‘ตู้หยอดเหรียญก็เหมือนรูปปั้นพระ’ ช่างภาพญี่ปุ่นถ่ายภาพตู้หยอดเหรียญทั่วประเทศสะท้อนสังคม

Eiji Ohashi ช่างภาพชาวญี่ปุ่นวัย 62 ปี ผู้ที่หลงใหลการถ่ายภาพวิวทิวทัศน์ของสถานที่ต่างๆ ที่เขาได้ไปเยือน กลายเป็นที่รู้จักมากยิ่งขึ้น หลังจากเริ่มต้นถ่ายภาพในธีม ‘แสงสว่างริมทาง (Roadside Lights)’ ในเมืองต่างๆ ของญี่ปุ่นเมื่อราว 10 ปีก่อน

เขาได้รับเชิญให้เข้าร่วมงานจัดแสดงภาพถ่ายทั้งภายในประเทศและต่างประเทศมากมาย ไม่ว่าจะเป็นงานแสดงภาพถ่ายนานาชาติที่สิงคโปร์ ปารีส ฝรั่งเศส และเมืองรอตเทอร์ดาม ในเนเธอร์แลนด์ ล่าสุด เขายังได้รับรางวัลชนะเลิศการประกวดภาพถ่ายในงาน Moscow International Photo เมื่อปี 2016 อีกด้วย

จุดเริ่มต้นของ ‘แสงสว่างริมทาง (Roadside Lights)’

คืนหนึ่งหลังจากที่ Eiji เดินทางกลับมาเยี่ยมหมู่บ้าน Wakkanai บ้านเกิดของเขาในเมืองฮอกไกโด (Hokkaido) เหนือสุดของประเทศญี่ปุ่น เขาสังเกตเห็นแสงไฟสว่างไสวอยู่ท่ามกลางกองหิมะและความมืด แสงไฟนั่นไม่ได้มาจากเสาไฟฟ้า แต่มาจาก ‘เครื่องจำหน่ายสินค้าหยอดเหรียญ (Jihanki)’ ที่ตั้งอยู่อย่างโดดเดี่ยว

Eiji เปรียบเปรยภาพของเครื่องจำหน่ายสินค้าหยอดเหรียญที่เขาเห็นว่า ตู้จำหน่ายสินค้าอัตโนมัตินี้ทำหน้าที่คล้ายกับ ‘รูปปั้นพระพุทธรูป (Jizō)’ ที่ถูกตั้งไว้ตามถนนหรือริมทางเดินในเมืองต่างๆ เพื่อเป็นเสมือนที่พึ่งและคอยปกป้องคุ้มครองนักเดินทางและพวกเด็กๆ ที่สัญจรผ่านไปมา

เหมือนกับว่า ถ้าคุณเดินทางผ่านมา แล้วคุณกำลังหิวหรือกระหายน้ำ เพียงคุณเห็นแสงไฟนี้ ความหิวและความกระหายของคุณอาจจะลดลง เพราะอาหารหรือสินค้าจากตู้หยอดเหรียญเหล่านี้ และนี่คือจุดเริ่มต้นที่ทำให้ Eiji ตระเวนไปยังเมืองต่างๆ ทั่วญี่ปุ่น เพื่อนำเสนอมุมมองต่างๆ ในงานของเขา ผ่านเจ้าเครื่องจำหน่ายสินค้าหยอดเหรียญพวกนี้

ภาพที่คุ้นตา หนึ่งในสัญลักษณ์ของญี่ปุ่นที่ใครหลายคนอาจมองไม่เห็น

พวกเราสามารถพบเห็นเจ้าเครื่องหยอดเหรียญนี้ได้ไม่เพียงแต่ในเมืองใหญ่ๆ ที่เจริญก้าวหน้าทางด้านเทคโนโลยีเท่านั้น แต่ยังรวมถึงพื้นที่ห่างไกลออกไปในชนบทของญี่ปุ่นอีกด้วย ทุกวันนี้ อาจจะไม่เป็นการกล่าวเกินจริงว่า ภาพของเครื่องจำหน่ายสินค้าหยอดเหรียญนี้ ได้กลายเป็นสิ่งหนึ่งที่สะท้อนถึงประเทศนี้ได้เป็นอย่างดี แต่จะมีสักกี่คนที่รู้ว่า เจ้าเครื่องเหล่านี้กระจายอยู่ตามถนนในเมืองต่างๆ ทั่วญี่ปุ่น

