วัยรุ่นเป็นวัยที่เต็มไปด้วยอารมณ์และความรู้สึก บ่อยครั้งความรู้สึกที่วัยรุ่นมีคือความรู้สึกเครียด เศร้า หรือวิตกกังวล ยิ่งในช่วงที่มีการระบาดของโควิด-19 จิตใจยิ่งหมกมุ่นกับความกลัวโรค ความว้าเหว่จากการรักษาระยะห่างทางสังคม ความเครียดจากการเรียนออนไลน์ และความวิตกกังวลเรื่องเศรษฐกิจอันน่าตื่นตระหนก รวมถึงภาวะหดตัวของตลาดอาชีพในช่วงเวลานี้ การเรียนรู้เพื่อที่จะดูแลตัวเองและผู้อื่นจึงยิ่งทวีความสำคัญมากขึ้นไปกว่าเดิม
ผลสำรวจขององค์การทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติ (UNICEF) เรื่องผลกระทบของการแพร่ระบาดของโควิด-19 ต่อเด็กและเยาวชนในประเทศไทยที่เผยแพร่เมื่อเดือนเมษายนที่ผ่านมา ระบุว่าเด็กและเยาวชนมากกว่า 7 ใน 10 คนในประเทศไทยได้รับผลกระทบทางสุขภาพจิตจากการแพร่ระบาดของโควิด-19 ทำให้เกิดความเครียดและวิตกกังวล สิ่งที่เด็กและเยาวชนกังวลใจมากที่สุดคือความไม่มั่นคงทางการเงินของครอบครัว ตามด้วยความไม่มั่นใจในการศึกษา และโอกาสการทำงานในอนาคต
การได้พูดระบายความรู้สึกของตนเองออกมาสามารถช่วยลดความรู้สึกสิ้นหวังหรือท้อใจได้เป็นอย่างดี ดังเช่นแคมเปญ The Sound of Happiness ที่จัดโดยกรมสุขภาพจิต ร่วมกับ UNICEF และ JOOX ซึ่งมีคนดังขวัญใจวัยรุ่น เช่น เป๊ก ผลิตโชค, ไบร์ท-วิน, Milli และเหล่าศิลปินวัยรุ่นชื่อดังอีกมากมายที่มาร่วมแบ่งปันประสบการณ์ตรงในช่วงวัยรุ่นว่าพวกเขาเคยเผชิญภาวะทางสุขภาพจิตอะไรมาบ้าง ผ่านพอดแคสต์ที่ออกอากาศทาง JOOX โดยเริ่มตั้งแต่เดือนกรกฎาคมที่ผ่านมา พวกเขาต่างเคยถูกกลั่นแกล้ง เหยียดรูปลักษณ์ และมีปัญหาความสัมพันธ์ ก่อนจะค้นพบความเข้มแข็งภายในที่ช่วยให้กลับมายืนหยัดได้อีกครั้ง
นอกจากนี้ยังมีการทำ 6 เพลงใหม่จากศิลปินไทยขวัญใจวัยรุ่นในอัลบั้ม The Sound of Happiness ทาง joox.com เพื่อเล่าเรื่องราวผ่านเพลง เช่น เพลง ‘ไหนเล่า’ ของ Autta x Blacksheep x Milli และเพลง ‘ข้อความ’ ของแว่นใหญ่, ส้ม มารี, ดิว Better Weather, โต Mirrr, แอลลี่ ซึ่งมียอดวิวเกือบ 3.5 ล้าน และ 4 ล้านบนยูทูบ ตามลำดับ
