จากกรณี วิโรจน์ ลักขณาอดิศร ส.ส. บัญชีรายชื่อพรรคก้าวไกล อภิปรายไม่ไว้วางใจ พล.อ. ประยุทธ์ จันทร์โอชา นายกรัฐมนตรี และ อนุทิน ชาญวีรกูล รองนายกรัฐมนตรี และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข ในประเด็นบริหารจัดการวัคซีนผิดพลาด พร้อมชี้ถึงข้อกังวลที่หลายชาติยุโรป เช่น ฝรั่งเศส เยอรมนี และสวีเดน ประกาศไม่แนะนำให้ฉีดวัคซีนโควิด-19 ของ AstraZeneca แก่ประชาชนในกลุ่มอายุเกิน 65 ปี ซึ่งไทยเป็นหนึ่งในประเทศที่จองซื้อวัคซีนจาก AstraZeneca ถึง 26 ล้านโดส
สาเหตุและข้อเท็จจริงที่ชาติยุโรปเหล่านี้ไม่แนะนำให้ฉีดวัคซีน AstraZeneca แก่ประชาชนอายุเกิน 65 ปีคืออะไร และเราเชื่อถือข้อแนะนำนี้ได้มากแค่ไหน?
ใครเริ่มตั้งคำถามเกี่ยวกับประสิทธิภาพของวัคซีนในกลุ่มผู้สูงอายุ?
ประธานาธิบดีเอ็มมานูเอล มาครง ของฝรั่งเศส แสดงความเคลือบแคลงหลังองค์การยาแห่งสหภาพยุโรป (European Medicines Agency: EMA) อนุมัติให้ใช้วัคซีนต้านโควิด-19 ที่มหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ดพัฒนาร่วมกับ AstraZeneca แก่ประชาชนใน EU ทุกกลุ่มอายุ เมื่อวันที่ 29 มกราคมที่ผ่านมา โดยมาครงระบุถึงผลทดลองขั้นต้นของวัคซีนจาก AstraZeneca และกล่าวว่ามันเป็นวัคซีน ‘กึ่งไร้ประสิทธิภาพ (quasi-ineffective)’ ทำให้เขาไม่สนับสนุนการฉีดวัคซีนตัวนี้ให้แก่ประชาชนกลุ่มอายุ 60-65 ปี
หลังการแสดงท่าทีของมาครง หน่วยงานสาธารณสุขฝรั่งเศสได้ประกาศข้อแนะนำอย่างเป็นทางการในวันที่ 2 กุมภาพันธ์ว่าไม่ควรฉีดวัคซีนของ AstraZeneca แก่ประชาชนที่มีอายุเกิน 65 ปี โดยระบุเหตุผลว่าจำเป็นต้องมีการศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมก่อนจะฉีดวัคซีนชนิดนี้ให้กลุ่มผู้สูงอายุ
ขณะที่หลายชาติยุโรป อาทิ เยอรมนี ออสเตรีย สวีเดน นอร์เวย์ เดนมาร์ก เนเธอร์แลนด์ สเปน และโปแลนด์ ก็เดินตามแนวทางของฝรั่งเศส ด้วยการประกาศแนะนำให้ฉีดวัคซีนของ AstraZeneca แก่ประชาชนที่อายุต่ำกว่า 65 ปี ส่วนอิตาลีและเบลเยียมแนะนำสำหรับประชาชนที่อายุต่ำกว่า 55 ปี
นอกจากนี้สวิตเซอร์แลนด์ที่ไม่ได้อยู่ในกลุ่ม EU ก็ตัดสินใจไม่อนุมัติการฉีดวัคซีนแก่ประชาชนในทุกกลุ่มอายุ โดยหน่วยงานกำกับดูแลด้านวัคซีนและยาของสวิตเซอร์แลนด์ชี้ว่ายังไม่มีข้อมูลด้านความปลอดภัย ประสิทธิภาพ และคุณภาพของวัคซีนที่มากพอสำหรับการตัดสินใจ
อย่างไรก็ตาม สหราชอาณาจักรในฐานะประเทศผู้พัฒนาวัคซีนของ AstraZeneca และบางประเทศ เช่น อินเดีย เม็กซิโก และอาร์เจนตินา ได้อนุมัติการใช้งานวัคซีนของ AstraZeneca สำหรับใช้แก่ประชาชนในทุกกลุ่มอายุ โดยเชื่อมั่นว่าวัคซีนตัวนี้ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพมากพอ
“หลักฐาน ณ ปัจจุบันไม่ได้บ่งชี้ถึงข้อบกพร่องใดๆ ในการป้องกันเชื้อโควิด-19 ในกลุ่มประชาชนอายุ 65 ปีขึ้นไปที่ได้รับวัคซีนของ AstraZeneca ข้อมูลของเราแสดงให้เห็นว่าวัคซีนนั้นก่อให้เกิดการตอบสนองของภูมิคุ้มกันที่ดีในกลุ่มผู้มีอายุ 65 ปีขึ้นไป และมันมีความปลอดภัย” ดร.จูน เรน ประธานบริหารสำนักงานกำกับดูแลผลิตภัณฑ์ยาและสุขภาพในสหราชอาณาจักร (MRHA) ระบุในแถลงการณ์
หลักฐานจากผลทดลองวัคซีนแสดงให้เห็นอะไรบ้าง?
