BIMSTEC (Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation) มีชื่อเต็มๆ ว่า ‘ความริเริ่มแห่งอ่าวเบงกอลสำหรับความร่วมมือหลากหลายสาขาทางวิชาการและเศรษฐกิจ’ เป็นกลุ่มความร่วมมือทางเศรษฐกิจที่เชื่อมโยง ไทย เข้ากับ 6 ประเทศใกล้เคียง ได้แก่ อินเดีย, ศรีลังกา, บังกลาเทศ, เมียนมา, ภูฏาน และเนปาล ทั้งหมดนี้มีศักยภาพทางเศรษฐกิจและการค้าสูง ครอบคลุมตลาดผู้บริโภคกว่า 1.8 พันล้านคน หรือคิดเป็นราว 22% ของประชากรโลกทั้งหมด
แต่ละประเทศมีจุดแข็งเฉพาะตัวที่น่าสนใจ อินเดียได้รับการยอมรับว่าเป็นหนึ่งในศูนย์กลางด้านเทคโนโลยีและสตาร์ทอัพที่เติบโตเร็วที่สุดในโลก ศรีลังกาและบังกลาเทศเติบโตอย่างรวดเร็วด้านสิ่งทอและอุตสาหกรรม เมียนมามีที่ตั้งเชื่อมโยงระหว่างเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ส่วนภูฏานและเนปาลก็มีทรัพยากรธรรมชาติและการท่องเที่ยวที่น่าสนใจ โอกาสในการลงทุนและขยายตลาดมีอยู่มากมาย ไทยจะใช้โอกาสนี้อย่างไร
บังกลาเทศมีบทบาทสำคัญใน BIMSTEC หลายด้าน เนื่องจากเป็นหนึ่งในประเทศผู้ก่อตั้ง และยังเป็นที่ตั้งของสำนักเลขาธิการ BIMSTEC ตั้งแต่ปี 2014
นอกจากนี้ บังกลาเทศยังมีที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ที่สำคัญ โดยอยู่ในจุดยุทธศาสตร์ที่เชื่อมโยงอินเดียกับเมียนมาและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทำให้มีศักยภาพในการเป็นศูนย์กลางด้านโลจิสติกส์ อีกทั้งยังเป็นชาติที่ให้ความสำคัญกับไทยในฐานะหุ้นส่วนเพื่อการพัฒนาอีกด้วย โดยบังกลาเทศมีศักยภาพเป็นแหล่งลงทุนของไทย เนื่องจากมีอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจสูงต่อเนื่องหลายปี
ปัจจุบันบังกลาเทศเป็นประเทศนำในสาขาการค้า การลงทุน และพัฒนา
โดยมีภารกิจสำคัญคือการผลักดันความตกลงเขตการค้าเสรี BIMSTEC (BIMSTEC Free Trade Area: FTA)
ความน่าสนใจอย่างหนึ่งของภูฏานคือการเป็นชาติที่ยึดหลักทฤษฎีความสุขมวลรวมประชาชาติในการพัฒนาประเทศ และไทยเองก็มีสัมพันธ์ที่ใกล้ชิดกับภูฏานมาอย่างยาวนาน แม้จะเป็นประเทศขนาดเล็กและไม่มีทางออกสู่ทะเล แต่ภูฏานก็มีอิทธิพลในด้านความร่วมมือระดับภูมิภาคของ BIMSTEC โดยเฉพาะในเรื่องของการพัฒนาอย่างยั่งยืน สิ่งแวดล้อม และการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์
สำหรับภารกิจสำคัญของภูฏานคือการผลักดันประเด็นด้านสิ่งแวดล้อม โดยภูฏานเสนอจัดตั้ง ‘คณะทำงานร่วมด้านสิ่งแวดล้อมและสภาพภูมิอากาศ’ (BIMSTEC Joint Working Group on Environment and Climate) เพื่อส่งเสริมการผลักดันประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมและสภาพภูมิอากาศภายในภูมิภาค BIMSTEC ให้เป็นรูปธรรมมากขึ้น ตลอดจนการรับมือกับภัยธรรมชาติต่างๆ อย่างมีประสิทธิภาพ
อินเดียนับเป็นหนึ่งในประเทศที่มีอิทธิพลมากที่สุดใน BIMSTEC เนื่องจากเป็นประเทศที่มีขนาดเศรษฐกิจใหญ่ที่สุดในกลุ่ม และมีประชากรมากที่สุดในโลก อีกทั้งยังเป็นหนึ่งในประเทศผู้ก่อตั้ง BIMSTEC ในช่วงแรกเริ่มร่วมกับอีก 3 ประเทศคือ บังกลาเทศ ศรีลังกา และไทย (ซึ่งขณะนั้นคือ BIST-EC)
สำหรับภารกิจสำคัญของอินเดียคือการให้ความสำคัญกับมิติด้านความมั่นคงในหลากหลายประเด็น เช่น การต่อต้านอาชญากรรมข้ามชาติ การต่อต้านยาเสพติด และความมั่นคงทางทะเล โดยมีกลไกความร่วมมือสำคัญคืออนุสัญญาว่าด้วยความช่วยเหลือซึ่งกันและกันในเรื่องทางอาญา และอนุสัญญา BIMSTEC ว่าด้วยความร่วมมือด้านการต่อต้านการก่อการร้าย องค์กรอาชญากรรมข้ามชาติ และการลักลอบค้ายาเสพติด
เมียนมาเข้าร่วมเป็นสมาชิก BIMSTEC เมื่อวันที่ 22 ธันวาคม 1997 ถึงแม้จะเข้ามาเป็นสมาชิกในภายหลัง (ประเทศลำดับที่ 5) แต่ได้กลายเป็นตัวเชื่อมไทยกับประเทศกลุ่มเอเชียใต้ และทำให้ BIMSTEC เป็นกรอบความร่วมมือเดียวระหว่างเอเชียใต้กับเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
แม้สถานการณ์ความขัดแย้งภายในประเทศจากวิกฤตการณ์ทางการเมืองจะยังคงยืดเยื้อ แต่เมียนมานับได้ว่าเป็นประเทศที่มีทรัพยากรสมบูรณ์ เป็นแหล่งวัตถุดิบ ตลาดการค้า แรงงาน และแหล่งลงทุนสำคัญของไทยโดยเฉพาะด้านพลังงาน อีกทั้งยังเป็นหุ้นส่วนยุทธศาสตร์โดยธรรมชาติ มีพรมแดนทางบกติดกับไทยยาวที่สุด มีผลประโยชน์ร่วมกันในทุกมิติ และในขณะเดียวกันก็ยังต้องร่วมมือกันแก้ไขความท้าทายร่วมกับไทยหลายประการด้วยเช่นกัน
สำหรับภารกิจสำคัญของเมียนมาคือการให้ความสำคัญกับความมั่นคงทางอาหาร ผ่านการจัดตั้งกลุ่มผู้เชี่ยวชาญด้านความร่วมมือทางการเกษตร
เนปาลเป็นประเทศที่ไม่มีทางออกสู่ทะเลและมีภูมิประเทศเป็นเทือกเขา มีศักยภาพด้านการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์และทางพระพุทธศาสนา โดยเนปาลเข้าร่วมเป็นสมาชิก BIMSTEC เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2004 ปัจจุบันเนปาลเป็นประเทศนำสาขาการติดต่อระหว่างประชาชน (People-to-People Contact)
สำหรับภารกิจสำคัญของเนปาลคือการส่งเสริมความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นของประชาชนในภูมิภาค ซึ่งครอบคลุม 3 สาขาย่อย ได้แก่ วัฒนธรรม การท่องเที่ยว และการติดต่อระหว่างประชาชน ผ่านกลไกความร่วมมือที่สำคัญอย่างบันทึกความเข้าใจว่าด้วยการก่อตั้งคณะกรรมการอุตสาหกรรมวัฒนธรรม และศูนย์ปฏิบัติการอุตสาหกรรมวัฒนธรรม BIMSTEC
ศรีลังกาเป็นประเทศที่รุ่มรวยไปด้วยพลอยและอัญมณี อีกทั้งยังเป็นแหล่งปลูกชาชั้นดีของโลก โดยไทยและศรีลังกามีความใกล้ชิดกันทางด้านศาสนาและวัฒนธรรม เนื่องจากประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ
อย่างไรก็ตาม ปัจจุบันศรีลังกาอยู่ระหว่างการฟื้นตัวจากวิกฤตเศรษฐกิจ หลังจากที่เคยผิดนัดชำระหนี้ต่างประเทศในปี 2022 ซึ่งในปัจจุบันเศรษฐกิจก็เริ่มขยายตัวและมีเงินสำรองระหว่างประเทศเพิ่มขึ้น
ทั้งนี้ ศรีลังกาเป็นหนึ่งในประเทศผู้ร่วมก่อตั้ง BIMSTEC มีศักยภาพในการเป็นศูนย์กลางการขนส่งทางทะเลและการกระจายสินค้าที่สำคัญของโลก ขณะที่ไทยเป็นศูนย์กลางของภูมิภาคอินโด-แปซิฟิก ทำให้ทั้งสองฝ่ายสามารถเป็นประตูเชื่อมโยงระหว่างเอเชียใต้กับอาเซียน
ปัจจุบันศรีลังกาเป็นประเทศนำสาขาวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม (Science, Technology and Innovation) ซึ่งครอบคลุมประเด็นด้านเทคโนโลยี สาธารณสุข และการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ โดยมีภารกิจสำคัญคือการส่งเสริมการแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ทางเทคโนโลยี ตลอดจนการพัฒนาระบบสาธารณสุขและทรัพยากรมนุษย์
ภาพประกอบ: พิชามญชุ์ วรรณสาร
อ้างอิง:
- https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=B
- https://sameaf.mfa.go.th/th/content/92144-%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%8A%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8?cate=5d847df915e39c256c004df3
- https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=B
- https://sameaf.mfa.go.th/th/content/92155-%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%8A%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%93%E0%B8%B2%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A0%E0%B8%B9%E0%B8%8F%E0%B8%B2%E0%B8%99?cate=5d847df915e39c256c004df3
- https://mumbai.thaiembassy.org/th/content/17920-%E0%B9%80%E0%B8%A8%E0%B8%A3%E0%B8%A9%E0%B8%90%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%88%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B5%E0%B8%A2?page=5d750be415e39c0a7c001e8a&menu=5d750be515e39c0a7c001f75
- https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=IN
- https://sameaf.mfa.go.th/th/content/92062-%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%B5%E0%B8%A2?cate=5d847df915e39c256c004df3
- https://www.ditp.go.th/contents_attach/169783/169783.pdf
- https://www.ditp.go.th/post/170132
- https://www.ditp.go.th/wp-content/uploads/2024/10/Monthly-Report-TH-IN-AUG-2024.pdf?utm_source=chatgpt.com
- https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=N
- https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=NP
- https://sameaf.mfa.go.th/th/country/NP?page=5d847e0915e39c256c004ed6&menu=5f16c4a31a92ec07392c74b3
- https://www.ditp.go.th/contents_attach/557857/557857.pdf
- https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=MM
- https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=M
- https://asean.mfa.go.th/th/country/MM?page=5d68abb015e39c1b9c05d2e1&menu=5d68abb015e39c1b9c05d2e2
- https://www.ditp.go.th/wp-content/uploads/2023/11/factsheet-%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%99%E0%B8%A1%E0%B8%B2_%E0%B8%95.%E0%B8%84.2566.pdf
- https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD?locations=LK
- https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?locations=LK
- https://colombo.thaiembassy.org/th/page/27691-factsheet-(%E0%B8%A8%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2)?menu=5d7d051f15e39c0cf800622d
- https://www.ditp.go.th/wp-content/uploads/2023/07/5.-Fact-Sheet-Sri-Lanka-May-2023.pdf
- https://www.bimstecthailand.com/
- https://www.bimstecthailand.com/cooperate/