พอดแคสต์และเพลงในชุดนี้มีเป้าหมายเพื่อทำให้การพูดคุยเกี่ยวกับภาวะจิตใจกลายเป็นเรื่องธรรมดาในหมู่เด็กและวัยรุ่น สนับสนุนให้ผู้ฟังที่เป็นเยาวชนพูดคุยระบายความรู้สึกกับเพื่อน พ่อแม่ หรือบุคคลที่ไว้วางใจ และไม่ต้องอายที่จะปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ ซึ่งถือว่าเป็นการแสดงออกถึงความเข้มแข็งเช่นกัน เพราะสุขภาพจิตคือศูนย์กลางของสุขภาพกาย พัฒนาการ และศักยภาพการเรียนรู้ ตลอดจนการเข้าสังคม การเผชิญประสบการณ์ที่บั่นทอนจิตใจเป็นประจำอาจสร้างผลกระทบต่อร่างกายและจิตใจของเด็กคนนั้นไปทั้งชีวิต รวมทั้งอาจเพิ่มความเสี่ยงที่จะทำร้ายตัวเอง ติดแอลกอฮอล์หรือยาเสพติด และมีพฤติกรรมเสี่ยงทางเพศ ปัญหาสุขภาพจิตไม่เพียงส่งผลต่อตัวบุคคล แต่ยังเสียหายไปถึงสังคมและเศรษฐกิจ โดยคิดเป็น 4% ของ GDP ตามรายงานขององค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (OECD)
รายงานขององค์การอนามัยโลก (WHO) ระบุว่าครึ่งหนึ่งของภาวะสุขภาพจิตเกิดขึ้นก่อนอายุ 15 ปี แต่ส่วนใหญ่ไม่ได้รับการวินิจฉัยและรักษา ข้อมูลจากกรมสุขภาพจิตเมื่อปีที่ผ่านมาพบว่าเยาวชนที่มีอายุระหว่าง 10-29 ปีในประเทศไทยฆ่าตัวตายประมาณ 800 คน อย่างไรก็ตาม สภาพจิตใจของเยาวชนสามารถฟื้นฟูได้ไม่ยาก หากมีคนที่เข้าใจและเครื่องมือเยียวยาทางใจที่เหมาะสม
“สุขภาพจิตของวัยรุ่นมักถูกมองข้ามเสมอ” โธมัส ดาวิน ผู้แทนองค์การ UNICEF ประเทศไทย กล่าว “วัยรุ่นส่วนใหญ่เข้าไม่ถึงแหล่งข้อมูลที่ช่วยชี้แนะแนวทางให้พวกเขาจัดการกับความรู้สึกหรือสุขภาพจิตอย่างได้ผล เราต้องการสร้างสภาพแวดล้อมที่สนับสนุนการให้ข้อมูล รวมทั้งปรับแก้มุมมองทางลบเกี่ยวกับสุขภาพจิต เพื่อที่วัยรุ่นจะได้รู้สึกสบายใจในการบอกเล่าปัญหาและความยุ่งยากที่พวกเขากำลังเผชิญอยู่ให้เพื่อน ครอบครัว หรือคนที่พวกเขาไว้ใจได้รับฟัง”
จริงๆ แล้วเด็กและวัยรุ่นทุกคนอยู่ในความเสี่ยงที่จะเกิดปัญหาสุขภาพจิต โดยเฉพาะเยาวชนกลุ่มเปราะบางที่ต้องเผชิญกับความยากไร้ การเลือกปฏิบัติ และความรุนแรง
ในพอดแคสต์ตอนพิเศษมีเรื่องราวของกลุ่มวัยรุ่นนักเคลื่อนไหว เช่น ปราชญา ศิริ์มหาอาริยะโพธิ์ญา อายุ 15 ปี, โอ๋ อายุ 19 ปี, กมลลักษณ์ ทองแดง อายุ 20 ปี และอัมรินทร์ บุญสะอาด อายุ 21 ปี ซึ่งมาเปิดประเด็นสะท้อนมุมมองพร้อมแชร์แนวคิดและประสบการณ์ในประเด็นต่างๆ ที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตของพวกเขา เช่น การเป็นบุคคลไร้รัฐ ความพิการ และ LGBTIQ