แน่นอนที่สุดว่าการตัดสินใจอนุมัติใช้งานวัคซีนของแต่ละประเทศขึ้นอยู่กับการพิจารณาจากข้อมูลการทดลองวัคซีนที่มีอยู่
ซึ่งในการทดลองทางคลินิก (Clinical Trial) หรือการทดลองในคนนั้น ผู้พัฒนาจะฉีดวัคซีนให้ประชาชนหลายพันคนที่มีความหลากหลาย ทั้งกลุ่มช่วงอายุ ชาติพันธุ์ และภาวะสุขภาพ ขณะที่บางส่วนจะได้รับวัคซีนหลอก (Placebo) เพื่อใช้ในการเปรียบเทียบ
ขณะที่นักวิทยาศาสตร์จะรอจนกลุ่มผู้เข้าร่วมทดลองรับวัคซีนติดเชื้อ และดูว่าคนกลุ่มไหนบ้างที่ติดเชื้อ ซึ่งหากส่วนใหญ่เป็นกลุ่มที่ได้รับวัคซีนหลอกก็หมายความว่าวัคซีนนั้นมีประสิทธิภาพ
แต่ประเด็นที่เกิดขึ้น หลายประเทศใน EU ซึ่งได้ดำเนินการตามคำแนะนำของหน่วยงานกำกับดูแลวัคซีน มองว่าข้อมูลที่ได้จากการทดลองวัคซีนของ AstraZeneca ในกลุ่มประชาชนอายุเกิน 65 ปีนั้นยังไม่มากพอที่จะสรุปประสิทธิภาพของวัคซีนได้ เนื่องจากมีผู้ร่วมทดลองติดเชื้อเพียง 2 คนจากทั้งหมด 660 คน
ซึ่งหากเทียบกับบริษัทผู้พัฒนาวัคซีนแถวหน้ารายอื่น เช่น Pfizer จะมีการทดลองในกลุ่มผู้อายุเกิน 65 ปีมากกว่านี้ ทำให้ได้ข้อมูลที่เชื่อมั่นได้มากกว่า โดยสำนักงานกำกับดูแลผลิตภัณฑ์ยาและสุขภาพในสหราชอาณาจักรชี้ว่าจำนวนผู้สูงอายุที่ร่วมการทดลองวัคซีนและติดเชื้อโควิด-19 นั้นน้อยเกินกว่าที่จะสรุปประสิทธิภาพของวัคซีนได้
ซึ่งข้อเท็จจริงนี้ทำให้ฝรั่งเศส เยอรมนี และหลายประเทศใน EU ตัดสินใจไม่อนุมัติการฉีดวัคซีนของ AstraZeneca แก่ผู้สูงอายุ
“การประเมินของพวกเขาคือประสิทธิภาพของวัคซีนยังไม่แสดงให้เห็นในกลุ่มผู้ที่อายุเกิน 65 ปีขึ้นไป พวกเขาไม่ได้กล่าวว่าวัคซีนนั้นไม่ได้ผลสำหรับผู้ที่มีอายุมากกว่า 65 ปี” จิม ไนสมิท ศาสตราจารย์ด้านชีววิทยาโครงสร้างจากมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ด กล่าวพร้อมชี้ว่า ประเทศในกลุ่ม EU เหล่านี้กำลังรอข้อมูลเพิ่มเติม ซึ่งควรจะทราบได้ในอีกไม่กี่สัปดาห์ข้างหน้า
การกระตุ้นภูมิคุ้มกัน
สำหรับสหราชอาณาจักรและประเทศที่มั่นใจว่าวัคซีนของ AstraZeneca มีประสิทธิภาพต่อประชาชนอายุเกิน 65 ปีนั้นยังดูข้อมูลในส่วนอื่นๆ ประกอบด้วย
