ถอดรหัสถ้อยแถลงปูติน สะท้อนแผนการอะไรในสงครามยูเครนหลังจากนี้

ประธานาธิบดีวลาดิเมียร์ ปูตินของรัสเซีย แถลงนโยบายต่อรัฐสภาในกรุงมอสโกเมื่อวันที่ 21 กุมภาพันธ์ โดยเน้นย้ำถึงความรับผิดชอบอันใหญ่หลวง และเดิมพันสำคัญในสงครามรัสเซีย-ยูเครนที่ดำเนินมานาน 1 ปี

ปูตินกล่าวว่า “นี่เป็นช่วงเวลาของการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ และไม่สามารถย้อนกลับได้ของโลกทั้งใบ เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญเหล่านี้จะตัดสินอนาคตของประเทศและประชาชนของเรา นับเป็นช่วงเวลาที่เราทุกคนต่างแบกรับความรับผิดชอบอันยิ่งใหญ่”

นอกจากนี้ถ้อยแถลงบางช่วงบางตอนของปูตินยังอาจช่วยบ่งชี้ให้เห็นถึงแนวทางที่เขาจะรับมือกับสงครามรัสเซีย-ยูเครนที่กำลังจะเข้าสู่ปีที่ 2 รวมถึงวิธีการที่เขาพยายามจะหาชุดคำอธิบายมาเพื่อชี้แจงต่อผู้คนในประเทศและต่อประชาคมโลกอีกด้วย

การปะทะกันของอารยธรรม

ผู้นำรัสเซียระบุว่า “มหาอำนาจตะวันตกไม่ได้เปิดเผยเป้าหมายของพวกเขาโดยตรง (ซึ่งผมพอจะคาดเดาได้ว่า) นั่นคือ ‘ความพ่ายแพ้ทางยุทธศาสตร์ของรัสเซีย’

“สิ่งนี้มีความหมายต่อพวกเราอย่างไร นั่นหมายความว่าพวกเขาต้องการจัดการกับเราให้แล้วเสร็จในคราวเดียว หรือพูดอีกอย่างก็คือ พวกเขาต้องการที่จะแผ่ขยายความขัดแย้งในท้องถิ่นไปสู่การเผชิญหน้าในระดับโลก นี่คือสิ่งที่เราเข้าใจและรับรู้ได้ แล้วเราจะตอบสนองต่อสิ่งนี้ เพราะนี่คือภัยคุกคามที่มีต่อประเทศของเรา”

ทางด้าน แดเนียล กัวร์ ผู้เชี่ยวชาญด้านกลาโหม และรองประธานอาวุโสสถาบันเล็กซิงตัน ในรัฐเวอร์จิเนีย สหรัฐอเมริกา วิเคราะห์ว่า ปูตินไม่ได้มองสงครามครั้งนี้ว่าเป็น ‘ปฏิบัติการพิเศษทางทหาร’ เพื่อปลดปล่อยยูเครนอีกต่อไป แต่มองว่าเป็นสงครามจริงที่กำลังสู้รบกับอารยธรรมตะวันตก เป็นสงครามที่ ‘พวกเขา’ ปะทะกับ ‘พวกเรา’

โดยผู้เชี่ยวชาญมองว่า ปูตินพยายามที่จะขยายขอบเขตของสงคราม พร้อมโยนความรับผิดชอบให้กับสหรัฐฯ และบรรดาชาติพันธมิตรตะวันตกว่า มีส่วนสำคัญในการเริ่มก่อสงครามครั้งนี้ แม้ทางการรัสเซียมองว่าตนพยายามรักษาสันติภาพแล้วก็ตาม ซึ่งก่อนหน้านี้เขาเคยคาดหวังว่า กองทัพรัสเซียจะสามารถกำชัยชนะในสงครามครั้งนี้ภายในระยะเวลาอันรวดเร็ว แต่ในขณะนี้ปูตินต้องพยายามอย่างหนัก เพื่อสร้างความชอบธรรมต่อการตัดสินใจส่งกองกำลังทหารรัสเซียเข้าสู้รบในสมรภูมิยูเครน จนมีการบาดเจ็บและเสียชีวิตจำนวนมาก ทั้งยังถูกโดดเดี่ยวและถูกดำเนินมาตรการคว่ำบาตรโดยประชาคมโลก

กัวร์อธิบายและคาดการณ์ว่า ปูตินอาจชี้แจงเรื่องที่กองทัพรัสเซียจำนวนไม่น้อยเสียชีวิตในสงครามครั้งนี้ว่า สงครามครั้งนี้ไม่ได้เป็นเพียงสงครามที่จะปกป้องชาวรัสเซียในยูเครน หรือแม้แต่ปกป้องพรมแดนรัสเซียเท่านั้น แต่ยังเป็นการปกป้องวัฒนธรรม ปกป้องรัสเซียจากมลภาวะและความอันตรายต่างๆ ที่โลกตะวันตกสร้างขึ้นอีกด้วย

ขณะที่ อันเดรส เคสแคมป์ ศาสตราจารย์ด้านรัฐศาสตร์ประจำมหาวิทยาลัยโทรอนโต แคนาดา ระบุว่า ปูตินอาจจำเป็นต้องอธิบายว่า ทำไมกองทัพรัสเซียถึงยังไม่สามารถคว้าชัยในศึกสงครามครั้งนี้ได้ และปล่อยให้สงครามยืดเยื้อมานาน 1 ปี ซึ่งเคสแคมป์คาดการณ์ว่า หนึ่งในคำอธิบายที่จะใช้ตอบคำถามดังกล่าวคือ การแก้ต่างว่ารัสเซียกำลังต่อสู้กับโลกตะวันตกทั้งหมด นั่นจะทำให้การคว้าชัยในสงครามครั้งนี้เป็นไปอย่างยากลำบาก ซึ่งชุดคำอธิบายนี้อาจมีส่วนช่วยทำให้บรรดาประเทศในแถบแอฟริกา เอเชีย และลาตินอเมริกาวางตัวเป็นกลางต่อไป แทนที่จะประณามรัสเซีย หลังจากที่ตัดสินใจรุกรานประเทศเพื่อนบ้านอย่างยูเครน ตั้งแต่ช่วงปลายเดือนกุมภาพันธ์ 2022

การถอนตัวจากข้อตกลงนิวเคลียร์

ปูตินยังประกาศระงับการเข้าร่วมสนธิสัญญา New START ที่เป็นข้อตกลงจำกัดหัวรบนิวเคลียร์เพียงหนึ่งเดียวที่เหลืออยู่ระหว่างรัสเซียกับสหรัฐอเมริกา ซึ่งความเคลื่อนไหวนี้สร้างความกังวลใจเกี่ยวกับวิกฤตนิวเคลียร์ในโลกตะวันตกอย่างมากในช่วงเวลานี้

โดยเคสแคมป์มองว่า คำประกาศดังกล่าวของปูตินสะท้อนให้เห็นถึงความพยายามที่จะถือไพ่เหนือกว่าบรรดาผู้กำหนดนโยบายสหรัฐฯ ซึ่งเขาหวังจะใช้ประเด็นนี้พลิกเกม และสร้างความลำบากให้มหาอำนาจตะวันตกอย่างสหรัฐฯ

ขณะที่ ลีออน อารอน ผู้เชี่ยวชาญด้านรัสเซียประจำสถาบัน American Enterprise Institute (AEI) ในกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. ระบุว่า การระงับข้อตกลงนิวเคลียร์นี้เป็นเพียงเครื่องมือเดียวที่ปูตินเหลืออยู่ โดยอารอนอธิบายว่า ขณะที่รัสเซียกำลังติดหล่มสงครามในยูเครนมากขึ้นเรื่อยๆ อาวุธนิวเคลียร์เป็นเพียงสิ่งเดียวที่เหลืออยู่ และดูเหมือนว่าสิ่งนี้จะช่วยขับเคลื่อนอิทธิพลของรัสเซียที่มีต่อสมรภูมิสงคราม และความสัมพันธ์กับบรรดาชาติตะวันตกให้มากยิ่งขึ้นได้

อารอนยังอธิบายเพิ่มเติมอีกว่า สาเหตุที่ทำให้ปูตินตัดสินใจเช่นนี้ ส่วนหนึ่งเป็นเพราะปูตินทราบดีว่า เขาไม่สามารถทำให้สงครามยืดเยื้อยาวนานอย่างไม่มีกำหนดได้ตลอดไป เขาจำเป็นต้องยุติสงครามลงไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง และนั่นเป็นช่วงเวลาที่การถอนตัวจากข้อตกลงนิวเคลียร์ถูกนำมาใช้

นอกจากนี้อารอนยังคาดการณ์ถึงความเป็นไปได้ว่า รัสเซียอาจแผ่ขยายความขัดแย้งในครั้งนี้ไปยังประเทศอื่น เพื่อเพิ่มน้ำหนักและบีบให้เกิดการเจรจายอมความขึ้นในสมรภูมิยูเครน

ทั้งนี้ ผู้เชี่ยวชาญจำนวนหนึ่งต่างมองว่า การถอนตัวจากข้อตกลงนิวเคลียร์ อาจมีส่วนช่วยให้บรรดาประเทศต่างๆ ป้องปรามตนเอง หลังจากที่ประเทศพันธมิตรตะวันตกต่างให้คำมั่นและทยอยส่งมอบความช่วยเหลือทางด้านการทหารให้แก่กองทัพยูเครน ซึ่งอาจมีส่วนทำให้สงครามรัสเซีย-ยูเครน ยกระดับมากยิ่งขึ้นไปอีก

การเตรียมพร้อมรับมือสงครามที่ยืดเยื้อ

การแถลงของปูตินช่วงหนึ่งพยายามที่จะสื่อว่า ที่ผ่านมามาตรการคว่ำบาตรของบรรดาชาติตะวันตกไม่สามารถทำลายเศรษฐกิจของรัสเซียได้ ผลผลิตทางการเกษตรเพิ่มมากขึ้น อัตราการว่างงานก็ลดต่ำลง อีกทั้งยังโน้มน้าวและเชิญชวนให้บรรดานักธุรกิจที่พยายามมองหาโอกาสในต่างแดน กลับมามองหาโอกาสในรัสเซียมากยิ่งขึ้น เพราะสิ่งนี้ไม่เพียงแต่จะช่วยเปลี่ยนแปลงและพัฒนาชุมชนหรือเมืองต่างๆ แต่ยังรวมถึงรัสเซียทั้งประเทศอีกด้วย

ภาพสะท้อนทางเศรษฐกิจของรัสเซียท่ามกลางภาวะสงครามมีส่วนทำให้ปูตินมองว่า รัสเซียมีแนวโน้มที่จะรับมือกับภาวะสงครามที่ดูยืดเยื้อครั้งนี้ได้ อีกทั้งการเมืองรัสเซีย ก็ดูมีเสถียรภาพกว่า เมื่อเทียบกับการเมืองในบรรดาชาติตะวันตก โดยเฉพาะสหรัฐฯ ที่มีโอกาสเปลี่ยนแปลงได้อย่างต่อเนื่อง

เคสแคมป์ชี้ว่า แผนเดินเกมของปูตินคือ เขาคิดว่าตัวเขาสามารถที่จะยืนหยัดได้นานกว่าชาติตะวันตก เขาคิดเสมอว่า ตอนนี้รัสเซียจะแบกรับความเสียหายครั้งใหญ่ไว้ก่อน แต่ความสามัคคีในโลกตะวันตกเป็นสิ่งไม่แน่นอน และนั่นจะเป็นอีกหนึ่งจุดเปลี่ยนที่สำคัญ

เคสแคมป์ยังอธิบายต่อว่า ปูตินอาจมองว่า รัฐบาลในโลกตะวันตกมาแล้วก็ไป แต่เขายังอยู่ในอำนาจได้อย่างยาวนาน แรงสนับสนุนจากรัฐบาลสหรัฐฯ ที่มีให้กับยูเครน อาจเปลี่ยนแปลงไปไม่มากก็น้อย หากพรรครีพับลิกันคว้าชัยในการเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐฯ ในปี 2024 ที่จะถึงนี้ หรือความเป็นเอกภาพขององค์การ NATO อาจต้องยุติลง หากเกิดการเปลี่ยนแปลงใดๆ ขึ้นในบรรดาประเทศสมาชิก

อาจต้องมาจับตาดูว่า สงครามรัสเซีย-ยูเครน ภายหลังสิ้นสุดฤดูหนาวและก้าวเข้าสู่ปีที่ 2 นั้น จะรุนแรงเข้มข้นขึ้นหรือเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางใด สงครามจะยังคงยืดเยื้อต่อไปอย่างที่หลายฝ่ายคาด หรือปูตินจะหาทางลง และจบลงด้วยข้อตกลงสันติภาพที่เวลานี้มีผู้นำหลายชาติ รวมถึงประธานาธิบดีสีจิ้นผิงของจีนหมายมั่นจะผลักดันให้เกิดขึ้นในปีนี้

ภาพ: Dmitry ASTAKHOV / SPUTNIK / AFP

อ้างอิง: