การลงนาม บันทึกความเข้าใจไทย-สหรัฐฯ ว่าด้วยความร่วมมือในการกระจายห่วงโซ่อุปทานแร่ธาตุสำคัญ ที่เกิดขึ้นภายหลังการลงนามถ้อยแถลงร่วมฯ ไทย-กัมพูชา วานนี้ (26 ตุลาคม) กลายเป็นประเด็นที่กำลังถูกจับตามอง เนื่องจากเนื้อหาของ MOU ในหลายประเด็น ก่อให้เกิดคำถามสำคัญว่า ไทยจะได้รับประโยชน์จากความร่วมมือนี้อย่างไร และมีผลดีหรือผลเสียที่น่ากังวลใดๆ ตามมาหรือไม่
เนื้อหาเอกสาร MOU ระบุว่า ไทยและสหรัฐฯ นั้น “มุ่งหวังที่จะร่วมมือกันในการเสริมสร้างการกำกับดูแลภาคส่วนทรัพยากรแร่ธาตุที่สำคัญ ส่งเสริมความร่วมมือระหว่างบริษัทสหรัฐฯ และไทย และส่งเสริมการค้าและการลงทุนระหว่างผู้เข้าร่วม เพื่อขยายการบูรณาการของไทยในห่วงโซ่อุปทานระดับโลกที่ปลอดภัยและเชื่อถือได้”
โดยทั้งสองประเทศ ยังมีความต้องการที่จะเสริมสร้างการค้าและการลงทุนในห่วงโซ่อุปทานของแร่ธาตุสำคัญระหว่างกัน ตลอดจนส่งเสริมการถ่ายทอดเทคโนโลยี การวิจัย พัฒนา และการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีเชิงนวัตกรรม
ขณะที่ไทยและสหรัฐฯ เชื่อมั่นว่าความร่วมมือจาก MOU ฉบับนี้ จะตอบสนองต่อผลประโยชน์ร่วมในการสร้างเงื่อนไขการลงทุนที่มั่นคง และเพิ่มความยืดหยุ่นและความยั่งยืนของห่วงโซ่อุปทานแร่ธาตุสำคัญทั้งในไทยและสหรัฐฯ รวมทั้งส่งเสริมความร่วมมือระหว่างภาคธุรกิจของทั้งสองประเทศในการสำรวจ พัฒนา แปรรูป และใช้ประโยชน์จากแร่ธาตุสำคัญ
และนี่คือรายละเอียดทั้งหมดของ MOU ฉบับนี้
จุดมุ่งหมายของ MOU
MOU ฉบับนี้ มีชื่อเต็มๆ ว่า “บันทึกความเข้าใจระหว่างรัฐบาลสหรัฐอเมริกา กับ รัฐบาลราชอาณาจักรไทย ว่าด้วยความร่วมมือในการกระจายห่วงโซ่อุปทานของแร่ธาตุสำคัญระดับโลก และส่งเสริมการลงทุน (Memorandum of Understanding between the Government of the United States of America and the Government of the Kingdom of Thailand concerning Cooperation to Diversify Global Critical Minerals Supply Chains and Promote Investments)”
เนื้อหาฉบับทางการที่เผยแพร่ในเว็บไซต์ทำเนียบขาว ระบุวัตถุประสงค์ของ MOU นี้ “เพื่อเสริมสร้างความร่วมมือระหว่างผู้เข้าร่วมในด้านการพัฒนาและขยายห่วงโซ่อุปทานของแร่ธาตุสำคัญ ส่งเสริมการค้าและการลงทุนระหว่างผู้เข้าร่วมในการสำรวจ การสกัด การแปรรูป การกลั่น การรีไซเคิล และการกู้คืนทรัพยากรแร่ธาตุสำคัญ
นอกจากนี้ยังมุ่งเน้น “การส่งเสริมให้เกิดการลงทุนที่สร้าง ‘มูลค่าเพิ่มภายในประเทศ’ แทนการพึ่งพาการส่งออกวัตถุดิบเพียงอย่างเดียว และสนับสนุนการเปลี่ยนผ่านไปสู่ตลาดแร่ธาตุสำคัญและแร่ธาตุสำคัญ ที่มีความเปิดกว้าง มีประสิทธิภาพ ปลอดภัย และโปร่งใส เพื่อเสริมสร้างความมั่นคงและความรุ่งเรืองของห่วงโซ่อุปทานแร่ธาตุสำคัญและแร่ธาตุสำคัญ ทั้งในสหรัฐฯ และในประเทศไทย”
ขอบเขตความร่วมมือ
เนื้อหา MOU ระบุ ‘ขอบเขตความร่วมมือ’ ซึ่งกำหนดแนวทางการทำงานร่วมกันของไทยและสหรัฐฯ ในหลายมิติ ได้แก่
1.แบ่งปันข้อมูล ความรู้ และความเชี่ยวชาญทางเทคนิคเกี่ยวกับแนวปฏิบัติที่ดีที่สุดในระดับนานาชาติ เพื่อเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของภาคอุตสาหกรรมแร่ธาตุสำคัญของไทย และให้ความช่วยเหลือแก่ไทยในการวิเคราะห์ฐานทรัพยากรแร่ธาตุสำคัญ ตลอดจนประสานงานในโครงการลำดับความสำคัญที่ส่งเสริมให้เกิดห่วงโซ่อุปทานที่มั่นคง ยืดหยุ่น และมีความรับผิดชอบ
ขณะที่ไทยและสหรัฐฯ สามารถพิจารณาได้ว่าโครงการใดเหมาะสมต่อการลงทุน ภายใต้ข้อตกลงที่มีอยู่ โดยทั้งสองฝ่ายคาดหวังว่าจะได้รับโอกาสแรกในการลงทุนตามกฎหมายภายในประเทศ ในสินทรัพย์แร่ธาตุสำคัญที่อาจมีการขายในประเทศไทย หรือโดยบริษัทที่มีสำนักงานใหญ่หรือจัดตั้งในประเทศไทย
โดยโครงการลงทุนต่างๆ จะรวมถึงการถ่ายทอดเทคโนโลยี การสร้างขีดความสามารถ และการฝึกอบรมบุคลากรในประเทศ ซึ่งความร่วมมือควรให้ความสำคัญกับการพัฒนาอุตสาหกรรมการแปรรูปและห่วงโซ่มูลค่าในประเทศ
2. กลไกความร่วมมืออาจรวมถึง การประชุมระหว่างเจ้าหน้าที่รัฐของผู้เข้าร่วม, การประชุมเชิงปฏิบัติการ, การสัมมนา, ความร่วมมือในการดำเนินงานด้านธรณีวิทยา, การแลกเปลี่ยนข้อมูล และกลไกอื่นๆ ในหัวข้อที่มีความสนใจร่วมกัน ตลอดจนการประชุมและการแลกเปลี่ยนข้อมูลกับภาคเอกชน มหาวิทยาลัย และผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอื่นๆ และกิจกรรมเสริมสร้างศักยภาพ
3.หัวข้อความร่วมมืออาจรวมถึงแนวปฏิบัติด้านกฎระเบียบที่ดี เช่น มาตรการลดขั้นตอนการอนุญาต การลงทุน และความร่วมมือระหว่างรัฐบาลระดับชาติและหน่วยงานท้องถิ่น
โดยไทยและสหรัฐฯ จะดำเนินการด้วยความสุจริตใจในการพัฒนาอำนาจหน้าที่ใหม่ หรือเสริมสร้างอำนาจหน้าที่เดิม เพื่อพิจารณาหรือป้องกันการขายสินทรัพย์แร่ธาตุสำคัญและแร่ธาตุสำคัญในบางกรณีด้วยเหตุผลด้านความมั่นคงแห่งชาติ
4.ไทยและสหรัฐฯ มีความตั้งใจที่จะให้ข้อมูลแก่อีกฝ่าย เกี่ยวกับการประกวดราคาและโครงการที่อาจเกิดขึ้นโดยเร็วที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ และในทุกกรณีจะต้องไม่ช้ากว่าการให้ข้อมูลแก่ผู้ลงทุนรายอื่น เพื่อให้สามารถเผยแพร่ข้อมูลนี้ไปยังบริษัทและพันธมิตรของตนได้ทันท่วงที