ตัวอย่างเช่น ในช่วงต้นของการทดลองทางคลินิกพบว่าวัคซีนของ AstraZeneca แสดงให้เห็นประสิทธิภาพในการกระตุ้นการตอบสนองของภูมิคุ้มกันในกลุ่มอาสาสมัครผู้สูงอายุใกล้เคียงกับกลุ่มที่อายุน้อย
ขณะที่ผู้พัฒนาวัคซีนโควิด-19 หลายราย รวมถึงมหาวิทยาลัยออกซ์ฟอร์ดและ AstraZeneca ยังคงทำการทดลองวัคซีนอย่างต่อเนื่อง ซึ่งทีมวิจัยวัคซีนของ AstraZeneca เปิดเผยว่า ผลทดลองในกลุ่มอาสาสมัครที่อายุเกิน 55 ปีกว่า 2,000 คนภายในสหราชอาณาจักรจะทราบผลได้ในเร็วๆ นี้ และอีกการทดลองในสหรัฐฯ ซึ่งทำการทดลองในกลุ่มผู้สูงอายุก็ใกล้จะทราบข้อมูลแล้วเช่นกัน
WHO มั่นใจฉีดให้กลุ่มอายุเกิน 65 ปีได้
อย่างไรก็ตาม ล่าสุดทางกลุ่มที่ปรึกษายุทธศาสตร์ผู้เชี่ยวชาญด้านการสร้างภูมิคุ้มกัน (Strategic Advisory Group of Experts on Immunization: SAGE) ขององค์การอนามัยโลก หรือ WHO ประกาศแนะนำให้ใช้งานวัคซีนจาก AstraZeneca แก่ประชาชนในกลุ่มอายุ 65 ปีหรือมากกว่าได้ โดยอ้างอิงจากการตรวจสอบข้อมูลหลักฐานทั้งหมด ที่แสดงให้เห็นถึงประสิทธิภาพของวัคซีนจาก AstraZeneca ในการกระตุ้นภูมิคุ้มกันแก่กลุ่มผู้สูงอายุที่ไม่ต่างจากกลุ่มคนอายุน้อย
“เมื่อพิจารณาจากหลักฐานทั้งหมดที่มีอยู่ WHO แนะนำให้ใช้วัคซีน (ของ AstraZeneca) สำหรับผู้ที่อายุเกิน 65 ปีขึ้นไป” ประกาศจากกลุ่ม SAGE ระบุ
ขณะเดียวกันกลุ่มผู้เชี่ยวชาญของ WHO ยังชี้ว่า วัคซีนจาก AstraZeneca สามารถใช้ได้ในสถานที่ที่พบเชื้อโควิด-19 กลายพันธุ์ แม้ผลการศึกษาเมื่อไม่นานนี้จะบ่งชี้ว่าวัคซีนมีประสิทธิภาพในการต้านทานเชื้อโควิด-19 กลายพันธุ์ที่พบในแอฟริกาใต้ได้น้อยกว่าก็ตาม
และนี่คือข้อมูลเบื้องต้นที่เรารู้เกี่ยวกับประสิทธิภาพของวัคซีน โดยหลายประเทศใน EU กำลังรอผลการทดลองในกลุ่มผู้สูงอายุ (มากกว่า 65 ปีขึ้นไป) เพิ่มเติม ก่อนจะมั่นใจได้ว่าวัคซีนของ AstraZeneca มีประสิทธิภาพต่อกลุ่มคนเหล่านี้จริงหรือไม่
ภาพ: STR / NurPhoto via Getty Images และ THE STANDARD
พิสูจน์อักษร: พรนภัส ชำนาญค้า
อ้างอิง:
