‘เรตติ้ง’ หรือ ‘อันดับความน่าเชื่อถือ’ คำที่นักลงทุนคุ้นเคยกันดี แต่เคยตั้งคำถามไหมว่า ทำไมบริษัทที่อยู่ในตลาดหลักทรัพย์ฯ ถึงต้องให้ ‘คนนอก’ มาตัดสินว่า ‘น่าเชื่อถือ’ แค่ไหน? และที่สำคัญกว่านั้น เรตติ้งที่ว่านี้มันเชื่อถือได้จริงหรือ?
ในโลกการเงิน การจัดอันดับความน่าเชื่อถือ (Credit Rating) เปรียบเสมือนป้ายบอกคุณภาพของบริษัทที่ออกหุ้นกู้ หรือตราสารหนี้ต่างๆ เป็นตัวช่วยให้นักลงทุนประเมินความเสี่ยงในการลงทุนได้ง่ายขึ้น หากบริษัทมีอันดับความน่าเชื่อถือสูง ก็แปลว่ามีความเสี่ยงต่ำที่จะผิดนัดชำระหนี้ แต่ถ้าอันดับต่ำ ความเสี่ยงก็จะสูงขึ้นตามไปด้วย
แล้วทำไมต้องให้บริษัทภายนอกมาจัดอันดับ? คำตอบง่ายๆ คือ เพื่อความโปร่งใสและเป็นกลาง บริษัทจัดอันดับความน่าเชื่อถือ (Credit Rating Agency) เช่น TRIS Rating หรือ Fitch Ratings จะทำหน้าที่ประเมินความสามารถในการชำระหนี้ของบริษัทนั้นๆ โดยใช้เกณฑ์และวิธีการที่เป็นมาตรฐานสากล ทำให้ผลการประเมินมีความน่าเชื่อถือและเป็นที่ยอมรับในวงกว้าง
แต่ถึงอย่างนั้น ก็ไม่ได้หมายความว่าเรตติ้งจะเชื่อถือได้ 100% เพราะในอดีตก็เคยมีกรณีที่บริษัทจัดอันดับความน่าเชื่อถือให้เรตติ้งสูงกับบริษัทที่กำลังมีปัญหา จนนำไปสู่วิกฤตการณ์ทางการเงินมาแล้ว
ตัวอย่างเช่น วิกฤตซับไพรม์ในสหรัฐอเมริกาปี 2008 ที่บริษัทจัดอันดับความน่าเชื่อถือหลายแห่งให้เรตติ้ง AAA แก่หลักทรัพย์ที่มีสินเชื่อด้อยคุณภาพเป็น Underlying Asset จำนวนมาก จนเป็นหนึ่งในปัจจัยที่นำไปสู่วิกฤตการณ์ โดยกรณีที่โด่งดังคือ Lehman Brothers ซึ่งยังคงได้รับการจัดอันดับ A จาก Standard & Poor’s และ Fitch เพียงไม่กี่วันก่อนที่จะล้มละลาย
ปัญหาหลักของระบบการจัดอันดับความน่าเชื่อถือคือผลประโยชน์ทับซ้อน เนื่องจากบริษัทจัดอันดับได้รับค่าธรรมเนียมจากบริษัทที่ประเมิน ทำให้เกิดแรงจูงใจที่จะให้คะแนนสูงเพื่อรักษาลูกค้า
งานวิจัยหลายชิ้นยังชี้ให้เห็นถึงความไม่แม่นยำของเรตติ้ง ตัวอย่างเช่น งานวิจัยของ Moody’s เอง พบว่า ในช่วงปี 1970-2011 มีหุ้นกู้ที่ถูกจัดอันดับความน่าเชื่อถือระดับ Investment Grade ถึง 10.1% ผิดนัดชำระหนี้ ซึ่งสูงกว่าที่ควรจะเป็นมาก
หรืองานวิจัยของ Standard & Poor’s พบว่า ในช่วงปี 1981-2011 มีบริษัทที่ถูกจัดอันดับความน่าเชื่อถือระดับ Investment Grade ถึง 26.7% ถูกปรับลดอันดับลงสู่ระดับ Junk ภายใน 5 ปี ซึ่งแสดงให้เห็นว่าอันดับความน่าเชื่อถือไม่ได้คงที่เสมอไป
แม้จะมีข้อบกพร่อง แต่ระบบการจัดอันดับความน่าเชื่อถือก็ยังคงเป็นเครื่องมือสำคัญสำหรับนักลงทุนในการประเมินความเสี่ยง การศึกษาในปี 2020 โดย CFA Institute พบว่า นักลงทุนมืออาชีพส่วนใหญ่ยังคงพิจารณาอันดับความน่าเชื่อถือเป็นปัจจัยสำคัญในการตัดสินใจลงทุน
อย่างไรก็ตาม ส่วนใหญ่อีกเช่นกันของผู้ตอบแบบสอบถามเชื่อว่า จำเป็นต้องมีการปฏิรูประบบการจัดอันดับความน่าเชื่อถือ เพื่อแก้ไขปัญหาผลประโยชน์ทับซ้อน
แล้วเราจะเชื่อถือเรตติ้งได้แค่ไหน? คำตอบคือ ต้องใช้วิจารณญาณและศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมประกอบด้วยเสมอ โดยเฉพาะข้อมูลจากแหล่งที่น่าเชื่อถือ เช่น เว็บไซต์ของตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย หรือเว็บไซต์ของบริษัทจัดอันดับความน่าเชื่อถือ
เพราะท้ายที่สุดแล้ว ‘การลงทุนมีความเสี่ยง’ ผู้ลงทุนควรศึกษาข้อมูลให้รอบด้านก่อนตัดสินใจลงทุนเสมอ อย่าหลงเชื่อเรตติ้งมากเกินไป เพราะแม้แต่ ‘คนนอก’ ที่ว่าแน่ ก็อาจมีพลาดได้
ภาพ: Roman Samborskyi / Shutterstock
อ้างอิง:
- https://www.fidelity.com/bin-public/060_www_fidelity_com/documents/fixed-income/moodys-investors-service-data-report-us-municipal-bond.pdf
- https://www.gsb.stanford.edu/faculty-research/working-papers/why-credit-rating-agencies-issue-inflated-ratings
- https://www.cfainstitute.org/-/media/documents/survey/credit-ratings-survey-report-2020.pdf
