ภูเขาลูกหนึ่งในเขตบ้านซำขาม ตำบลดงลาน อำเภอสีชมพู จังหวัดขอนแก่น กำลังจะถูกระเบิดเพื่อทำเหมืองหิน ชาวบ้านในพื้นที่เป็นกังวล เนื่องจากภูเขาลูกดังกล่าวและข้างเคียงเต็มไปด้วยแหล่งโบราณคดีสมัยก่อนประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะบางแห่งพบภาพเขียนสีที่แสดงฉากพิธีกรรมขอฝนแห่งเดียวในไทย
จากการสำรวจเบื้องต้นโดยกลุ่มรักษ์ดงลาน&พันธมิตร และกรมศิลปากร พบแหล่งโบราณคดีจำนวนมากถึง 15 แห่งในพื้นที่บริเวณนี้ ถือว่ามีความหนาแน่นมากในขนาดพื้นที่เพียง 20 ตารางกิโลเมตรเท่านั้น ประกอบด้วยแหล่งที่อยู่อาศัยและแหล่งพิธีกรรม
แผนที่แสดงการกระจายตัวของแหล่งโบราณคดีในเขตป่าดงลาน และชุมชนในตำบลดงลาน
ในวงสีแดงเป็นภูเขาที่จะถูกระเบิดเพื่อทำเหมืองหิน
ในประเทศไทย ภาพเขียนสีสมัยก่อนประวัติศาสตร์พวกนี้กำหนดอายุอยู่ในราว 4,000-2,000 ปีมาแล้ว หรือจัดอยู่ในสมัยหินใหม่ถึงยุคโลหะ ภาพมักเขียนด้วยสีแดง ทำจากดินเทศ (แร่เฮมาไทต์) ซึ่งสีแดงนี้เป็นสัญลักษณ์แทนเลือด ความมีชีวิต และความอุดมสมบูรณ์ ถือเป็นศิลปะยุคแรกเริ่มของผู้คนในประเทศไทย
ภาพเขียนสีพวกนี้มักจะวาดอยู่บนผนังถ้ำหรือเผิงผาที่อยู่ในจุดที่สามารถมองเห็นภูมิทัศน์ที่สวยงามเป็นพิเศษ คืออยู่ในพื้นที่สูง มองเห็นพื้นที่ราบกว้างไกล และภูเขาลูกอื่นๆ ดังนั้นการระเบิดเหมืองหินย่อมส่งผลกระทบต่อภูมิทัศน์ดั้งเดิมของพื้นที่อีกด้วย
ทิวทัศน์บริเวณแหล่งภาพเขียนสีในเขตป่าดงลาน และชุมชนในตำบลดงลาน
ภาพเขียนสีเด่นของพื้นที่บริเวณนี้คือภาพพิธีกรรมที่คาดว่าเป็นการขอฝน ชาวบ้านเรียกชื่อแหล่งนี้ว่า ‘ผาแต้ม’ หรือ ‘ผาสูง’ เพราะตั้งอยู่ในพื้นที่สูง ภาพนี้ประกอบด้วยกลุ่มคนวาดด้วยสีแดงเป็นจำนวนมากร่วมร้อยคน ยืนเรียงกัน บางส่วนรวมกลุ่มกัน ด้านบนของภาพมีภาพคนกำลังตีฆ้องหรือกลองอยู่ 2 ชุด
ปกติแล้วในหลายๆ กลุ่มชาติพันธุ์สมัยโบราณหรือในปัจจุบันยังคงมีพิธีกรรมขอฝน เช่น ชาวจ้วงในมณฑลกว่างซีจ้วงจะมีพิธีตีกลองมโหระทึก และเต้นท่าคล้ายกบ หรือชาวกะเหรี่ยงก็มีการใช้กลองมโหระทึกเพื่อทำพิธีกรรมขอฝนเช่นกัน หรือการฟ้อนกลองตุ้มของชาวบ้านหนองบ่อ จังหวัดอุบลราชธานี ที่มีเป้าหมายเพื่อขอฝน
ภาพเขียนสีแหล่งผาแต้ม หรือผาสูง
ภาพคนตีกลองที่แหล่งโบราณคดีผาแต้ม หรือผาสูง
สำหรับภูเขาที่จะขอทำเหมืองเพื่อระเบิดหินนั้นอยู่ห่างจากแหล่งโบราณคดีผาแต้มเพียง 200 เมตรเท่านั้นเมื่อวัดจากตีนเขา และห่างจากแหล่งภาพเขียนสีผาพวงเพียง 300 เมตรเท่านั้น ด้วยระยะที่ใกล้มากเท่านี้ แรงสั่นสะเทือนย่อมจะต้องส่งผลกระทบต่อแหล่งภาพเขียนสีโดยรวม
ส่วนตัวภูเขาที่จะระเบิดหินนั้น ในเบื้องต้นได้สำรวจพบโบราณวัตถุหลายประเภทในถ้ำ เช่น เศษหม้อ ไห และยังพบเศษฟันมนุษย์ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ดังนั้นแหล่งโบราณคดีแห่งนี้จึงสามารถช่วยอธิบายต้นกำเนิดของคนในอำเภอสีชมพู
นอกจากนี้แล้ว ภูเขาในเขตนี้ยังถือว่ามีความสำคัญในแง่ของทรัพยากรธรรมชาติอีกด้วย โดยได้สำรวจพบนกเอี้ยงถ้ำ สัตว์ป่าคุ้มครองลำดับที่ 53 ที่ใกล้สูญพันธุ์แล้ว
ภาพเขียนสีพวกนี้ แหล่งโบราณคดีพวกนี้ อาจไม่ได้สำคัญมากนักในสายตาของนายทุนและเจ้าหน้าที่รัฐบางหน่วยงาน แต่การทำเหมืองหินนั้นจริงๆ แล้วเป็นประโยชน์ระยะสั้น และสร้างความร่ำรวยให้เฉพาะนายทุนเป็นหลัก แต่กรรมตกอยู่กับชาวบ้านในพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อมเช่นเดียวกันธรรมชาติ
หากปรับมุมมองและคิดกันในระยะยาว ภาพเขียนสีและแหล่งโบราณคดีพวกนี้แท้จริงแล้วเป็นต้นทุนทางวัฒนธรรมที่ไม่สามารถสร้างใหม่ได้ และเป็นแหล่งเรียนรู้หรือแหล่งท่องเที่ยวทางเลือกที่ไม่มีใครเป็นเจ้าของ การทำลายเพื่อหวังประโยชน์ในระยะสั้นจึงไม่คุ้มค่าเอาเสียเลย
ในวันที่ 19 มีนาคมนี้ กลุ่มรักษ์ดงลาน&พันธมิตร จะยื่นหนังสือกับหน่วยงานภาครัฐ เพื่อให้เกิดการทบทวนการอนุญาตทำเหมืองและโรงโม่หิน โดยได้ขอเชิญชวนคนที่มีหัวใจอยากจะร่วมปกป้องมรดกทางประวัติศาสตร์และทรัพยากรธรรมชาติให้กับลูกหลาน เพื่อร่วมกันฟังข้อมูลของคนในพื้นที่ ปัญหา และทางออกที่ดีกว่าการทำเหมืองหิน โดยมีกิจกรรมดนตรีและศิลปะ เพื่อแสดงพลังและจุดยืนว่าไม่ต้องการเหมืองหิน
