ระบบการศึกษาคือหัวใจและกลไกสำคัญของ Soft Power ของสหรัฐฯ ตลอดศตวรรษที่ผ่านมา และยังผ่านภูมิหลังทางการศึกษาของผู้นำจากประเทศต่างๆ ที่ต่างก็เคยผ่านประสบการณ์การเรียนรู้ในสถาบันอเมริกัน เกิดเครือข่ายที่เชื่อมโยงกับวัฒนธรรม ความคิด และค่านิยมแบบเสรีประชาธิปไตยที่สหรัฐฯ ผลักดัน
ทว่า การปิดกั้นที่เกิดขึ้นในยุครัฐบาลทรัมป์นับตั้งแต่การเข้าสู่ตำแหน่งของประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ รัฐบาลได้ดำเนินนโยบายที่มีลักษณะชาตินิยมและเน้นการปกป้องผลประโยชน์ในประเทศมากขึ้น หนึ่งในภาคส่วนที่ได้รับผลกระทบอย่างมีนัยสำคัญคือ “ระบบการศึกษาสำหรับนักเรียนต่างชาติ”
ผลกระทบจากคำสั่งของทรัมป์
ตัวอย่างเช่น
- การจำกัดวีซ่า F-1 และ H-1B: มีการเพิ่มความเข้มงวดในการออกวีซ่านักเรียนและวีซ่าทำงานหลังเรียนจบ (H-1B) ซึ่งส่งผลให้นักศึกษาต่างชาติ โดยเฉพาะจากจีน อินเดีย และตะวันออกกลาง เผชิญความไม่แน่นอนในการขออยู่ต่อทำงานในสหรัฐฯ
- การระงับวีซ่าในช่วงโควิด-19 ปี 2020: รัฐบาลทรัมป์เคยออกคำสั่งให้นักศึกษาต่างชาติที่เรียนออนไลน์ทั้งหมดในช่วงโควิดต้องเดินทางออกจากประเทศ ซึ่งแม้ภายหลังจะยกเลิก แต่ได้สร้างความหวั่นไหวอย่างกว้างขวาง
- สำนวนต่อต้านจีน: ความตึงเครียดทางการเมืองระหว่างสหรัฐฯ กับจีนส่งผลให้รัฐบาลมีท่าทีจับตานักเรียนจีนในสหรัฐฯ มากขึ้น บางคนถูกเพิกถอนวีซ่าโดยไม่มีคำชี้แจงชัดเจน ซึ่งอาจส่งผลให้ผู้มีศักยภาพหลายคนเปลี่ยนจุดหมายไปประเทศอื่นที่ “เป็นมิตรกว่า”
แม้สหรัฐฯ จะยังมีมหาวิทยาลัยชั้นนำติดอันดับโลก แต่จำนวนนักศึกษาต่างชาติที่สมัครเรียนในสหรัฐฯ เริ่มชะลอตัว โดยเฉพาะกลุ่มจากเอเชีย ซึ่งเคยเป็นกลุ่มหลัก รายงานจาก Institute of International Education (IIE) ระบุว่า ในปี 2020-2021 จำนวนนักเรียนต่างชาติลดลงถึง 15% โดยเฉพาะจากจีนและอินเดีย
ผลกระทบเหล่านี้สะท้อนออกมาในหลายระดับ:
- เศรษฐกิจการศึกษา: นักเรียนต่างชาติเกือบหนึ่งล้านคนเคยสร้างรายได้กว่า 40,000 ล้านดอลลาร์ต่อปีให้แก่เศรษฐกิจสหรัฐฯ ทั้งจากค่าเล่าเรียน การใช้ชีวิต และการบริโภคอื่นๆ
- แรงงานคุณภาพสูง: ผู้ที่จบการศึกษาในอเมริกาในสาขาวิทยาศาสตร์ วิศวกรรม และเทคโนโลยี มักมีบทบาทสำคัญในบริษัทนวัตกรรมอย่าง Google, Apple หรือ Tesla หากถูกกีดกัน พวกเขาอาจเลือกประเทศอื่นอย่างแคนาดา เยอรมนี หรือออสเตรเลียแทน
- ความเสื่อมของอิทธิพลเชิงคุณค่า: เมื่อสหรัฐฯ ไม่ได้เป็นเวทีเปิดสำหรับการแลกเปลี่ยนทางปัญญาอีกต่อไป ภาพลักษณ์ของประเทศที่เป็นผู้นำโลกเสรีอาจถูกแทนที่ด้วยชาติอื่นที่ใช้การศึกษาเป็นเครื่องมือทางการทูต เช่น จีนผ่านโครงการ Belt and Road และทุนเรียนฟรีในยุโรป
มุมมองจากศิษย์เก่าฮาร์วาร์ด ชี้ทรัมป์กำลังบ่อนทำลายทรัพย์สินสำคัญ
อ. ดร.ฟูอาดี้ พิศสุวรรณ อาจารย์ประจำคณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มองว่า รัฐบาลทรัมป์กำลังบ่อนทำลายทรัพย์สินสำคัญที่เคยสร้างอิทธิพลและความเคารพนับถือให้กับสหรัฐฯ มาอย่างยาวนาน นั่นคือ “ความเปิดกว้างของระบบการศึกษาอเมริกัน” ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมความก้าวหน้าทางปัญญาของมนุษยชาติมานานกว่าร้อยปี
ความยิ่งใหญ่ของสหรัฐฯ เกิดขึ้นจากการเป็นเวทีเปิดสำหรับการแลกเปลี่ยนทางปัญญาระหว่างประเทศ คล้ายกับอาณาจักรยิ่งใหญ่ในอดีตหลายแห่งที่รุ่งเรืองด้วยความเปิดกว้างเช่นกัน แต่เมื่อใดก็ตามที่ผู้นำของอาณาจักรเหล่านั้นหันไปยึดถือแนวคิดแบบปิดกั้นและแยกตัวจากโลกภายนอก บทบาทของพวกเขาก็เริ่มลดลง และบางแห่งถึงขั้นล่มสลาย
อ้างอิง:
