สถานการณ์น้ำท่วมครั้งใหญ่ใน 10 จังหวัดภาคใต้ โดยเฉพาะที่อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา กำลังอยู่ในภาวะวิกฤต ซึ่งเป็นผลกระทบจากอิทธิพลของปรากฏการณ์ ‘ลานีญา’ ที่ทำให้ฝนตกหนักหน่วงกว่าปกติ ผศ.ดร.สิตางศุ์ พิลัยหล้า ภาควิชาวิศวกรรมทรัพยากรน้ำ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ให้สัมภาษณ์พิเศษในรายการ THE STANDARD NOW ดำเนินรายการโดย อ๊อฟ-ชัยนนท์ หาญคีรีรัตน์
ฝนทำลายสถิติ หนักสุดในรอบ 300 ปี
ผศ.ดร.สิตางศุ์ ยืนยันว่า สิ่งที่หลายคนกังวลเป็นความจริงทั้งหมด โดยเฉพาะเรื่องของปริมาณฝน
“ภาคใต้เจอสถานการณ์น้ำท่วมทุกๆ ปี แต่ปีนี้เจอภาวะลานีญาเข้าไป ทําให้หนักหนาสาหัส โดยเฉพาะฝนที่อำเภอหาดใหญ่ จังหวัดสงขลา”
ผศ.ดร.สิตางศุ์ ชี้ว่าปริมาณน้ำฝนที่ตกลงมานั้นได้ทำลายทุกสถิติที่มีในอดีตไปแล้ว โดยเฉพาะฝนที่ตกเมื่อวันศุกร์ที่ผ่านมา (21 พฤศจิกายน 68) ถือเป็นฝนที่ ‘หนักสุดในรอบ 300 ปี’ ทำให้สถานการณ์หนักกว่าอดีตที่เคยเกิดขึ้นในปี 2543 และ 2553 เสียอีก
ช่วงเวลาวิกฤตและรอคอยน้ำลด
ในสภาวะที่น้ำท่วมสูงจนหลายพื้นที่กลายเป็นทะเลไปแล้ว ผศ.ดร.สิตางศุ์ ระบุว่า การบริหารจัดการน้ำทำอะไรไม่ได้มากไปกว่าการช่วยเหลือประชาชนที่ติดค้างอยู่
“การบริหารจัดการน้ำทำอะไรไม่ได้เลย เพราะเป็นท้องทะเลไปหมดแล้ว สิ่งที่ทำได้ในเรื่องของคน ที่ต้องส่งเรือไปรับ และส่งอาหารและน้ำไปให้คนไม่อพยพ”
ผศ.ดร.สิตางศุ์ กล่าวว่า สิ่งเดียวที่ทำได้คือ รอให้น้ำที่มาตามเส้นทาง ไหลออกสู่ทะเลไป ซึ่งตามการคาดการณ์ หากไม่มีฝนตกมาเพิ่ม สถานการณ์ในหาดใหญ่จะเริ่มดีขึ้นและคาดว่าระดับน้ำจะต่ำกว่าตลิ่งในวันพฤหัสบดี (27 พฤศจิกายน) เมื่อน้ำเคลื่อนไปถึงจุดต่ำสุด ก็จะเริ่มตั้งเครื่องสูบน้ำที่ท่วมทุ่งออกไปได้
อย่างไรก็ตาม ผศ.ดร.สิตางศุ์ ได้เตือนถึงช่วงเวลาที่สถานการณ์จะเลวร้ายที่สุดของหาดใหญ่ คือ ช่วง 02.00-05.00 พรุ่งนี้ (25 พฤศจิกายน) หรือช่วงรุ่งเช้า สถานการณ์น้ำในหาดใหญ่จะไปแตะช่วงที่สูงที่สุด ซึ่งยังหนักได้มากกว่านี้”
จุดอ่อนที่ใหญ่ที่สุด: ความล้มเหลวในการแจ้งเตือนและบัญชาการ
คำถามสำคัญคือ ‘ทำไมก่อนหน้านี้ถึงเตือนภัยล่วงหน้าก่อนไม่ได้’ ผศ.ดร.สิตางศุ์ ยอมรับว่าประเทศไทยมีปัญหาเรื่องกลไกการแจ้งเตือน โดยเฉพาะในภาคใต้ที่การจัดการด้านน้ำและอากาศเราอ่อนมาก แม้จะมีระบบ Cell Broadcast ที่ดีขึ้น แต่ก็ยังมีปัญหา
“เราควรจะรู้ฝน เพราะในภาคใต้น้ำค่อนข้างเร็ว จะรู้ล่วงหน้าแค่ 12 ชั่วโมง การแจ้งเตือนให้ทันจะต้องไฟแดงเมื่อเห็นฝน ซึ่งเรื่องนี้มีจุดอ่อนจริงๆ”
ในด้านการแก้ปัญหาน้ำท่วมอย่างยั่งยืน ผศ.ดร.สิตางศุ์ ชี้ว่า การวางแผนจัดการน้ำขณะนี้พิการไปทั้งหมด โดยเฉพาะในภาคใต้ที่อ่อนเรื่องของการจำลองสถานการณ์
เพราะปัญหาการบริหารจัดการในภาวะวิกฤต ยังรวมถึงความสับสนในเรื่องอำนาจบัญชาการ ผศ.ดร.สิตางศุ์ ยังวิพากษ์วิจารณ์การบริหารจัดการน้ำ ต่อเนื่องมาตั้งแต่เหตุการณ์น้ำท่วมอยุธยาจนถึงภาคใต้ ว่ามีความชุลมุนในการสั่งการ ทั้งที่ควรจะดีกว่าในอดีต
และอีกปัจจัย คือ การโยกย้ายบุคลากร มีการโยกย้ายบุคลากรสำคัญในหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับน้ำ คือ ตำแหน่ง เลขาธิการสำนักงานทรัพยากรน้ำแห่งชาติ (สทนช.)
ทำให้ขาด Single Command ที่แท้จริง เพราะภายใต้ พ.ร.บ. น้ำ เลขาธิการ สทนช. จะต้องเป็นคนสั่งการให้นายกรัฐมนตรีตั้งกองบัญชาการน้ำ แต่เมื่อ ‘ไม่มี’ การสั่งให้ตั้งศูนย์ส่วนหน้า ทำให้การประมวลผลและการสั่งการไม่คล่องตัว
ในส่วนของกรมอุตุนิยมวิทยาเอง ผ่านมาหลายปีแต่คาดการณ์ได้แย่มาก ล่าสุดรู้อยู่แล้วว่าจะมาภาคใต้ แต่ก็ underestimated ไปมาก ทำให้การดำเนินการที่เหลือก็พังไปหมด
ฝน 300 ปี หมายถึงอะไร
คำว่า ‘ฝน 300 ปี’ (หรือ รอบการเกิดซ้ำ 300 ปี) ไม่ได้แปลว่าเหตุการณ์นี้เคยเกิดขึ้นเมื่อ 300 ปีก่อน แต่เป็นศัพท์ทางสถิติอุทกวิทยาที่หมายถึง ปริมาณน้ำฝนที่มีโอกาสเกิดขึ้นน้อยมาก (โอกาสเกิด 1/300 หรือ 0.33% ต่อปี) ซึ่งสะท้อนว่าปริมาณฝนที่ตกลงมานั้นรุนแรงผิดปกติและสูงกว่าค่าเฉลี่ยปกติหลายเท่าตัว
อำเภอหาดใหญ่ มีลักษณะภูมิประเทศเป็นที่ราบต่ำคล้าย ‘แอ่งกระทะ’ มีคลองอู่ตะเภาเป็นคลองสายหลักรับน้ำจากพื้นที่สูงรอบด้าน ทำให้เมื่อมีฝนตกหนัก น้ำจะไหลมารวมและระบายออกสู่ทะเลสาบสงขลาได้ช้า
สถานการณ์ล่าสุด (24 พฤศจิกายน 68): กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.) และหน่วยงานที่เกี่ยวข้องได้ประกาศแจ้งเตือนขั้นสูงสุด โดยเฉพาะในพื้นที่ อำเภอ หาดใหญ่ และ จังหวัดสงขลา ได้ประกาศเป็นเขตภัยพิบัติทั้ง 16 อำเภอ
ขอให้ประชาชนในพื้นที่เสี่ยงโปรดยกของขึ้นที่สูง เตรียมแผนอพยพ และติดตามการแจ้งเตือนจากทางการอย่างใกล้ชิดตลอดคืนนี้ เพื่อความปลอดภัยสูงสุด
