วานนี้ (4 พฤศจิกายน) เวลา 18.39 น. สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา เสด็จไปยังหอประชุมใหญ่ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย เขตห้วยขวาง กรุงเทพฯ ทอดพระเนตรการแสดงโขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เรื่องรามเกียรติ์ ตอน ‘สัตยาพาลี’ ซึ่งจัดขึ้นเพื่อน้อมสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ที่ทรงส่งเสริมและสนับสนุนการแสดงโขน เพื่อสืบทอดธำรงนาฏยกรรมอันทรงคุณค่าของชาติให้คงอยู่คู่สังคมไทยสืบไป
การเสด็จไปทอดพระเนตรโขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ในวันนี้ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา ทรงฉลองพระองค์ชุดไทยดุสิต ชุดไทยพระราชนิยมแบบที่ 7 ในบรรดาชุดไทยพระราชนิยมทั้ง 8 แบบ ใช้ในโอกาสกลางคืน แทนการสวมชุดราตรีแบบตะวันตก ซึ่งยังคงเอกลักษณ์ของความเป็นไทยไว้อย่างสง่างาม อันเป็นพระราชมรดกแห่งสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง ผู้ทรงนำความเป็นไทยสู่สากล โดยฉลองพระองค์นี้ออกแบบโดย ธีระพันธ์ วรรณรัตน์ ศิลปินแห่งชาติสาขาทัศนศิลป์ (การออกแบบแฟชั่น) ประจำปี 2562
โอกาสนี้ พิธาน เหี้ยมโท้ กรรมการและเหรัญญิกมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ นฤมล ล้อมทอง กรรมการมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ, ซาบีดา ไทยเศรษฐ์ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม, ศศิธร กิตติธรกุล รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย, ประสพ เรียงเงิน ปลัดกระทรวงวัฒนธรรม และผู้บริหารระดับสูง ข้าราชการ พนักงาน เจ้าหน้าที่ในสังกัดกระทรวงมหาดไทย และคณะทำงานโครงการผ้าไทยใส่ให้สนุก ผู้ประกอบการผ้าและงานหัตถกรรม สมาชิกศิลปาชีพ ร่วมเฝ้ารับเสด็จและร่วมรับชมการแสดง
การนี้ เสด็จเข้าสู่หอประชุมใหญ่ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย พระราชทานพระวโรกาสให้ นิตติกาล สุขกลิ่น (ผู้แสดงมณโฑ) ผู้แทนนักแสดงทูลเกล้าฯ ถวายสูจิบัตร แล้วทอดพระเนตรการแสดงรำอาศิรวาทรำลึกพระมหากรุณาธิคุณ ทอดพระเนตรวีดิทัศน์เบื้องหลังการจัดการแสดงโขนรอบปฐมทัศน์ เรื่องรามเกียรติ์ ตอน ‘สัตยาพาลี’ และทอดพระเนตรการแสดงตามลำดับ
เมื่อจบการแสดง พระราชทานพระวโรกาสให้ สุพัฒน์ แก้วภา ประจำสำนักพระราชวังพิเศษ ระดับ 10 เบิกผู้แทนคณะทำงานและนักแสดงโขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ได้แก่ ศุภชัย จันทร์สุวรรณ์ ศิลปินแห่งชาติและผู้กำกับการแสดง, สมศักดิ์ ทัดติ ผู้แทนผู้เชี่ยวชาญและครูผู้ฝึกซ้อมการแสดง (โขนยักษ์), ลำยอง โสวัตร ผู้แทนครูผู้ฝึกซ้อมการบรรเลงและขับร้อง, วิชัย รักชาติ ผู้แทนฝ่ายศิลป์ ฉากและอุปกรณ์การแสดง และรันย์ชนก อุ่นบางหลวง (ผู้แสดงพาลี) ผู้แทนนักแสดง เข้าเฝ้ารับพระราชทานช่อดอกไม้
สำหรับการแสดงโขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ ตอน ‘สัตยาพาลี’ จับตอนเรื่องราวของพญาพาลี วานรผู้เป็นกษัตริย์แห่งเมืองขีดขิน ซึ่งเสียคำสัตย์เพราะความหลงผิด แต่ภายหลังระลึกได้จึงสำนึกและยอมรับโทษ โดยการแสดงเริ่มจากองก์ที่ 1 ‘สัตยาพาลี’ ทศกัณฐ์ผู้คั่งแค้นเนื่องจากพาลีแย่งมณโฑไปเป็นชายาจนมีลูกด้วยกันคือ องคต ได้รู้ข่าวพิธีลงสรงขององคต จึงแปลงเป็นปูยักษ์เพื่อหวังสังหารองคตในพิธีลงสรง แต่ถูกพาลีจับได้ จับมัดขึ้นฝั่งให้องคตขี่และลากเล่นจนครบ 7 วันแล้วปล่อยไป
จากนั้น พาลีผู้มีฤทธิ์มากได้สังหารทรพีที่อกตัญญูต่อทรพาผู้บิดา เหตุการณ์ในครั้งนั้นทำให้พาลีมีเรื่องผิดใจกับสุครีพถึงกับขับไล่น้องชายออกจากเมือง กระทั่งสุครีพได้พบหนุมานและเข้าสวามิภักดิ์ต่อพระราม และได้ทูลเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น พระรามจึงให้สุครีพกลับเข้าเมืองขีดขินเพื่อรบกับพาลี พระรามแผลงศรหมายสังหารพาลี แต่ด้วยฤทธิ์พาลีจับลูกศรได้ พระรามแสดงอิทธิฤทธิ์ปรากฏกายเป็นพระนารายณ์ พาลีสำนึกผิดที่ขาดสัตย์และไม่สามารถทนอยู่ได้ด้วยความละอายต่อความผิด จึงยอมตายปล่อยให้ศรพรหมาสตร์ปักอกตนเอง
ในองก์ที่ 2 ‘ศึกอสุรีเจ้าลงกา’ กล่าวถึงทศกัณฐ์ที่ยังผูกจิตอาฆาตพระรามและบรรดาวานรที่ฆ่าญาติวงศาและลูกล้มตาย มณโฑทูลว่าตนได้รับพรจากพระอุมาในการหุงน้ำทิพย์ชุบชีวิตผู้ตายให้ฟื้นได้ ทศกัณฐ์จึงสั่งให้มณโฑตั้งโรงพิธี และให้ทศคีรีวันกับทศคีรีธรออกรบเป็นทัพหน้า
ส่วนทศกัณฐ์จะเป็นทัพหลวง เมื่อกองทัพพระรามและเหล่าวานรเข้ารบกับทัพยักษ์และฆ่าทัพยักษ์ได้ ทศกัณฐ์ใช้น้ำทิพย์ประพรม เหล่าทัพยักษ์ก็ฟื้นกลับขึ้นมารบได้อีก พระรามสงสัยถามพิเภกจึงรู้สาเหตุ จึงสั่งให้หนุมานไปทำลายพิธีของมณโฑ หนุมานแปลงกายเป็นทศกัณฐ์ เพื่อลวงให้มณโฑหยุดทำพิธี เมื่อเสร็จภารกิจ หนุมานและพลวานรก็กลับเข้าสู่สนามรบ เพื่อทูลพระรามว่าได้ทำลายพิธีสำเร็จแล้ว ทศกัณฐ์โกรธสั่งให้ปีศาจยักษ์ เสนายักษ์ และทศคีรีวันกับทศคีรีธรเข้ารบ แต่ถูกพระลักษมณ์และพลวานรฆ่าตายจนสิ้น ทศกัณฐ์ขว้างจักรแก้วหมายสังหารพระราม พระรามแผลงศรทำลายจักรแก้วและฆ่าช้างทรงทศกัณฐ์ ทศกัณฐ์จึงหย่าทัพหนีกลับเข้าลงกา
‘สัตยาพาลี’ ชี้ให้เห็นคุณของความกตัญญูและโทษของความไม่รักษาสัตย์ และกล่าวถึงหน้าที่ของแต่ละบุคคลที่ต้องตั้งใจปฏิบัติงานด้วยความจงรักภักดีต่อแผ่นดินและผู้มีพระคุณ การต่อสู้ของทศกัณฐ์และพระราม (อวตารของพระนารายณ์) ย้ำให้มั่นใจว่าผู้มีจิตใจชั่วร้ายแม้จะมีอิทธิฤทธิ์มากมายเพียงใด ก็ไม่สามารถดำรงตนไปได้นาน ฝ่ายผู้ยึดมั่นในธรรมะ แม้จะเผชิญอุปสรรคใด ๆ ก็จะชนะฝ่ายอธรรมเสมอ
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระราชปณิธานในการสืบสาน รักษา มรดกทางวัฒนธรรมให้คงอยู่คู่กับสังคมไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่งการแสดง ‘โขน’ ซึ่งเป็นนาฏกรรมไทยอันทรงคุณค่า มีความงดงามประณีต วิจิตรบรรจง ทั้งศิราภรณ์ พัสตราภรณ์ และเครื่องประดับ ยังผลให้นักแสดงและผู้เกี่ยวข้องกับโขนได้ร่วมสนองพระราชปณิธานเพื่อธำรงรักษาไว้ซึ่งศิลปวัฒนธรรมอันดีงามของชาติไทย
ด้วยพระมหากรุณาธิคุณนี้ ยังผลให้ในปี 2561 องค์การศึกษา วิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) ประกาศขึ้นบัญชี ‘Khon, masked dance drama in Thailand’ (การแสดงโขนในประเทศไทย) เป็นรายการตัวแทนมรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ของมนุษยชาติอย่างเป็นทางการ อันแสดงให้เห็นว่า ‘โขน’ ซึ่งเป็นนาฏกรรมไทยชิ้นเอกนี้ ได้เป็นที่รู้จักของคนทั่วโลก สมดังพระเจตนารมณ์แห่งสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวงพระผู้เสด็จสู่สวรรคาลัย