5.ไทยและสหรัฐฯ จะประสานงานเพื่อปกป้องตลาดภายในประเทศของตนในด้านแร่ธาตุสำคัญและแร่ธาตุสำคัญ บนพื้นฐานของนโยบายตลาดเสรีและการค้าที่เป็นธรรม โดยจัดตั้งตลาดที่มีมาตรฐานสูง ซึ่งผู้ที่ผ่านมาตรฐานดังกล่าวสามารถซื้อขายได้โดยมีกรอบราคาที่รวมถึงราคาขั้นต่ำหรือมาตรการในลักษณะเดียวกัน
การดำเนินงานและการแลกเปลี่ยนข้อมูล
เนื้อหา MOU ยังระบุว่า “ไทยและสหรัฐฯ มีความตั้งใจที่จะจัดการประชุมในรูปแบบพบปะโดยตรงหรือผ่านระบบออนไลน์ในระดับปฏิบัติการเป็นประจำ เพื่อหารือเกี่ยวกับโอกาสด้านการค้าและการลงทุนในห่วงโซ่อุปทานแร่ธาตุสำคัญ หรืออาจจัดการประชุมเพิ่มเติมตามที่เห็นสมควรในกรณีที่มีเรื่องเร่งด่วน โดยแต่ละฝ่ายจะพิจารณาอย่างอิสระ ว่าโครงการที่หารือกันเหมาะสมต่อการดำเนินงานต่อหรือไม่
เงื่อนไขการเริ่มต้นและยุติความร่วมมือ
ส่วนข้อกำหนดเรื่องการเริ่มต้นและการยุติ MOU ระบุไว้อย่างชัดเจนว่า
1.บันทึกความเข้าใจฉบับนี้มีผลใช้บังคับเมื่อมีการลงนามโดยทั้งสองฝ่าย
2.ความร่วมมือทั้งหมดภายใต้บันทึกความเข้าใจนี้ขึ้นอยู่กับงบประมาณที่มีอยู่ และไม่ได้เป็นข้อผูกพันทางการเงินแต่อย่างใด แต่ละฝ่ายจะดำเนินกิจกรรมตามกฎหมายและข้อบังคับที่เกี่ยวข้องของตน
3.บันทึกความเข้าใจฉบับนี้ไม่มีผลผูกพันทางกฎหมายระหว่างประเทศ และไม่กระทบต่อข้อตกลงที่มีอยู่ระหว่างผู้เข้าร่วม
4.แต่ละฝ่ายสามารถยุติความร่วมมือภายใต้บันทึกความเข้าใจนี้ได้ทุกเวลา โดยต้องแจ้งเป็นลายลักษณ์อักษรต่ออีกฝ่ายผ่านหนังสือทางการทูต
5.การยุติจะไม่กระทบต่อกิจกรรมที่ดำเนินอยู่ก่อนหน้านั้นภายใต้บันทึกความเข้าใจนี้
ความสำคัญเชิงภูมิรัฐศาสตร์
อย่างไรก็ตาม การลงนาม MOU ฉบับนี้ ในอีกแง่หนึ่งยังอาจเป็นสัญลักษณ์ของการยกระดับความสัมพันธ์ไทย-สหรัฐฯ และทำให้ประเทศไทยมีบทบาทสำคัญมากขึ้นในห่วงโซ่อุปทานระดับโลกของอุตสาหกรรมเทคโนโลยีสมัยใหม่
แต่แน่นอนว่าประเด็นแร่ธาตุสำคัญนั้นไม่เพียงเกี่ยวข้องกับการค้าและการลงทุนเท่านั้น หากยังมีความหมายอย่างมากในเชิงภูมิรัฐศาสตร์ โดยเฉพาะในการแข่งขันระหว่างมหาอำนาจ ซึ่งจีน คู่แข่งสำคัญของสหรัฐฯ ถือเป็นประเทศผู้ผลิตและแปรรูปแร่ธาตุสำคัญอันดับ 1 ของโลก
นอกจากนี้ ยังมีการตั้งข้อสังเกตุจากหลายฝ่ายที่มีความกังวลต่อผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม ที่อาจเกิดจากโครงการภายใต้ MOU แร่ธาตุสำคัญฉบับนี้ ซึ่งรัฐบาลไทยต้องติดตาม ตรวจสอบ และพิจารณาอย่างถี่ถ้วนเพื่อรักษาผลประโยชน์ของชาติและประชาชนไทย
ภาพ : Andrew Harnik/Getty Images
อ้างอิง :
