คุณจำมาสคอตซีเกมส์ตัวไหนได้บ้าง?
จากแมววิเชียรมาศในยุคคลาสสิก ไปจนถึงสิงโตสุดเท่ และนกสัญลักษณ์ประจำชาติของแต่ละเจ้าภาพ เบื้องหลังความน่ารักเหล่านี้มีเรื่องราวมากกว่าที่คิด
ย้อนกลับไปเมื่อปี 1959 การแข่งขันกีฬาซีเกมส์ถือกำเนิดขึ้นในชื่อ “กีฬาแหลมทอง” ก่อนจะเปลี่ยนชื่ออย่างเป็นทางการเป็น SEA Games ในปี 1977 หลังจัดมาแล้ว 9 ครั้ง และตลอดกว่า 60 ปีของประวัติศาสตร์กีฬานี้ “มาสคอต” ได้กลายเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์สำคัญที่สะท้อนเอกลักษณ์ วัฒนธรรม และจิตวิญญาณของแต่ละชาติอาเซียน
วันนี้เราจะพาคุณผู้อ่านย้อนเวลาไปชมเหล่ามาสคอตของซีเกมส์ เพื่อดูกันว่า สัญลักษณ์ประจำแต่ละชาติถูกออกแบบมาด้วยแนวคิดแบบไหน มีที่มาอย่างไร และสะท้อนตัวตนของเจ้าภาพในแต่ละยุคได้อย่างไรบ้าง 🎨✨
หมายเหตุ: การแข่งขันครั้งที่ 10-13 (ค.ศ. 1977-1983) ยังไม่พบข้อมูลมาสคอตอย่างเป็นทางการ สันนิษฐานว่าในยุคนั้นอาจยังมีเพียงโลโก้การแข่งขันเท่านั้น
ยุคเริ่มต้น ยุคแห่งมิตรภาพ ‘Mascot of Unity’
ในช่วงยุคแรกๆ การแข่งขันซีเกมส์ ยังเป็นเวทีแห่งมิตรภาพ มากกว่ากีฬาแบบมืออาชีพอย่างทุกวันนี้
มาสคอตจึงมักถูกออกแบบอย่างเรียบง่าย ใช้โทนสีพื้น และมักเป็นสัตว์ที่สื่อถึงความเป็นกลางหรือมีความหมายร่วมของอาเซียน เช่น สิงโต แมว หรือไก่
คาแรกเตอร์จะนิ่ง สุภาพ เรียบร้อย เป็นตัวแทน ‘ความกลมเกลียว’ มากกว่าการตลาด ยุคแรก เกิดขึ้นช่วงปี ค.ศ.1985-1999
เริ่มที่การแข่งขันซีเกมส์ ครั้งที่ 13 ปี 1985 ที่กรุงเทพฯ เป็นเจ้าภาพกัน มาสคอตในปีนี้ เป็นแมวไทย ที่ถูกเรียกชื่อว่า วิเชียรมาศ (Wichien Maat)
ซีเกมส์ ครั้งที่ 14 ปี 1987 ที่จาร์กาตา ประเทศอินโดนีเซีย ไม่มีการตั้งมาสคอตประจำการแข่งขัน
ซีเกมส์ ครั้งที่ 15 ปี 1989 ที่ กัวลาลัมเปอร์ ประเทศมาเลเซีย ใช้เต่าที่มีรูปร่างสีเหลือง เป็นมาสคอต มีชื่อว่า โยฮัน (Johan)
ซีเกมส์ ครั้งที่ 16 ปี 1991 ที่กรุงมะนิลา ประเทศฟิลิปปินส์ เลือกใช้ไก่สีสันสดใส เป็นมาสคอตในชื่อ คิโกะ ลาบูโย (Kiko Labuyo)
ซีเกมส์ ครั้งที่ 17 ปี 1993 ที่สิงคโปร์ เลือกใช้สิงโต ที่มีชื่อเรียกว่า สิงหา (Singa) เป็นมาสคอตประจำการแข่งขัน
ซีเกมส์ ครั้งที่ 18 ปี 1995 ที่จังหวัดเชียงใหม่ ประเทศไทย เป็นเจ้าภาพ ก็ยังคงเลือกแมววิเชียรมาศ เป็นมาสคอตประจำการแข่งขัน แต่ครั้งนี้ตั้งชื่อว่า สวัสดี (Sawasdee)
ซีเกมส์ ครั้งที่ 19 ปี 1997 ที่กรุงจากาตาร์ ประเทศอินโดนีเซีย เป็นเจ้าภาพ เลือกลิง เป็นมาสคอตประจำการแข่งขัน ให้ชื่อว่า หนุมาน (Hanuman) ลิงในตำนานรามายณะ
ซีเกมส์ ครั้งที่ 20 ปี 1999 ที่ประเทศบรูไน เป็นชาติแรกของอาเซียน ที่เลือกใช้เด็กชาย (Bruneian boy) เป็นมาสคอตประจำการแข่งขัน มีชื่อเรียกว่า อาวัง บูดิมัน (Awang Budiman)
