายวัคซีนให้สอดคล้อง แต่ ‘ตามจริง’ กลับได้รับวัคซีนเพียง 5 แสนโดสสำหรับครึ่งเดือนแรก (7-14 มิถุนายน) แบ่งเป็น 

• วัคซีน AstraZeneca 3.5 แสนโดส กทม. กระจายให้ระบบหมอพร้อม 51.8% ประชาชนทั่วไป 28.6% เข็มที่สอง 15.0% ผู้สูงอายุและผู้ป่วยติดเตียง 2.3% และสำรองสำหรับควบคุมโรค 2.3%
• วัคซีน Sinovac 1.5 แสนโดส กทม. กระจายให้เข็มที่ 2 85.3% และควบคุมโรคพื้นที่ระบาดใหม่สำหรับที่เหลือ

• ทั้งนี้ ในเดือนมิถุนายนมีผู้จองวัคซีนผ่านระบบหมอพร้อมใน กทม. 450,000 คน แต่ในล็อตแรกนี้ กทม. กระจายให้ระบบหมอพร้อม 181,400 โดส (51.8% ของวัคซีนที่ได้รับ) หรือคิดเป็น 40.3% ของผู้ลงทะเบียนทั้งหมด ยังเหลืออีก 60% ที่อาจต้องรอการจัดสรรจากกระทรวงสาธารณสุขในครึ่งเดือนหลัง เป็นไปได้หรือไม่ว่า กทม. จะนำส่วนที่แบ่งให้ประชาชนทั่วไปมาให้กับกลุ่มเสี่ยงต่ออาการรุนแรงก่อน

• หรืออันที่จริง กทม. ต้องมียอดจำนวนกลุ่มเป้าหมายในระยะที่ 1 อยู่แล้ว น่าจะอำนวยความสะดวกให้กลุ่มนี้เข้ารับการฉีดวัคซีนที่ได้รับการจัดสรรมาให้มากที่สุด อย่างไรก็ตามการฉีดวัคซีนที่มีหลักฐานว่าลดการแพร่เชื้อ เช่น AstraZeneca ให้กับประชาชนทั่วไปในพื้นที่ที่มีการระบาดก็อาจช่วยจำกัดวงการระบาดได้ การตัดสินใจกระจายวัคซีนที่ กทม. รับมาต่ออีกทีจึงต้องรอบคอบและสื่อสารให้ประชาชนเข้าใจ

• ส่วน ศบค. ที่ถูกพาดพิงถึงว่าเป็นผู้กำหนดการกระจายวัคซีนยังไม่มีคำชี้แจงออกมา สิ่งที่ประชาชนและเจ้าหน้าที่หน้างาน (ซึ่งต้องตอบคำถามเกี่ยวกับการเลื่อนนัดฉีดวัคซีนแทน ศบค. และกระทรวงสาธารณสุข) ต้องการมากที่สุดคือการอธิบายแผนการจัดหาและการกระจายวัคซีนอย่างละเอียดและตรงไปตรงมา เพื่อลดความสับสนวุ่นวายที่เกิดขึ้นในเวลานี้ ไม่เฉพาะใน กทม. แต่รวมถึงต่างจังหวัดด้วย

พิสูจน์อักษร: ลักษณ์นารา พักตร์เพียงจันทร์

อ้างอิง: 

• รมว.แรงงาน เผยเดินหน้าฉีดวัคซีนโควิด-19 ให้ผู้ประกันตน ม.33 อีกครั้ง 14 มิ.ย. นี้ ย้ำวัคซีนไม่ขาด เป็นการปรับจุดบกพร่อง https://thestandard.co/labor-minister-starts-m33-coronavirus-vaccination/ 
• แนวทางการให้วัคซีนโควิด-19 ในสถานการณ์การระบาด ปี 2564 ของประเทศไทย ฉบับปรับปรุงครั้งที่ 1 https://ddc.moph.go.th/uploads/publish/1149520210602015924.pdf 
• COVID-19 vaccination first phase priority groups https://www.gov.uk/government/publications/covid-19-vaccination-care-home-and-healthcare-settings-posters/covid-19-vaccination-first-phase-priority-groups 
• คร. แจงข้อเท็จจริง! บริหารจัดสรรวัคซีนโควิด-19 กทม. เป็นหน้าที่กรุงเทพมหานคร https://www.hfocus.org/content/2021/06/21876 
• คร. ย้ำ! กทม. ได้วัคซีนมากที่สุดล็อตแรก 5 แสนโดส ครึ่งเดือน มิ.ย. ได้อีก 5 แสนโดส รวม 1 ล้านโดส https://www.hfocus.org/content/2021/06/21878