เมื่อเกิดเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่เมือง Tohoku ในปี 2011 และเหตุการณ์โรงไฟฟ้านิวเคลียร์ระเบิดนำไปสู่โครงการและเเคมเปญต่างๆ มากมายที่เน้นการประหยัดพลังงาน เครื่องจำหน่ายสินค้าหยอดเหรียญพวกนี้คือ หนึ่งในสิ่งที่ถูกมองว่า เป็นอุปกรณ์ที่ฟุ่มเฟือย ไร้ประโยชน์และมีแนวโน้มที่จะยกเลิกการใช้งานตู้เหล่านี้ เพื่อประหยัดกำลังไฟภายในประเทศ

แต่เมื่อภายหลังเหตุการณ์ภัยพิบัติต่างๆ สงบลง เครื่องจำหน่ายสินค้าหยอดเหรียญ (Jihanki) กลับเป็นสิ่งแรกที่ถูกติดตั้งขึ้นในพื้นที่ประสบภัย อย่างในจังหวัดอิวาเตะ (Iwate) และจังหวัดมิยากิ (Miyagi) เพื่อให้บริการด้านอาหารและน้ำดื่มแก่เจ้าหน้าที่และผู้ประสบภัยทุกคน

ตู้หยอดเหรียญเหล่านี้ได้กลายเป็นส่วนสำคัญของระบบสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานของญี่ปุ่นไปเสียแล้ว ถึงแม้ว่าสหรัฐฯ จะมีจำนวนตู้พวกนี้มากกว่าที่ญี่ปุ่นเกือบ 2 เท่า แต่ส่วนใหญ่ก็ตั้งอยู่ใกล้ประตูของบ้านคนสักหลังหนึ่ง แตกต่างจากที่ญี่ปุ่น (โดย Eiji จะบอกเล่าทุกความรู้สึกให้พวกคุณได้สัมผัส ผ่านภาพถ่ายของเขา)

Eiji เล่าว่า “เมืองฮอกไกโดที่ผมอาศัยอยู่ มีหิมะปกคลุมเกือบตลอดเวลา ทำให้หลายสิ่งหลายอย่างไม่ค่อยสะดวกสบาย เครื่องดื่มร้อนๆ จากตู้หยอดเหรียญนี้ ทำให้ผมรู้สึกอุ่นและผ่อนคลายขึ้น นอกจากนี้แสงไฟจากตู้ตู้นี้ยังทำให้ผมแน่ใจว่า ผมใกล้จะถึงบ้านแล้ว ไม่ได้หลงทาง

“เครื่องจำหน่ายสินค้าหยอดเหรียญนี้กำลังส่งต่อเรื่องราวบางอย่างจากรุ่นสู่รุ่น ผ่านการทำงานตลอดทั้งวันทั้งคืน ไม่หยุดพัก ราวกับว่าไม่เคยรู้สึกเหน็ดเหนื่อย”

งานของ Eiji จะทำให้ทุกคนได้สัมผัสถึงทุกอารมณ์ที่ถูกถ่ายทอดออกมาจากภาพ ภายใต้ธีม ‘แสงสว่างริมทาง (Roadside Lights)’ ที่เขาทุ่มเทและตั้งใจรังสรรค์ผลงานกว่า 10 ปีที่ผ่านมา ให้ทุกคนได้ซึมซาบความเหงา ความโดดเดี่ยว ความหนาวเย็นที่ตู้เหล็กเหล่านี้ต้องเผชิญท่ามกลางความมืดมิด แต่ในขณะเดียวกันแสงไฟจากตู้ของมันก็ดูอบอุ่นและมีความหมายต่อผู้คนที่เดินทางผ่านไปมาเป็นอย่างมาก อย่างน้อยก็ Eiji คนหนึ่ง

ช่างภาพจากเมืองฮอกไกโดคนนี้กล่าวทิ้งท้ายว่า “ข้อความหนึ่งที่ผมพยายามจะสื่อสารออกไปผ่านผลงานของผมคือ ในโลกใบนี้ คนทุกคนสามารถส่องแสงและเป็นประกายได้ แม้รอบตัวคุณจะรายล้อมไปด้วยความมืดมิดแค่ไหนก็ตาม เหมือนกับเครื่องจำหน่ายสินค้าหยอดเหรียญเหล่านี้”

… อยากให้คุณลองมาสัมผัสทุกความรู้สึกของญี่ปุ่น ผ่านภาพถ่ายเหล่านี้ไปพร้อมกัน