ยุคที่ 2 ยุคแห่งอัตลักษณ์ท้องถิ่น ‘Mascot of Identity’
เข้าสู่ยุคที่สอง มาสคอตซีเกมส์เริ่มมี ‘บุคลิก’ ชัดเจนขึ้น ภายหลังถูกออกแบบให้สะท้อนเอกลักษณ์ของชาติ และวัฒนธรรมของเจ้าภาพมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นแมวโคราชจากไทย, ช้างเผือกจากลาว หรือมังกรโคโมโดจากอินโดนีเซีย
ตัวมาสคอตยุคนี้เกิดขึ้นในช่วงปี ค.ศ. 2001-2013 มีชีวิตชีวาและสีสันจัดจ้านกว่าเดิม เต็มไปด้วยเรื่องราวและความหมายที่เชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์หรือสัตว์มงคลประจำถิ่น กลายเป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรม (Cultural Symbol) ที่แต่ละประเทศใช้เพื่อถ่ายทอดความภาคภูมิใจ และอัตลักษณ์ของชาติออกสู่สายตาอาเซียนอย่างโดดเด่น
ซีเกมส์ ครั้งที่ 21 ปี 2001 ที่กัวลาลัมเปอร์ ประเทศมาเลเซีย เลือกใช้กระรอกสีทองที่มีชื่อท้องถิ่นว่า Tupai Emas โดยให้ชื่อเรียกว่า ซี ตูมัส (Si Tumas) ตามชื่อย่อของกระรอกที่คนท้องถิ่นใช้กัน
ซีเกมส์ ครั้งที่ 22 ปี 2003 ที่ประเทศเวียดนาม แข่งขันใน 2 เมืองหลัก คือ ฮานอย และโฮจิมินห์ ใช้ควายน้ำ เป็นสัตว์นำโชค ชื่อว่า ตรังวัง (Trau Vang)
ซีเกมส์ ครั้งที่ 23 ปี 2005 แข่งขันที่กรุงมะนิลา ประเทศฟิลิปปินส์ เจ้าภาพ เลือกใช้นกอินทรี สัตว์ท้องถิ่นที่ถือว่าเป็นสัตว์นำความโชคดีมาให้ เป็นมาสคอตประจำการแข่งขัน ให้ชื่อว่า (Gilas)
ซีเกมส์ ครั้งที่ 24 ปี 2007 กลับมาแข่งที่ประเทศไทยอีกครั้ง คราวนี้ จังหวัดนครราชสีมา รับหน้าที่เป็นเจ้าภาพ และเลือกใช้แมวโคราช หรือแมวสีเทา เป็นสัญลักประจำการแข่งขัน ให้ชื่อว่า แคน (Can) ซึ่งในทางภาษาไทย หมายถึงเครื่องดนตรีภาคอีสานที่นิยม และในภาษาอังกฤษ ยังมีความหมายที่เป็นมงคลอีกด้วย
ซีเกมส์ ครั้งที่ 25 ปี 2009 ที่กรุงเวียงจันท์ สปป.ลาว เลือกใช้ช้างเผือก 2 เชือก ที่คนลาวเชื่อว่าเป็นสัตว์มงคล มาเป็นสัตว์นำโชคประจำการแข่งขัน ให้ชื่อว่า จำปา และจำปี
ซีเกมส์ ครั้งที่ 26 ปี 2011 ที่ประเทศอินโดนีเซีย เลือกใช้ 2 เมืองหลัก เป็นสนามแข่งขัน คือ จากาตาร์ และปาเลมบัง และปีนี้ พวกเขาเลือกสัตว์ประจำท้องถิ่นอย่าง มังกรโคโมโด มาเป็นมาสคอต มีชื่อเรียกว่า (Modo และ Modi)
ซีเกมส์ ครั้งที่ 27 ปี 2013 ที่กรุงเนปิดอว์ ประเทศเมียนมาร์ นับเป็นครั้งแรกที่เขาได้รับสิทธิ์จัดการแข่งขัน พวกเขาเลือกใช้นกฮูก สัตว์ท้องถิ่น เป็นมาสคอต ตัวผู้มีชื่อว่า (Shwe Yoe) ส่วนตัวเมียชื่อว่า (Ma Moe)
ยุคที่ 3 ยุคแห่งฮีโร่ดิจิทัล ‘Mascot of the Future’
ยุคปัจจุบันของซีเกมส์ คือช่วงเวลาที่มาสคอตก้าวข้ามจาก ‘ตุ๊กตา’ มาเป็น Digital Character ที่สามารถเคลื่อนไหว พูด และสื่อสารในแพลตฟอร์มต่างๆ
ดีไซน์ในยุคนี้เน้นความมินิมอล แต่มีเอกลักษณ์สูง คาแรกเตอร์เริ่มมีความเป็น superhero vibe ดูคล้ายตัวละครจากเกมหรือแอนิเมชัน สีสันสดใส รูปทรงทันสมัยมากขึ้น ยุคนี้ เริ่มต้นในปี ค.ศ.2015-ปัจจุบัน
ซีเกมส์ ครั้งที่ 28 ปี 2015 สิงคโปร์ ได้เป็นเจ้าภาพจัดแข่งขันอีกครั้ง และพวกเขาก็ยังคงเลือกสิงโต เป็นสัตว์นำโชค ในครั้งนี้จะเห็นว่า มาสคอตเริ่มถูกปรับรูปแบบให้ดูล้ำสมัยมากขึ้น และถูกตั้งชื่อว่า Nila
ซีเกมส์ ครั้งที่ 29 ในปี 2017 ถูกจัดขึ้นที่กรุงกัวลาลัมเปอร์ ประเทศมาเลเซีย และเสือโคร่งมลายู หรือที่คนไทยชอบเรียกว่า เสือเหลือง สัตว์นำโชคประจำท้องถิ่น ก็ถูกเลือกให้เป็นมาสคอต ตั้งชื่อว่า Rimau
ซีเกมส์ ครั้งที่ 30 ในปี 2019 แข่งขันที่เมืองคลาร์ก ประเทศฟิลิปปินส์ นับเป็นครั้งแรกในมหกรรมซีเกมส์ ที่เจ้าภาพเลือกรูปแบบเชิงสัญลักษณ์ ที่ไม่ใช่คน หรือสัตว์ มาเป็นมาสคอตประจำการแข่งขัน โดยเจ้าภาพใช้ทรงกลม (sponge ball) ประกอบเป็นรูปร่าง มี 4 สี ตามสีที่ปรากฏบนธงฟิลิปปินส์ คือขาว น้ำเงิน แดง และเหลือง ให้ชื่อว่า Pami ที่ย่อมาจากภาษาถิ่น อันหมายถึง ครอบครัว
ซีเกมส์ ครั้งที่ 31 ปี 2021 เวียดนาม ได้รับหน้าที่เป็นเจ้าภาพอีกครั้ง ครั้งนี้ไปแข่งขันที่เมืองฮานอย และเจ้าภาพเลือกใช้วัวหวูกว่าง รูปร่างคล้ายแพะภูเขา แต่จัดอยู่ในตระกูลวัว ตั้งชื่อตามคำเรียกท้องถิ่นเลยคือ (Sao La)
ซีเกมส์ ครั้งที่ 32 ในปี 2023 กับการเป็นเจ้าภาพครั้งแรก ของกรุงพนมเปญ ประเทศกัมพูชา เลือกใช้กระต่าย 2 ตัว ใส่ชุดโบกาตอร์ ซึ่งเป็นชุดท้องถิ่น มีชื่อว่า (Bovey และ Rondoul)
ปิดท้ายกันที่ ซีเกมส์ ครั้งที่ 33 ในปี 2025 ที่ประเทศไทยกำลังรับหน้าที่เป็นเจ้าภาพ ก็มีการปรับรูปแบบ ‘สาน’ (The Sans) มาสคอตใหม่ เป็นลายธงชาติ ผสานรูปแบบเข้ากับลวดลายเส้นแบบถักทอ ที่ได้แรงบันดาลใจจาก เส้นขอบสนามกีฬาและลวดลายแบบไทย
สำหรับรูปแบบของมาสคอตในแต่ละยุค แท้จริงแล้วสามารถบอกเล่าเรื่องราวได้มากกว่าที่ตาเห็น ไม่ว่าจะเป็นกระแสความนิยมของผู้คนในช่วงเวลานั้น, เอกลักษณ์ทางศิลปะและวัฒนธรรมของชาติ หรือแม้แต่ความเชื่อและสัญลักษณ์แห่งความโชคดี ที่เจ้าภาพอยากส่งต่อให้ผู้ชมทั้งภูมิภาคได้รับรู้
เพราะในยุคปัจจุบัน มาสคอตไม่ได้เป็นเพียงแค่ตัวการ์ตูนหรือตราประจำการแข่งขันเท่านั้น
แต่นี่คือภาพสะท้อนของยุคสมัยที่บอกเราว่า กีฬาซีเกมส์ไม่ได้เป็นเพียงมหกรรมการแข่งขัน แต่ยังเป็นเวทีที่ผสมผสานเรื่องราวของผู้คน ความเชื่อ และความภาคภูมิใจของแต่ละประเทศไว้อย่างงดงาม และทำให้ทุกครั้งที่ซีเกมส์กลับมา มันยังคงเปี่ยมไปด้วยชีวิตชีวาเหมือนเช่นเคย