“ความรู้สึกซึมเศร้าเสียใจไม่ได้แปลว่าคุณบ้า” ปราชญา นักกิจกรรมสุขภาพจิตเยาวชนกล่าวในตอนที่ 12 โดยพอดแคสต์ชุดนี้จะช่วยให้ผู้ฟังได้เริ่มพูดคุยประเด็นคับข้องใจทั้งกับตนเองและผู้อื่น
“สำหรับฉัน ครอบครัวช่วยได้มากในเวลาที่ยากลำบาก ควรคุยกันและอย่าเก็บปัญหาไว้กับตัวเองคนเดียว” นุช เชยกลิ่นเทศ ผู้เป็นแม่และผู้ฟังที่เข้าชมการผลิตรายการ The Sound of Happiness บอกว่า ช่วงโควิด-19 เธอตกงานและถูกสารพัดปัญหารุมเร้ารอบด้าน เธอจึงเริ่มหันมาฟังพอดแคสต์เพื่อเปิดรับความคิดเชิงบวกและคำแนะนำ
แคมเปญนี้ยังช่วยสร้างแรงบันดาลใจให้ผู้ฟังร่วมแบ่งปันเรื่องราวผ่านการเขียนบทความ ‘The Sound of Happiness’ เพื่อช่วยเหลือคนที่กำลังพยายามข้ามผ่านปัญหาทำนองเดียวกันด้วยเช่นกัน
พอดแคสต์ตอน ‘เพื่อนสำคัญต่อชีวิตเราอย่างไร’ ของศิลปิน เป๊ก ผลิตโชค สะท้อนเสียงของตัวฉัน เพราะฉันมีเพื่อนที่ฉันแคร์ เหมือนกับมิตรภาพที่เป๊กแบ่งปัน
โปรดปราน สุขเจริญ ผู้ฟังคนหนึ่ง เขียนไว้ในบทความของเธอว่า “ระหว่างฟื้นตัวจากความสูญเสียของเพื่อน (เนื่องจากอุบัติเหตุ) ฉันรู้สึกเหมือนแพรวาที่พูดถึงความกล้าหาญ อดทน และการรู้จักปรับตัวเมื่อต้องรับมือกับสถานการณ์ต่างๆ ที่ผ่านเข้ามาในชีวิต
“คุณไม่ได้ต่อสู้กับความเจ็บปวดมากมายเพียงลำพัง จงอดทนทั้งทางร่างกาย หัวใจ และความคิด แทนที่จะนึกถึงสิ่งที่น่าจะทำ ใช้เวลาและคิดถึงสิ่งที่คุณทำได้ อะไรที่ควรทำในตอนนี้” เธอบอก
เยาวชนไม่ควรต้องรู้สึกโดดเดี่ยวในการเผชิญกับปัญหา ในวันสุขภาพจิตโลก UNICEF แสดงให้เห็นว่าเราทุกคนมีบทบาทสำคัญในการปกป้องสุขภาพจิตของตัวเราเองและผู้อื่น พ่อแม่ควรสร้างสิ่งแวดล้อมในบ้านที่ปราศจากการประณามหรือตัดสิน เป็นคนที่ลูกอยากมาขอคำปรึกษาเมื่อเผชิญปัญหา และเพื่อนควรให้ความเข้าใจและรับฟังอย่างตั้งใจ
ติดตามชมรายการวาไรตี้ทอล์กและพอดแคสต์ The Sound of Happiness ได้ทาง JOOX และ www.joox.com
ช่องทางบริการให้คำปรึกษาต่างๆ ที่ได้จากผู้เชี่ยวชาญในรูปแบบที่เป็นมิตรกับวัยรุ่นคือ สายด่วนกรมสุขภาพจิต 1323, LINE @KhuiKun, เว็บไซต์ Lovecarestation.com และโรงพยาบาลทั่วไป
เรื่อง: ดิลฉัตร ซุสสุโพวา
พิสูจน์อักษร: ภาสิณี เพิ่มพันธุ์พงศ์
อ้างอิง:
- UNICEF Thailand
