“…ข้าพเจ้าเต็มใจที่จะสละอำนาจอันเป็นของข้าพเจ้าอยู่เดิมให้แก่ราษฎรโดยทั่วไป แต่ข้าพเจ้าไม่ยินยอมยกอำนาจทั้งหลายของข้าพเจ้าให้แก่ผู้ใด คณะใด โดยเฉพาะเพื่อใช้อำนาจนั้นโดยสิทธิขาดและโดยไม่ฟังเสียงอันแท้จริงของประชาราษฎร บัดนี้ข้าพเจ้าเห็นว่าความประสงค์ของข้าพเจ้าที่จะให้ราษฎรมีสิทธิออกเสียงในนโยบายของประเทศโดยแท้จริงไม่เป็นผลสำเร็จ และเมื่อข้าพเจ้ารู้สึกว่าบัดนี้เป็นอันหมดหนทางที่ข้าพเจ้าจะช่วยเหลือหรือให้ความคุ้มครองแก่ประชาชนได้ต่อไปแล้ว ข้าพเจ้าจึงขอสละราชสมบัติและออกจากตำแหน่งพระมหากษัตริย์แต่บัดนี้เป็นต้นไป ข้าพเจ้าขอสละสิทธิของข้าพเจ้าทั้งปวง ซึ่งเป็นของข้าพเจ้าในฐานที่เป็นพระมหากษัตริย์ แต่ข้าพเจ้าสงวนไว้ซึ่งสิทธิทั้งปวงอันเป็นของข้าพเจ้าแต่เดิมมาก่อนที่ข้าพเจ้าได้รับราชสมบัติสืบสันตติวงศ์…”
บางส่วนของคำประกาศสละราชสมบัติของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 7) ในพระราชหัตถเลขา ลงวันที่ 2 มีนาคม 2477 เวลา 13.45 น. ซึ่งเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ ประธานสภาผู้แทนราษฎร ได้รับพระราชหัตถเลขาของพระองค์ไว้ในฐานะผู้แทนรัฐบาล
บันทึกของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ที่มีถึงพระยาพหลพลพยุหเสนา นายกรัฐมนตรีฉบับนี้ อ้างพระราชปรารภของพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว แสดงถึงความขัดแย้งทางความคิดทางการเมืองกับรัฐบาลซึ่งมาจากคณะราษฎร
ในเวลานั้นทรงประทับอยู่ ณ พระตำหนักโนล ชานกรุงลอนดอน ภายหลังจากทรงผ่าตัดพระเนตรและไม่มีกำหนดการเสด็จกลับสยาม ระหว่างนั้นได้พระราชทานพระราชบันทึกแสดงพระราชทัศนะทางการเมืองถึงรัฐบาล และรัฐบาลมีหนังสือกราบบังคมทูลพระกรุณาชี้แจงเป็นระยะ ด้วยความคิดเห็นทางการเมืองที่ไม่ตรงกันในรายละเอียด แม้จะมีเป้าหมายทางประชาธิปไตยเช่นเดียวกัน จึงทรงมีพระราชประสงค์ที่จะลาออกจากราชสมบัติ
รัฐบาลจัดตั้งคณะกรรมการคณะหนึ่ง มีเจ้าพระยาศรีธรรมาธิเบศ ประธานสภาผู้แทนราษฎรในขณะนั้น เป็นประธานเดินทางไปเข้าเฝ้าฯ และกราบบังคมทูลชี้แจงเพื่อให้ทรงล้มเลิกพระราชประสงค์ที่จะสละราชสมบัติ รวมทั้งกราบบังคมทูลเชิญเสด็จพระราชดำเนินกลับสยาม ซึ่งพระองค์ทรงปฏิเสธ การเจรจากับรัฐบาลดำเนินอยู่นานกว่า 5 เดือน แต่ไม่เป็นผล ในที่สุดพระองค์ก็ทรงตัดสินพระราชหฤทัยสละราชสมบัติออกจากตำแหน่งพระมหากษัตริย์
ภาพ: วิกิพีเดีย
อ้างอิง:
- บทสารคดี ‘ปกเกล้าธรรมราชา’ สารคดีเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่ในวโรกาสครบ 120 ปีแห่งวันพระบรมราชสมภพและเป็นบุคคลสำคัญของโลก โดยองค์การการศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ประจำปี 2556
